Taalpsychologie Flashcards
(127 cards)
1
Q
FOXP2
A
het ‘taalgen’, ondekt bij een Londense familie, dat specifieke spraakproblemen veroorzaakt.
2
Q
Worfian hypothese
A
Taal beïnvloed ons denken/perceptie
3
Q
homofonen
A
woorden met één uitspraak en twee verschillende schrijfwijzen
4
Q
fonologische priming
A
wanneer een woord wordt voorafgegaan door een fonologisch identiek nonwoord, wordt het woord sneller herkend. Dit is een bewijs voor het sterke fonologische model.
5
Q
het stroop effect
A
woordbetekenis wordt automatisch aangesproken, zelfs wanneer de proefpersoon dit niet bewust verwerkt.
6
Q
semantische priming
A
Wanneer een woord wordt voorafgegaan door een semantisch gerelateerd woord, kunnen ze hier sneller een beslissing over maken.
7
Q
dual-route cascademodel
A
Processen betrokken bij het lezen van woorden en non-woorden verschillen van elkaar. Sommige processen zijn gebaseerd op regels, andere op de ophaling uit het lexicon.
8
Q
gedistribueerde connectistische benadering (triangle model)
A
Verschillende processen worden bij het lezen flexibel ingezet en dezelfde processen worden gebruikt bij woorden en non-woorden.
9
Q
oppervlaktedyslexie
A
Problemen met het lezen van woorden die bestaan, maar niet de normale uitspraakregels volgen.
10
Q
fonologische dyslexie
A
Problemen met het lezen van woorden en non-woorden en de fonologische verwerking (ook problemen met de uitspraak).
11
Q
diepe dyslexie
A
Problemen met het lezen van onbekende woorden en toegang tot de betekenis van woorden.
12
Q
spill over effect
A
De fixatietijd hangt af van het voorgaande woord. Als het woord minder frequent, minder bekend is, zal de fixatietijd langer zijn.
13
Q
formanten
A
Een foneem bestaat uit de combinatie van verschillende formanten. Een kleine wijziging van formant kan ervoor zorgen dat we een compleet verschillende klank verstaan.
14
Q
het segmentatieprobleem
A
Moeilijkheden om woorden van elkaar te onderscheiden in een continue stroom van klanken.
15
Q
co-articulatie
A
Het onderscheiden van overlappende, naast elkaar liggende articulaties.
16
Q
McGurk effect
A
De invloed van liplezen wordt onderschat. De bewegingen van de mond beïnvloeden wat we horen.
17
Q
Categorische perceptie
A
Spraakstimuli die een tussenvorm zijn van twee fonemen, worden steeds in de een of de andere categorie geplaatst
18
Q
Lexicale identificatieshift
A
Ambigue initiële fonemen werden met hogere waarschijnlijkheid toegekend aan de categorie fonemen die tot een woord leidden.
19
Q
Motortheorie
A
Luisteraars bootsen de articulatoire bewegingen van de spreker na waardoor men het motorsignaal genereert. Dit stuur je kaakspieren, mond en tong aan waardoor je meer consistente informatie over spraak krijgt.
20
Q
TRACE model
A
(sterk gelijkend op interactief activatiemodel) Tijdens het luisteren naar spraak worden knopen geactiveerd. Het activatiepatroon dat zich vormt van alle mogelijke kandidaten zorgt voor herkenning van het woord. (top-down + bottom-up proces)
21
Q
Cohort model
A
Woorden die conformeren aan de vroege delen van een geluidssequentie zullen geactiveerd worden. Naarmate er meer informatie komt zullen er meer woorden uit het cohort vervallen tot het punt van uniekheid.
22
Q
Woordbetekenisdoofheid
A
Mensen zijn niet meer in staat hun lexicon aan te spreken waardoor zij moeilijkheden hebben met het uitspreken van onbekende en non-woorden.
23
Q
Transcorticale sensorische fase
A
Slecht leesbegrip en verminderd auditief begrip.
