steroidhormonen Flashcards
(43 cards)
1
Q
structuur steroidhormonen (+tekenen)
A
- steroiden
-> afgeleid cholesterol
-> steroidstructuur - p30
- samen met schildklierhormoon AZ-derivaat
- niet wateroplosbaar
- structurele specifiteit: klein verschil structuur is groot verschil werking
2
Q
biosynthese schema
A
- precursor = acetaat -> cholesterol -> pregnenolon
-> progesteron of (->) androgenen
-> mineralcorticoiden & glucocorticoiden // oestrogenen
3
Q
waar aangemaakt
A
- verschillende endocriene klieren
-> tgv aan of afwzeigheid enzymen & activiteit
4
Q
4 belangrijkste enzymatische omzettingen
A
- desmolasen
- dehydrogenasen
- ismerasen
- hydroxylasen
5
Q
desmolasen
A
= desmolyasen
- katalyseert irreversibel afsplitsing zijketen
- 2 soorten 20,22 desmolasen & 17,20 desmolasen
6
Q
dehydrogenasen
A
- katalyseren transfer H (ox & red)
- meestal reversibel
- co-enzym = NAD(P) H/+
- belangrijkste = 17 beta-hydroxysteroid DH & 3 beta-hydroxysteroid DH
7
Q
isomerasen
A
- katalyseren migratie dubbele binden
- werking idem dehydrogenase
8
Q
hydroxylasen
A
- katalyseren substitutie H door OH
- 21-hydroxylase katalyseert OH op C21, …
9
Q
katabolisme steroidhormonen
A
- in lever: sulfatatie & glucoronidatie
- doel = meer H2O oplosbaar en nr gal gebracht (idem thyroidhormonen)
10
Q
regulatie steroidhormonen
A
- aanmaak evenredig hypothalamo-hypofysaire as
11
Q
feedback mech verschillende steroidhormonen
A
p33
12
Q
regulatie bij mannen
A
testes
- FSH stimuleert cellen van sertoli -> spermatogenese
- LH stimuleert cellen van leydig -> testosteron & androgenen
- negatieve feedback via testosteron & inhibine
13
Q
regulatie bijnier
A
- hypofyse produceerd ACTH in antwoord op CRH
-> stimuleert bijniercortex -> glucocorticoiden (cortisol), mineralocorticoiden(aldosteron), androgenen (androsteendion, dehydroepiandrosteron) & oestrogenen
13
Q
regulatie bij vrouwen
A
schema p35
14
Q
opmerkingen regulatie
A
- bij vrouw LH = ICSH (intersistial cell stimulating hormone
- productie E1,2,3 & progesteron tijdens zwangerschap door placenta
- HCG = human chorion gonadotrofine tijdens zwangerschap (opgespoord tijdens test)
15
Q
transport steroidhormonen
A
- vetoplosbaar -> transport in bloed door eiwitbinding
-> (dihydro)testosteron & oestrogenen op SHBG (sex hormone binding globuline) & albumine (zwak)
-> progesteron op albumine
-> glucocorticoiden op transcortine (CBG) & albumine (zwak)
-> mineralocorticoiden op albumine
16
Q
geslachtshormonen steroidhormonen
A
- progesteron = vrouwelijk geslachtshormoon
- oestrogeen = vrouwelijk geslachtshormoon (oestron, oestradiol, oestriol)
- androgenen: testosteron, dihydrotestosteron = mannelijk
- androgenen: androsteendion, DHEA & DHEAsulfaat = mannelijk & vrouwelijk
17
Q
biologische activiteit steroidhormonen
A
- mineralocorticoiden (aldosteron)
-> water & mineraalhuishouding (Na+, K+) & behoud ECF volume
-> reabsorptie Na+ & excretie K+ - glucocorticoiden
-> brede varieteit werking
-> zwakke mineralocorticoiden werking
-> gluconeogenese (EW nr glucose)
-> proteinekatabolisme
-> antiflamatoire werking
18
Q
pathologie
A
- probleem op verschillende niveaus: hyper/hypofunctie
- thv productieorgaan (bijniercortex, testes, ovaria) = primair
- thv hypofyse = secundair
- thv hypothalamus = tertiair
- thv bindingseiwitten
- tgv medicatie
19
Q
geslachtshormonen pathologie
A
- onderontwikkeling secundaire geslachtskenmerken
- onvruchtbaar
- masculinisatie of feminisatie
20
Q
mineraldo/glucocorticoiden pathologie
A
- tekort hormonen -> meer Na+ excretie -> minder in ECF-> polyurie & lage bloeddruk -> uitdroging
- K+ excretie daalt -> meer K+ in ECF
21
Q
weinig glucocorticoiden pathologie
A
- hypoglycemie & andere afwijkingen
- tekort door bijniercortex -> ziekte van addison -> primaire hypofunctie
22
Q
tekort mineralocorticoiden / glucocorticoiden door congenitaal enzymdefect (21-hydroxylase)
A
- verlaagd cortisol & aldosteron
-> ernstig Na+ verlies -> uitdroging en shock
-> bijnierschors gestimuleerd vanuit hypofyse
-> vergroting bijnier (hyperplasie)
-> verhoogd androgenen conc -> hersenschade (enige weg die mogelijk is) - enzymdefect -> congenitale bijnierschorshyperplasie
- na 5d baby gescreend via 17-OH progesteron in bloed (voorloper cortisolsynthese)
-> verhoogd bij congenitale bijnierschors hyperplasie
-> toedienen cortisol & mineralocorticoiden
23
Q
pathologie teveel hormonen
A
- corticoiden = cushing syndroom
- gluco & mineralocorticoiden: prim, sec & tert
- aldosteron -> meer Na EF -> meer water in lichaam -> hoge bloeddruk en oedeem -> minder K in ECF
- cortisol -> hyperglycemie
24
therapeutische toepassingen
- geslachtshormonen: substitutietherapie of anticonseptie
- glucocorticoiden: substitutietherapie of diverse aandoeningen ( auto-immuun, allergie, transplantatie,...)
