Spurningar og svör Flashcards
Hver uppgötvaði ónæmisfræði og hvaða ár var það?
Edward Jenner árið 1796, þá sýndi hann að sýking af kúabóluveiru gat vakið vernd gegn bólusótt sem var lífshættuleg.
Hvaða menn fundu mótefni í sermi?
Emil von Behring og Shibasaburo Kitasato, sýndu að þættir í sermi sem þeir kölluðu mótefni (antigen) gætu bundist sértækt við sýkla við ákveðna sýkla.
Hvað er hlutverk ónæmiskerfisins?
Viðhalda innra jafnvægi og verjast og útrýma sýklum.
Hvað er náttúrulegt, ósértækt ónæmi?
Átfrumur og ýmsar virkar sameindir, vinna á fjölda sýkla
Hvað er áunnið, sértækt ónæmi?
Sértækar varnir gegn ákveðnum sýklum, ónæmissvör gegn framandi sameindum, ónæmisminni, öflugt og skjótt svar gegn sama sýkli seinna meir og eitilfrumur, B frumur mynda sértæk mótefni ,og T frumur snerting við aðrar frumur, mynda boðefni (cytokine)
Hver er virkni ónæmiskerfisins?
Þekkja sýkingu, ráðast á sýkil, ónæmisminni og koma í veg fyrir skaða á eigin líkama.
Teldu upp frumur ónæmiskerfisins?
Langlífar; Mónócytar, magrófagar og angafrumur
Skammlífar; Granúlócytar, Neutrófílar, Eosínfílar, Basóf´ílar
Mastfrumur
Hvað er 1°eitilvefur?
Myndun og þroskun hvítfrumna
Beinmergur og Thymus
Hvað er 2°eitilvefur?
Starfsstöðvar eitilfrumna
Eitlar, hálskirtlar, nefkirtlar, eitilflákar?, Milta
Hvað er eitill og hvað gerist í honum?
Eitill er starfsstöð eitilfrumna. Ef ónæmisvaki berst til eitils þá eru þar kjöraðstæður fyrir eitilvaka að þekkja ónæmisvaka. Eitilfruman stoppar þá í eitlinum, býr til starfsfrumur (frumur með sömu sérhæfingu og býr til minnisfrumur og fjölga sér áður en þær yfirgefa eitilinn um frálæg eitlagöng og berast um allan líkamann og berjast við ónæmisvaldinn)
Hvað gerir miltað?
Miltað er eins og stór eitill. Það síar blóð en ekki millifrumuvökva. Miltað gegnir lykilhlutverki í myndun ónæmissvars gegn sýklum og sameindum sem berast í blóð.
Hvað er phagocytosis?
Það er át og dráp, starf átfrumna.
Hver eru þrjú megináhrif bólgu?
- Draga að fleiri frumur og virkar sameindir á sýkingastað til að drepa sýkilinn (útvíkkun æða og aukið gegndræpi)
- Mynda staðbundna kekkjun í blóði sem hindrar að sýkillinn dreifi sér með blóði.
- Ýta undir viðgerð á skemmdum vef.
Hvað gera C5a og C3a?
Þetta eru þættir Kompliment kerfisins sem virkar sem efnatogar. Eru mikilvægir í myndun bólgusvars. Veldur æðalega og ræsir tjáningu viðloðunarsameinda á æðaþeli.
Hvað er kompliment kerfið?
Það samanstendur af 30 próteinum sem eru forensím, sem verða svo að ensímum. Framleidd í lifur.
3 meginhlutverk: Áthúðun, staðbundið bólgusvar og rofferli (gera gat á sýkilinn).
Hvað er C3b?
C3b er osonín. Opsonín er hluti kompliment kerfisins og sér um áthúðun. Þetta ferli er að smjör steikja sýkilinn.
Hvað er opsonization?
Það er áthúðun. C3b og kompliment kerfið er opsonin. Opsónín hjúpa bakteríuna svo að átfrumur geti bundist þeim með viðtökum.
Hvað eru IL-1, IL-6 og TNF?
Eru framleidd af ræstum átfrumum (makrófögum) og angfrumur á bólgusvæði, mikilvæg í bráðasvari.
Hvað eru IFN-a og IFN-g?
Þessi efni koma við sögu í drápi á innanfrumu veirum og sýklum. Gegna mikilvægu hlutverki í sérhæfðu ónæmissvari.
Hvað gera NK frumur?
Þær þekkja mótefnavaka (antigen) á yfirborði sýktra frumna og eru fyrsta vörn gegn ýmsum veirusýkingum á meðan verið er að ræsa áunna svarið. Sams konar virkni og T frumur en bara ósértækt dráp.