24
Q
Diepe dysfasie
A
Zeer ernstige semantische fouten en moeilijkheden met abstracties
25
Syntax
De regels van een taal
26
Semantiek
beschrijving van de betekenis van woorden
27
Prosodische cues
Aanwijzingen voor de zinsstructuur en bedoelde betekenis via intonatie, beklemtoning, timing van de spreker.
28
Tuinpad (garden-path) model
Bij het lezen van een zin zal initieel één syntactische structuur in beschouwing worden genomen, zonder de betekenis in beschouwing te nemen, obv twee principes: minimal attachment en late closure.
29
constraint-based model
Model dat bij het lezen van een zin 4 verschillende eigenschappen van taal integreert, die de verschillende interpretatiemogelijkheden van een zin beperken, zoals de grammatica, context, ervaring, ...
30
Interactieve activatiemodel
Letter- en woordherkenning gebeurt door teruggekoppelde activatie op 3 niveaus: kenmerken, letters en woorden. Woordidentificatie is ook afhankelijk van de orthografische buren: de mate waarin bepaalde woorden die gelezen moeten worden gelijkaardig zijn (= de orthografische buren) bepaalt of een woord meer of minder snel geactiveerd wordt.
31
capaciteitstheorie
Werkgeheugen opslag en verwerking zijn actief betrokken bij taalbegrip. Individuen met een hoge werkgeheugencapaciteit presteren beter op taalbegripstaken.
32
Anafoor resolutie
Voornaamwoorden of zelfstandige naamwoorden moeten geïdentificeerd worden door eerder genoemde zelfstandige naamwoorden.
33
De reconstructie benadering van inferenties
Lezers creëren een mentaal model van des situatie en de gebeurtenissen in de tekst. Tijdens het lezen worden inferenties gemaakt en opgeslagen in het geheugen, afhankelijk va het doel van de lezer.
34
De minimalisme hypothese
Een aantal inferenties gebeuren automatisch, maar meer complexe inferenties gebeuren op meer strategische wijze, met als doel de tekst coherent te maken.
35
Schema(theorie)
Pakketten kennis over de wereld, mensen gebeurtenissen en acties die ons in staat stellen verwachtingen te vormen, bestaande uit scripts en frames.
36
Constructie-integratie model
Bij het lezen van een verhaal wordt de informatie omgezet in verschillende proposities en opgeslagen op 3 niveaus: oppervlakte, propositie en situationele representatie.
37
Gebeurtenis-indexeringsmodel
Lezers spelen een actieve rol bij het lezen van een tekst en zichten hun aandacht op 5 aspecten: protagonist, tijdelijkheid, ruimtelijkheid, causaliteit en intentionaliteit..
38
Preformulatie
Standaardformulering inpassen in onze spraak zodat we nog steeds snel kunnen spreken zonder dat dit ten koste gaat van onze mentale capaciteit.
39
Onderspecificatie
In gesproken teksten gebruiken we simpele expressies waarin de betekenis niet expliciet is uitgedrukt om spraakproductie gemakkelijker te maken.
40
discours markers
Woorden en frases in de spontane spraak, die niet bijdragen aan de inhoud, maar om te doen helpen bij de focus en verandering van onderwerp.
41
Perceptual loop
Sprekers luisteren naar zichzelf en detecteren een mismatch tussen eigen spraak en perceptie (MAAR er is geen correlatie tussen foutdetectie en het kunnen verstaan van eigen spraak, dus dit is ontkracht)
42
Conflict-based error detection
Bij het plannen van spraak zijn er een aantal mogelijke formuleringen met elkaar in competitie. De formulering met de sterkste representatie wordt gekozen. Wanneer een uitspraak tijdens het spreken niet representatief is, zullen we dit meteen merken.
43
Spreading-activation theorie (spraakfouten)
(deze theorie ook al bij geheugen gezien, maar staat er los van) Een theorie over de cognitieve processen die spraak vormen op 4 verschillende niveau's (semantisch, syntactisch, morfologisch en fonologisch). Een representatie wordt gevormd op elk niveau via knopen in een netwerk (hersenen), op een parallelle en interactieve manier. deze parallelle manier van werken kan voor spraakfouten zorgen.
