Stjórnarskráhyggja Flashcards
(7 cards)
Hvað er átt við með hugtakinu?
andhafar ríkisvaldsins bundnir af grundvallarlögum sem finna má í sérstakri ritaðri stjórnarskrá um stjórnskipunina og valdmörk einstakra greina ríkisvaldsins.
sporna gegn misbeitingu valdsins og eftir atvikum tryggja þegnum ákveðin grundvallarréttindi.
Ríkisvald sér þannig réttlætanlegt með vísan til hagsmuna þegnanna sjálfra
Náskylt hugmyndum um réttarríkið
Hvert má rekja kenningarnar?
USA og frakklands á 18. öld
Megindrættir í hugmyndum John locke
John Locke fjallar í „Ritgerð um ríkisvald“ um það hvernig borgaralegt samfélag og ríkisvald myndaðist fyrir tilstuðlan fólksins sjálfs.
Maðurinn var upphaflega frjáls en gekkst undir ríkisvald til að treysta réttindi sín.
Í ríki náttúrunnar nýtur maðurinn réttinda en séu þau virt að vettugi njóta menn engra trygginga.
Ríkisvaldið kemur á stofnunum sem tryggja réttindi og eignir borgaranna – og frelsar mennina þar með.
Rekja sögulegan aðdraganda allt aftur til réttindaskráa miðalda
Hugmyndir um takmörkun ríkisvalds má finna aftur í fornöld.
Stjórnarskrár eiga sér forvera í ýmsum réttindaskrám síðmiðöldum sem höfðu það að tilgangi að binda hendur konungs og skilyrða beitingu konungsvalds.
Magna Carta Liberatum - 1215
Jóhanni landlausa gert að afsala sér einhliða skattlagningarvaldi.
Gamli sáttmáli
Gamli sáttmálinn var um hvað konungur átti að gera og hvað borgararnir greiddu fyrir það, t.d. tiltekin fjölda skipa í staðinn og sennilega viðurkenning á löggjafarvaldi Alþingis.
Farðu yfir tea party
Englendingar kröfðust hærri skatta frá nýlendunum í kjölfar ósigurs frakka 1763.
Slagorð nýlendubúa var „no taxation without representation“ (s.s. fulltrúa á þingi.)
Tollur var á tei, en fólk smyglaði því frá öðrum löndum en Englandi þannig að Ensk-indverska verslunarfélagið tapaði stórfé þannig að það fékk einkaleyfi á innflutningi þangað – Mikil reiði og 1773 henti hópur manna tefarmi úr teskipum í höfn Boston.
Stjórnvöld í Lundúnum nema stjórnarskrá Massachusets úr gildi og stríð braust út. – Sameiginlegur herforingi nýlendnanna var George Washington og þingið sem nýlendurnar komu sér saman út samþykkti sjálfstæðisyfirlýsingu ríkjanna þrettán 4. júlí 1776.
Uppreisnarmennirnir innblásnir af hugmyndum upplýsingarinnar.
Hver eru megineinkenni stjórnarskrá skv. Raz
Megineinkenni stjórnarskráa skv. skilgreiningu Josephs Raz.
1 Það er kveðið á um stjórnskipun ríkisins, hinu pólitíska valdi er deilt á tilteknar stofnanir
2 Hún á að standast tímans tönn
3 Hún er í rituðu formi – jafnvel bara í einu eða fáum skjölum
4 Hún er æðsta réttarheimild réttarkerfisins
5 Hægt er að bera fyrir sig ákvæði hennar og hægt er að fá úr því skorið fyrir dómstólum hvort brotið sé gegn henni
6 Erfiðara er að breyta stjórnarskrá en almennum lögum
7 Hefur líka táknrænt gildi ekki bara lögfræðilegt. Þar eru tilgreind megingildi viðkomandi réttarkerfis
Réttarríkisskilgreining Johns Finnis
1 Lögin eru ekki afturvirk. (íþyngjandi reglur)
2 Lögin eru þess eðlis að hægt sé að framfylgja þeim.
3 Lögin eru birt.
4 Lögin eru skýr.
5 Lögin eru í samræmi við önnur lög.
6 Lögin eru nægilega stöðug til að borgararnir geti fylgt þeim.
7 Lögin eru almenn. (Mega ekki beinast gegn tilteknum aðila)
8 Þeir sem hafa umboð hins opinbera til að setja, framfylgja og beita lögunum, bera ábyrgð á eigin starfi í samræmi við lög og fylgja lögunum eftir formi og efni í raun.