Sérhæfða ónæmiskerfið skiptist í vessabundið og frumubundið segðu frá báðum
Vessabundið ónæmi; B fruman sérhæfist í plasmafrumu sem framleiðir mótefni (og verða til minnisfrumur), mikilvæg vörn gegn innanfr.sýklum
Frumubundið ónæmi; T frumur greina framandi ónæmisvaka á yfirborði annara frumna. T frumur miðla virkni sinni með skammlífum boðefnum. Mikilvægt gegn innanfr.sýkingum. Ræsing T frumna fer fram í eitilvef, ekki sýkingarstað.
Segðu frá viðtökum B frumna
Viðtaki B frumna=BcR, er himnubundið mótefni, antibody (Ab), immuneglobulin (Ig)
Segðu frá viðtökum T frumna
Viðtaki T frumna= TcR. T frumuviðtaki lýsir einum armi mótefnis. Þeir þekkja peptíðbúta í MHC-I og MHC-II viðtökum frumna líkamans.
Hvað gerir clonal selection?
Það ferli sem eitilfrumur sérhæfast, það að hver eitilfruma er gerð til að þekkja einungis einn ónæmisvaka.
Hvað gerir clonal delition?
Þegar eitilfrumur sem þekkja eigin sameindir er eytt í fyrstu stigun þroskunar. Þetta er gert svo eitilfrumurnar fari ekki að ráðast á heilbrigðar sameindir líkamans.
Hvernig vinna mótefni gegn sýklum?
Mótefni virkja sum komplimentkerfið (IgG, IgM), sum mótefni valda hlutleysingu eiturefna (IgA og IgG) sum valda áthúðun (IgG)
Hvernig eru mótefni byggð upp?
Mótefni eru 4 keðjur, 2 þungar og 2 léttar. Keðjurnar eru tengjdar saman með disúflíð tengjum. Fremri hluti keðjanna er breytilegur en aftari halinn er alltaf eins. Fremri hlutinn skiptist í VL og CL og svo VH og CH. Breytilegi hlutinn er mismunandi fyrir hvert mótefni.
Hverjir eru 5 undirflokkar mótefna?
IgA, IgM, IgD, IgE, IgG. Undirflokkarnir ákvarðast af gerð þungu keðjanna.
Segðu frá IgM mótefni
Bygging; fimmgild sameind, fjórir hlutar þungu keðjunnar (Ch4) og J keðja í miðju.
Eiginleikar; IgM er fyrsta mótefnið sem að myndast. Það hefur lága sækni. IgM finnst aðallega í blóði og litlu magni í sogæðavökva. IgM ræsir kompliment kerfið.
Segðu frá IgG mótefni
Bygging;eingilt
Eiginleikar; Er megin ísótýpan í sermi og millifrumuvökva og virkjar kopliment kerfið. Þessi ísótýpa getur flust yfir fylgju til móðurs til barns, og verndar þannig nýbura fyrir þeim sýkingum sem móðirin hefur myndað mótefni gegn. IgG mótefni gegnir mikilvægu hlutverki í að húða bakteríur og veirur þannig að þær eru frekar teknar upp af átfrumum. IgG getur hlutleyst eitur og sýkla. IgG hefur fjóra undirflokka.
Segðu frá IgA mótefni
Í sermi; Eingilt
Í seyti; Tvígilt
Tvígilt IgA er slímhúðarmótefni, hlutleysir eitur og sýkla. Flyst með móðurmjólk frá móður til barns. Flyst með móðurmjólk frá móður til barns.
Segðu frá IgE mótefni
IgE finnst í mjög litlu magni í blóði. IgE binst við Fc viðtaka. Fc viðtaki mastfrumna hefur mikla sækni í IgE.
IgE myndar líka t.d einkenni í bráðaofnæmi.
Hver er munurinn á frumsvari og endursvari?
Frumsvar; er þegar að líkaminn gerir eitthvað í fyrsta skipti þegar einhver ákveðinn sýkill kemur inn, það er hægt og lítið svar og aðallega IgM sem myndast.
Endursvar; er svar líkamans við sýkli sem hann hefur fengið í sig áður. Minnisfrumur muna eftir honum og því er svarið skjótt og öflugt. IgM breytist í IgA, IgG og IgE. Fleiri minnisfrumur myndast. Öflugt og fljótt svar.
Hvað eru sýnifrumur?
Greinóttar frumur; angafrumur, macrophagar og B frumur. Þær taka inn ónæmisvaka með phagocytosis og setja peptíð bút úr ónæmisvakannum í MHC-II hjá sér. Þá eru þær orðnar sýni frumur og eru að sýna Th frumunum sýktu frumurnar. Þessar frumur sýna sig til þess að T fruman virkjast.