44
Mixed-error effect
(S-A theorie) Wanneer een incorrect woord zowel semantisch als fonetisch gerelateerd is aan het correcte woord.
45
Lexicale biaseffect
(S-A theorie) De verwachting is dat spraakfouten echte woorden zouden moeten bevatten ipv nonwoorden
46
WEAVER++ model
Spraak ontstaat door activatie op één niveau, dat zich uitspreidt naar de volgende niveaus (lexicaal, lemma, morfeem/fonologisch), die uiteenvallen in 6 stadia. Op elk van deze stadia is er een controlemechanisme om fouten te voorkomen.
47
Broca's afasie
Relatief intact spraakbegrip met langzame, niet vloeiende spraak. Men heeft een beperkte vaardigheid om syntactisch correcte zinnen te produceren.
48
Wernick's afasie
Vloeiende, grammaticale spraak die betekenisloos is.
49
Fluent afasie
Problemen met de betekenis van woorden (anomie)
50
Non-fluent afasie
Problemen met de woordvolgorde in zinnen.
51
Jargon afasie
Patiënten lijken grammaticaal correct te kunnen spreken, maar kunnen de woorden die ze willen uitspreken niet vinden en creëren daarom neologismen.
52
Aggramatisme
Patiënten produceren korte zinnen met inhoudswoorden, missen de functiewoorden en zineindes ('telegramstijl').
53
Het initieel ontwerp model
Spraak wordt gepland obv kennis van de spreker.
54
Aanpassing- en monitormodel
Spraakplannen worden aangepast om rekening te houden met te luisteraar.
55
interactief uitlijningsmodel
Sprekers gaan vaak niet op zoek naar een gemeenschappelijke grond door gebrek aan verwerkingskracht. Toch zijn er een aantal automatische processen die hierbij helpen zoals het kopiëren van elkaars frasering, syntactische priming, elkaars ideeën overnemen, ...
56
Ontwikkeling van schrijfexpertise
In de kennis-vertelstrategie genereert de auteur zo veel mogelijk kennis over het onderwerp, maar houdt hij enkel rekening met zijn perspectief. In het kennis-transformatie stadium wordt de structuur en de visie van de tekst stilaan ook belangrijk. Uiteindelijk leeft de auteur zich in in de interpretatie van de lezer in het kennis-creatie stadium.
57
Working memory theorie
Het schrijfproces is afhankelijk van de capaciteit van het werkgeheugen. Hoe moeilijker de schrijftaak, hoe meer het werkgeheugen wordt belast, wat de kwaliteit van de schrijftaak naar beneden haalt. Het hebben van relevante kennis en hogere werkgeheugencapaciteit vermindert die belasting.
58
Fonologische dysgrafie
Patiënten hebben moeite met de SPELLING van onbekende en nonwoorden door beschadiging aan de non-lexicale route.
59
Oppervlaktedysgrafie
Patiënten produceren foutief gespelde woorden die klinken als het correcte woord, waarschijnlijk door beschadiging aan de lexicale route.
60
Functionele fixatie
Het falen in het vinden van een oplossing omdat we door eerdere ervaringen maar een beperkt aantal gebruiksmogelijkheden aan een object toekennen.
61
Representationele veranderingstheorie
Door de mentale representatie van een probleem wordt er relevante kennis uit het geheugen gehaald om dit op te lossen. Er treedt een impasse op wanner de strategie niet blijkt te werken. De impasse kan verbroken worden door de representatie van het probleem te veranderen dmv elaboratie, hercoderen of verlaging van de beperking. Zo kom je tot inzicht.
62
Heuristieken
Het veranderen van de huidige staat van het probleem zodat je één stap dichter komt bij de oplossing.
63
Algoritmes
Formules, methoden of procedures om een probleem p te lossen.
64
Means-ends analyse
Vormt een subdoel tussen het doel en de huidige status en selecteert dan een mentale operatie om tot het subdoel te komen.
