seksuele disfuncties Flashcards
prevalentie
ongeveer 27% van de vrouwen heeft één of meerdere seksuele disfuncties;
ongeveer 19% van de mannen heeft één of meerdere seksuele disfuncties.
meest voorkomende seksuele disfuncties
verminderd seksueel verlangen (bij mannen);
erectiestoornis (bij mannen);
premature (voortijdige) zaadlozing (bij mannen);
geremde zaadlozing of anorgasmie (bij mannen);
seksuele interesse/opwindingsstoornis (bij vrouwen);
genitopelviene pijn/penetratiestoornis (bij vrouwen);
orgasmestoornis (bij vrouwen);
seksuele disfunctie door een (genot)middel of medicatie (bij mannen en vrouwen);
seksuele aversiestoornis (in de DSM-5 geschaard onder ‘andere gespecificeerde seksuele disfunctie’) (bij mannen en vrouwen).
hoe maak je seksuele disfuncties bespreekbaar
Bij deze aandoening/klachten hebben sommige patiënten ook seksuele klachten. Is dat bij u ook het geval?
Mag ik u iets vragen over seksualiteit/ het vrijen/uw relatie?
Bent u seksueel actief/in hoeverre speelt seksualiteit in uw leven een rol?
Heeft uw aandoening/behandeling/situatie geleid tot verandering van seksualiteit/ het vrijen/uw relatie?
In hoeverre heeft u daar last van?
Wilt u hier hulp voor?
vragen bij anamnese
Wat is het probleem?
Hoe ernstig is de klacht?
Hoe is het beloop in de tijd?
Wat is de rol van de partner?
Is er sprake van lichamelijke en/of psychische comorbiditeit?
Is er sprake van middelengebruik? (medicijnen, alcohol, roken, andere genotsmiddelen)
Gebruikt de patiënt anticonceptie?
Wat zijn de wensen en verwachtingen ten aanzien van eventuele behandeling?
Seksuele disfuncties bij mannen
Verminderd seksueel verlangen
Erectiestoornis: tenminste een van de volgende drie symptomen wordt ervaren in bijna alle of alle (ongeveer 75-100%) seksuele situaties:
problemen om een erectie te krijgen tijdens seksuele activiteit;
problemen om een erectie te behouden tot het einde van de seksuele activiteit;
afname in rigiditeit van de erectie.
Premature (voortijdige) zaadlozing.
Geremde zaadlozing of anorgasmie: tenminste een van de volgende symptomen wordt ervaren in bijna alle of alle (ongeveer 75-100%) seksuele situaties, zonder dat de persoon de ejaculatie wenst uit te stellen:
vertraging van de ejaculatie (hiervoor zijn geen strikte richtlijnen);
onregelmatig ejaculeren of uitblijven van de ejaculatie.
Seksuele disfuncties bij vrouwen
Seksuele interesse/opwindingsstoornis:
afwezige/verminderde interesse in seksuele activiteit;
afwezige/verminderde seksuele /erotische gedachten of fantasieën;
geen/verminderd initiatief tot seksuele activiteit en meestal niet ontvankelijk voor het initiatief van de partner;
afwezige/verminderde seksuele opwinding/plezier tijdens seksuele activiteit in bijna alle of alle (ongeveer 75%-100%) seksuele situaties;
afwezige/verminderde seksuele interesse/opwinding in reactie op interne of externe seksuele/erotische prikkels;
afwezige/verminderde genitale of niet-genitale sensaties tijdens seksuele activiteit in bijna alle of alle (ongeveer 75%-100%) seksuele situaties.
Genitopelviene pijn/penetratiestoornis:
vaginale penetratie tijdens gemeenschap;
vulvovaginale of onderbuik pijn tijdens vaginale penetratie;
angst of vrees voor vulvovaginale of onderbuikspijn in anticipatie op, tijdens, of als gevolg van vaginale penetratie;
duidelijke spanning in of aanspannen van de bekkenbodemspieren tijdens pogingen tot vaginale penetratie.
