Powiat Skarżyski Flashcards
Ruiny Wielkiego Pieca Huty Rejów (Muzeum im. Orła Białego w Skarżysku-Kamiennej)
Od 1552 r. dzierżawcą kuźnicy we wsi Żyrcin był Jan Rey Kochanowski. Od jago nazwiska osada przyjęła nazwę Rejów.
W 1770 r. na miejscu starej dymarki w Rejowie wybudowano nowy wielki piec wraz z fryszerką.
Wielki piec stanowił ważny przełom w technologi hutnictwa – był to wysoki murowany piec szybowy ładowany z góry. Wsad wielkopiecowy zwany gichtą składał się z rudy, węgla drzewnego i wapienia. Poruszane kołem wodnym miechy doprowadzały powietrze kanałami umieszczonymi w dolnej partii pieca. Produktem wytopu była surówka żelaza w stanie płynnym z której po przetopieniu we fryszerkach otrzymywano żelazo kowalne.
W 1780 r. opat Wąchocki oddał wójtostwo Rejów wraz z fabryką, lasami i wsią w użytkowanie dzierżawne Adamowi i Adriannie Michalskim, którzy źle gospodarując, doprowadzili do zadłużenia i upadku zakładu. W 1819 r. nastąpiła kasata zakonu cystersów w Wąchocku, a po wygaśnięciu zakonnego przywileju w 1830 r. zdewastowana kuźnica przeszła na własność rządu.
Nowy okres w dziejach Huty Rejów wiąże się z działalnością Stanisława Staszica, jako Dyrektora Generalnego Wydziału Przemysłu i Kunsztów Królestwa Kongresowego. Był on twórcą i inicjatorem planu budowy wzdłuż rzeki Kamiennej zakładów metalowych zwanych „ciągłym zakładem fabryk na rzece Kamiennej”. W 1833 r. Wydział Górnictwa Krajowego powierzył Bankowi Polskiemu administrację zakładów górniczych i metalowych w Królestwie Polskim. Decyzją Banku zatwierdzono projekt budowy wielkiego pieca w Rejowie w miejsce zdewastowanej dawnej kuźnicy Rejowskiej.Nowoczesny zakład, uwzględniający najnowsze osiągnięcia techniki hutniczej oddano do użytku 16 października 1838. W okresie Królestwa Polskiego zakłady w Rejowie, podobnie jak inne zakłady metalurgiczne w Staropolskim Okręgu Przemysłowym, produkowały głównie na potrzeby armii.Znaczący postęp w technice hutniczej, jakim było zastosowanie węgla kamiennego oraz maszyny parowej był główną przyczyną upadku tradycyjnego hutnictwa. Wielki piec w Rejowie zakończył produkcję w 1901 r., a w okresie okupacji austriackiej zakład ostatecznie zlikwidowano.
Suchedniów historia i współczesność
Suchedniów leży na terenach dawnego Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, którego początki sięgają II wieku p.n.e. O tym, że w starożytności wytapiano tu żelazo, w prymitywnych piecach – dymarkach, świadczą pozostałości żużlu posiadającego znaczny procent żelaza.
Pierwsza wzmianka o Suchedniowie w źródłach historycznych pochodzi z roku 1224, wymienia ją Kodeks Małopolski. Kolejna wzmianka o Suchedniowie pochodzi z 1510 r. Mówi ona o trzech kuźnicach.
Osada była własnością biskupów krakowskich, którzy rozwijali tu przemysł. Miejscowość należała do ważnych ośrodków przemysłowych Zagłębia Staropolskiego. Do powstania Suchedniowa i pobliskich miejscowości przyczyniło się utworzenie traktu krakowskiego, który wiódł przez Miechów, Jędrzejów, Chęciny, Kielce, Łączną, Suchedniów, Skarżysko, Radom i Białobrzegi. Trakt ten powstał na skutek przeniesienia stolicy z Krakowa do Warszawy w 1596 r. Spowodował przy tym wycinkę lasów, zakładanie gospodarstw, spiętrzanie wody w rzekach, tworzenie osad i gmin. Utwardzono go w połowie XIX w., pod zaborem rosyjskim, dla potrzeb wojska i pocztowych kurierek.
W XVII wieku na terenach Suchedniowa było już 7 kuźnic.
W XVIII wieku przemysł w Suchedniowie dalej się rozwijał. Suchedniów stał się ośrodkiem przemysłu żelaznego. Do rozwoju osady przyczynił się w tym czasie biskup Andrzej Stanisław Załuski, zakładając wielkie piece, fryszerki i blacharnie, a w 1758 r. wznosząc kaplicę murowaną, krytą gontem, z trzema złoconymi ołtarzami.
Złoty okres Suchedniowa związany jest z osobą Stanisława Staszica, który zaprojektował układ przestrzenny Suchedniowa. Wzorował się na XIX-wiecznych założeniach przemysłowych Europy Zachodniej i dlatego brak w Suchedniowie placu centralnego (rynku), a ulice przecinają się pod kątem prostym. Staszic ustanowił w Suchedniowie Zarząd Zakładów Górniczych Królestwa Polskiego, przeniesiony później do Warszawy. W okresie powstania styczniowego powstał w Suchedniowie oddział zbrojny braci Dawidowiczów. W okolicach miasta toczyły się walki oddziałów Langiewicza i Czachowskiego. Za udział w powstaniu, produkcję broni i pomoc powstańcom w lutym 1863r. Suchedniów został spalony. Na przełomie XIX i XX w. nastąpiło ponowne ożywienie przemysłowe. Ludwik Starke wzniósł w Suchedniowie nowoczesną odlewnię żelaza i warsztaty mechaniczne. Bogate złoża czerwonej glinki ogniotrwałej sprawiły, że rozwinęła się nowa gałąź przemysłu – ceramika. Antoni Wędrychowski wybudował fabrykę naczyń kamionkowych „Marywil”, istniejącą do dnia dzisiejszego. W okresie międzywojennym Suchedniów był ożywionym ośrodkiem życia kulturalnego i popularną miejscowością letniskową. Podczas II wojny światowej wsławił się funkcjonowaniem tajnej fabryki broni (Tańskich) i produkcją słynnego suchedniowskiego „Stena”. Lasy wokół Suchedniowa były miejscem działalności oddziałów partyzanckich AK („Nurta”, „Ponurego”, „Szarego”) oraz AL.
Po wojnie nastąpił prężny rozwój Suchedniowa. Rozbudowano zakłady „Marywil”, odbudowano fabrykę Tańskich, która później przekształciła się w Fabrykę Urządzeń Transportowych (dzisiaj nieistniejącą). Gmina Suchedniów była zabawkarskim zagłębiem. Ich chałupniczą produkcją zajmowało się wiele osób z terenu gminy Suchedniów