65
Voortgangmonitorheuristiek
Mensen passen een heuristiek toe bij de beslissing een heuristiek te verlaten of niet.
66
ACT-R Theorie
(Adaptive Control of Thought-Rational theorie) Het cognitieve systeem heeft 4 onafhankelijke modules voor probleemoplossing: retrieval, imaginal, goal en procedural module. Deze bevatten info die gedetecteerd wordt door een centraal productiesysteem om op een gecoördineerde wijze actie te ondernemen. (Elk van deze modules is verbonden aan een bepaald hersendeel)
67
Chunking theorie
Gedetailleerde info over schaakposities wordt opgeslagen in het LT geheugen. dit is opgebroken in zeven 'chunks'. Deze chunks bevatten bij experts meer informatie dan niet-experts.
68
Sjabloontheorie
Bij het schaken worden bordposities eerder opgeslagen in 3 sjablonen (itt de chuncktheorie). Sjablonen zijn complexere en flexibelere eenheden met een kern van vaste info en een slot met variabele info. Expert schakers hebben een betere herinnering van de posities en slaan ook eerder de onderliggende structuur op.
69
Lange termijnwerkgeheugen
Het onthouden van informatie door tijdelijk bepaalde stukken van het LT geheugen te activeren en te koppelen aan het KT geheugen.
70
Basis-ratio informatie
De relatieve frequentie waarmee een gebeurtenis kan plaatsvinden of waarmee een bepaald attribuut aanwezig is in de populatie. Mensen denken hier vaak niet aan wanneer ze een beoordeling maken.
71
Representativiteitstheorie
Gebeurtenissen die representatief of typisch zijn voor een bepaalde klasse, krijgen een hoge waarschijnlijkheid toegekend.
72
Conjunctdwaling
Het geloof van de combinatie (het conjunct) van twee gebeurtenissen waarschijnlijker is dan de twee afzonderlijke gebeurtenissen.
73
Beschikbaarheidsheuristiek
Een beoordeling baseren obv het gemak waarmee we een bepaald fenomeen uit ons geheugen kunnen halen.
74
Ondersteuningstheorie
Een gegeven gebeurtenis zal meer of minder waarschijnlijk lijken afhankelijk van hoe het beschreven wordt. Door een expliciete beschrijving zal de subjectieve waarschijnlijkheid van een mogelijkheid toenemen.
75
Dual proces modellen bij beoordeling
Bij het maken van een beoordeling zijn er 2 systemen die we kunnen gebruiken. Systeem 1 is intuitief, automatisch en wordt het meest gebruikt. Systeem 2 is echter betrouwbaarder, analytisch, gecontroleerd, bewust, ... Maar wordt het minst gebruikt. Dit resulteert in beoordelingsfouten.
76
Het dominantieprincipe
Mensen zijn niet zo realistisch wanneer ze een beslissing moeten maken.
77
Utiliteitstheorie
Beslissingen zouden gemaakt moeten worden door de verwachte waarde van de mogelijke uitkomsten te bepalen. Dan kiest men voor de optie met de hoogst verwachtte utiliteit.
78
Prospect theorie
Mensen zijn veel gevoeliger voor hun potentiële verliezen dan hun potentiële winsten, waardoor deze zwaarder doorwegen. Dit effect wordt versterkt bij een lage eigenwaarde.
79
Verzonken-kosten effect
Beslissingen zijn afhankelijk van eerdere beslissingen. Wanneer iemand al veel geïnvesteerd heeft in een beslissing is er een grote tendens om door te gaan, zeker wanneer de persoon verantwoordelijk wordt gehouden.
80
omissievoorkeur
Mensen verkiezen het gebrek aan handelen boven actie wanneer de verwachtte spijt hoog is.
81
Status quo voorkeur
Mensen herhalen een initiële keuze over een reeks beslissingssituaties, ondanks een verandering van voorkeur.
82
Rationele-emotionele model
Mensen maken keuzes om negatieve emoties te reduceren (in de toekomst).