Hvernig er T frumuviðtakinn (TcR) byggður upp?
Þetta eru tvær keðjur; alfa og beta keðjur og breytilegur v og constant c hluti á hvorri keðju.
Hvað er MHC sameind? Hver er munurinn á MHC I og MHC II?
MHC-> Vefjaflokkasameind á yfirborði frumu sem sýnir peptíðbúta úr ónæmisvökum
MHC-I -> Er tjáð á öllum frumum með kjarna. Sýktarfrumur sýna peptíð bút og þá geta drápsfrumur eða NK frumur komið og drepið þær.
MHC-II -> Er tjáð á sérstökum sýnifrumum. Sýna brot úr sýkli og virkja frumur sértæka ónæmiskerfisins.
Hver er munurinn á Th1 og Th2?
Th1 örvar makrófaga, IFNg- þegar Th1 frumur greina Ag sértækt á yfirborði sýkts macrophaga virkjast þær.
Th2 hjálpar B frumum, IL-4 og IL-5. Þegar Th2 frumur greina Ag sértækt á B frumum virkja þær B frumurnar til skipta.
Th frumur eru hjálparfrumur. Tc frumur eru cytotoxin (killer) cells.
Hvað er CD4+?
Eru T hjálparfrumur. Virkja makrófagar, B- frumur og neutrophila. T bælifrumur (Treg), bæla angafrumur og T frumsvör.
Hvað er CD8?
Eru T drápsfrumur, dráp veirusýktra/afbrigðilegra frumna með snertingu= sértækar. Frymisbólur Tc frumunnar færast að snertifleti við markfrumu. Tcfruma losar boðefni og perforín sem gera gat á markfrumuna og reka hana í stýrðan frumudauða (apoptosis).
Hvað er ónæmissvar?
Ónæmissvar er eðlilegt svar líkamans við sýkil.
Hvað er ofnæmissvar?
Ofnæmissvar er of sterkt svar gegn sýkli/áreiti eða svar gegn röngu áreiti. Svona svar veldur vefjaskemmdum og getur valdið ofnæmissjúkdómum.
Nefndu 4 tegundir ofnæmissvara sem eru við of sterku eða röngu áreiti:
Týpa 1: IgE ofnæmismótefni (bráðaofnæmi)
Týpa 2: Frumudrepandi mótefni (mótefnamiðlað ofnæmi)
Týpa 3: Mótefnafléttur (mótefnafléttu ofnæmi)
Týpa 4: Frumubundið ofnæmi= Síbúið ofnæmi
Hvað er anaphylaxis?
Það er ofnæmislost. Það getur komið t.d vegna lyfja mat eins og skelfisk, hnetu, egg, soja og hveiti. Þetta er mjög hættulegt þar sem mjög snöggt bólgusvar verður og samdráttur sléttir vöðva mikil ofl.
Hvað hefur áhrif á ofnæmi?
Erfðir, mengun, meira gegndræpi slímhúðar og því meira aðgengi fyrir ónæmisvaka.
Hvaða meðferðir eru til við ofnæmi?
Forðist ofnæmisvald.
Lyfjameðferð: Corticoseroidar sem minnka bólgu og hindra myndun prostaglandina.
Anti-histamín, keppir við histamín um viðtaka.
Sodium cromglycate = hindrar losun mastfrumna.
Afnæming: ofnæmisvaldur gefinn í vöðva í vaxandi skömmtum í langan tíma.
Hvað er mótefnamiðlað ofnæmi?
Þetta er frumueyðingar ofnæmi. IgM, IgG, Komplíment, átfrumur og Nk frumur koma við sögu í þessu.
Hvað er mótefnafléttuofnæmi?
Mótefnafléttuofnæmi er gerð III af sjálfónæmissjúkdómum. Eins og t.d. Lúpus (rauðir úlfar)
- myndast mótefni gegn ýmsum kjarnapróteinum
- kjarnaprótein losna úr deyjandi frumum > myndast litlar mótefnafléttur.
- mótefnaflétturnar falla m.a. út í æðaveggjum í nýrum, í liðum og í fleiri líffærum.
- Ræsir átfrumur með Fc viðtaka og komplímentviðtaka með tilheyrandi
vefjaskemmdum.
Hvernig áhrif hefur AIDS?
Sjúkdómurinn AIDS hefur áhrif (sýkir) CD4+ frumurnar okkar (T-hjálparfrumurnar). AIDS veldur því að þeim fækkar og þá verður sjúkdómurinn sterkari (AIDS eykst) á endanum eru T hjálparfrumurnar svo fáar að minnsta sýking getur leitt sjúkling til dauða.