25
alle gemeten hormonen
- oestrogenen (E1,2,3 apart)
- progesteron
- androgenen
- FSH, LH (geen steroid!!)
- GnRH (geen steroid!)
-> via poortadersysteem
-> stimulatietest
- meting bindingsproteinen SHBG & transcortine (geen steroid!)
- HCG (geen steroid!)
26
bij vrouw hormonen ifv cylus meten op verschillende tijden
- verlaagd sec geslachtskenmerken
- onvruchtbaar
- probleem zwangerschap
- in-vitro fertilisatie
-> hoog LH (spontane ovulatie)
-> hoog E2 (spontane/geinduceerde ovulatie)
-> FSH & progesteron meestal bepaald
- menopauze
-> FSH & LH hoog
-> E1 & E2 laag
27
bij mannen androgenen meten
- masculinisatie
- onvruchtbaarheid
28
bij vrouwen androgenen meten
- verlaagde secundaire geslachtskernmerken
- onvruchtbaarheid
29
n
n
30
bepaling testosteron
- minder geslachtshormoon door verandering bindingsproteine
- F testos direct gemeten (geen SHBG)
- T testos & SHBG meten -> Free testos index berekend
-> F testos I = testos * 1/SHBG
31
down-syndroom screening
- bij zwangere
- trisomie 21 & neuraal buisdefect (spina bifida)
- best bloedafname 1e trimester anders 2e
- juiste risicoberekening meer dan labotesten nodig
-> leeftijd zwangere
-> duur zwangerschap
-> nekplooimeting
- combinatietest vervangen door NIPT
32
1e trim downsyndroom
-bep vrije beta-HCG & PAPP-A = placenta associated plasmaprotein A (laag > down)
- overlap dus een risico inschatting (zie p45)
33
2e trim downsyndroom
- triple test
-> AFP = alfa-foetoproteine (hoog > neuraal)
-> vrije niet geconjugeerde E3
-> beta-HCG = Humaan choriongonadotrofine
34
hoog AFp
HCG & FE3 normaal
openrug
35
laag AFP & FE
hoog HCG
trisomy 21 (down)
36
laag HCG, FE3, AFP
trisomy 21 (down)
37
klinische relevantie bepaling mineralo/gluco-corticoiden
- aldosteron & cortisol ivm pathologien
- prim of sec/tertiair door ACTH
- hoog cortisol, laag ACTH = primair
- hoog cortisol, hoog ACTH = sec,tertiair
-> CRH stimulatietest
- pasgeborenen: 17-OH-progesteron = indirect meting congenitaal probleem mbt mineralocorticoiden
38
welk hormoon bepalen voor wat
- corticosteroiden
-> hypo/hyperfunctie therapie
- ACTH
-> oorzaak hypo/hyper functie (prim,sec,tert)
- CRH
-> stimulatietest om ACTH prod uitlokken
- transcortine
39
welke staalnamen
- serum, plasma, urine, speeksel
-> vroeger urine (analyt urine > analyt seum
- in koelkast (diepvries)
-> ACHT = labiel!
->> onmiddelijk centrifugeren & invriezen (plasma ipv serum)
40
steroidhormonen in urine
niet proteingebonden, geconjugeerd met glucuronzuur of sulfaat
- vrijstellen voor meten gebeurd weinig
- enzyminhibitoren in urine verhinderen hydrolyse
- hydrolyse in analyser -> immunoassay in analyser
vrije vorm
- in urine cortisol
41
steroidhormonen in serum/plasma
- proteingebonden & vrij samen gemeten (totaal steroidhormoon)
- voor bepaling dus proteinverbinding verbreken
- testos & cortisol -> vrij meten of totaal meten & vrij hormoon index berekenen
42
de eigenlijke bepaling steroidhormonen
- immunoassays
- referentiemethode
-> HPLC + UV detectie
-> GC + vlamionisatie (FID) of massaspectrometrie