Orgasmestoornis: aanzienlijk vertraagd of zeer vaak of altijd afwezig orgasme, en/of aanzienlijke vermindering van de intensiteit van de orgastische sensaties.
Seksuele disfuncties bij mannen en vrouwen
Seksuele disfunctie door een (genot)middel of medicatie, waarbij er sprake is van klinisch significante verstoring van het seksueel functioneren waarbij:
de symptomen tijdens of snel na intoxicatie of ontwenning of na starten van de medicatie zijn opgetreden;
het middel of medicatie in staat is om de ervaren symptomen te veroorzaken.
veel voorkomende comorbiditeit
depressieve stoornissen, psychotische stoornissen en middelenmisbruik. Daarnaast kunnen langdurige stress en traumatische gebeurtenissen zoals seksueel geweld problemen veroorzaken met het seksueel functioneren en de seksuele interactie met de partner. Als het gaat om (seksuele) trauma’s lijken aan het trauma gerelateerde seksuele problemen zich vaak niet spontaan te herstellen. Hier zijn geen systematisch verzamelde gegevens over (maar zie ook Seksuele grensoverschrijding).
Tenslotte hebben chronische ziekten en beperkingen op verschillende manieren invloed op seksualiteit
PLISSIT-model
Permission
Limited Information
Specific Suggestions
Intensive Therapy
Motieven voor het gebruik van vragenlijsten kunnen zijn:
Het opsporen van patiënten met een seksueel probleem;
Het vaststellen van de ernst van een disfunctie;
Het evalueren van behandelingseffecten;
Het onderzoeken van het effect van seksuele klachten op de kwaliteit van leven;
Het bestuderen van de effecten van de seksuele disfunctie op de partner.
Nader medisch-seksuologisch onderzoek is over het algemeen geïndiceerd bij
Primaire gegeneraliseerde seksuele disfuncties
Pijnklachten
Vasculaire en/of neurologische comorbiditeit
Voorgeschiedenis van een somatische behandeling gericht op het kleine bekken
Voorgeschiedenis van traumatisch letsel van het kleine bekken en/of genitaliën
Onvervulde kinderwens
Vorm- of standsafwijking van genitaliën
Vermoeden op infectie of huidaandoening van de genitaliën
LO
Er kunnen verschillende redenen zijn om bij het bestaan van een seksueel probleem lichamelijk onderzoek te verrichten. Zowel het moment waarop zo’n lichamelijk onderzoek het best kan plaatsvinden als wat er onderzocht moet worden, is afhankelijk van het probleem, het doel van het onderzoek en de wensen, verwachtingen, vragen en/of angsten van de patiënt.
Welk type onderzoek is geïndiceerd en wie kan dat uitvoeren?
Het diagnostisch onderzoek dient ter vaststelling of ter uitsluiting van lichamelijke factoren die het seksuele probleem veroorzaken, eraan bijdragen, of een uiting zijn van het probleem.
Het educatief seksuologisch onderzoek
Het zelfonderzoek
Door een zorgverlener begeleide lichamelijke (exposure) oefeningen zijn in het algemeen bedoeld om de patiënt iets te leren of om samen met de zorgverlener bepaalde stappen in de behandeling te evalueren.
Het diagnostisch onderzoek kan, afhankelijk van de klacht en indicatie, worden gedaan door een huisarts, arts-seksuoloog NVVS, gynaecoloog, uroloog of een bekkenfysiotherapeut.
Laboratoriumonderzoek bij seksuele disfuncties vindt alleen op indicatie van een arts
glucose- of cholesterolspiegel
testosteron, prolactine, LH/FSH
nagegaan wat de predisponerende en/of in standhoudende factoren zijn van de seksuele problematiek, zoals:
Beperkte kennis van seksualiteit, anatomie en werking geslachtsorganen
Psychische en/of somatische comorbiditeit
Bijwerkingen van medicatie
Relatieproblemen
Traumatische ervaringen
Persoonlijkheidskenmerken
Problemen met de seksuele geaardheid