83
Sociaal-functionalistische benadering van beslissingen
Houdt rekening met de sociale context van beslissingen. Mensen moeten hun beslissingen vaak verdedigen tegen anderen. Of de beslissing dus genomen wordt hangt af van de (geanticipeerde reactie van de) sociale context.
84
Meervoudige attributietheorie
Gaat ervan uit dat iemands oordeel over winst stabiel moet blijven. Beslissingen worden gemaakt door het identificeren van de relevante attributen, die vervolgens gewogen worden. Hieruit berekent men dan de utiliteit, die de beslissing beïnvloedt.
85
Ongebonden rationaliteit
Alle relevante informatie is beschikbaar en wordt gebruikt door de beslisser, die een optimale keuze wilt maken.
86
Gebonden rationaliteit
Beslissingen zijn gebonden aan beperkingen in de omgeving en in onszelf, zoals beperkte aandacht, informatiekosten en geheugencapaciteit.
87
Eliminatie-door-aspecten theorie
Beslissers elimineren opties door de relevante aspecten één voor één te beschouwen, waardoor de opties na een tijd verminderen tot er één overblijft. De volgorde is heel belangrijk.
88
Unconscience thought theorie
Onbewuste gedachtecondities verbeteren de taakprestatie bij complexe, maar niet bij simpele beslissingen (maar VEEL kritiek)
89
Inductief redeneren
Het maken van een algemene conclusie obv premissen. (bv hypothesen opstellen)
90
deductief redeneren
Trekken van conclusies die absoluut waar zijn, ervan uitgaande dat de premissen kloppen (logica)
91
2-4-6 taak
Proefpersonen vertoonden een confirmatievoorkeur en gebruikten enkel falsificatie wanneer zij hiertoe aangemoedigd werden.
92
Modus ponens
als A geldt, dan B. A geldt, dus B ook
93
Modus tollens
als A geldt, dan B. B geldt niet, dus A geldt niet
94
Bevestiging van de consequent
als A geldt, dan B. Het is B, dus A geldt
95
ontkenning van het antecedent
als A geldt, dan B. Het is A niet, dus B geldt ook niet.
96
Het waarheidsprincipe
Mensen minimaliseren de belasting van hun werkgeheugen door modellen te construeren die alleen representeren wat waar is. Foutieve mogelijkheden worden genegeerd. Dit leidt tot veel fouten in deductief redeneren.
97
Heuristisch-analytische theorie
Bij het oplossen van problemen zijn er systeem 1 en 2 modellen. Systeem 1 modellen zijn snel, automatisch en parallel. Ze maken gebruik van heuristieken om zo snel mogelijk een probleem op te lossen. We schakelen pas over naar systeem 2 processen wanneer de oplossing niet werkt. Deze processen zijn langzaam, serieel, gebaseerd op regels en gelinkt aan intelligentie.
98
Singularisatieprincipe (H-A theorie)
Er wordt slechts één mentaal model tegelijk in beschouwing genomen.
99
Relevantieprincipe (H-A theorie)
De meest relevante mentale modellen zijn gebaseerd op bestaande kennis en de huidige context wordt in beschouwing genomen.
100
Satisficatieprincipe
Wanneer we denken een goede oplossing te hebben gevonden, stoppen we met het zoeken naar alternatieven. We kunnen het redeneerproces nog verbeteren, maar hebben niet de natuurlijke neiging om dit te doen.
101
Persoonlijke rationaliteit
De rationaliteit van alledag die ons helpt door intuïtieve processen te gebruiken die in het verleden ook werkten.
102
Onpersoonlijke rationaliteit
Doet beroep op analytische processen op momenten waarop we er de noodzaak van inzien.
103
Klassieke cognitieve psychologie
De assumptie dat menselijk denken en informatieverwerking volgens vastgestelde regels loopt. Er is geen plaats voor emotie of de functies van het bewustzijn.
104
Dimensionele benadering van emotie
We kunnen emoties beschrijven obv een aantal orthogonale assen, door de combinatie van verschillende factoren.
105
Bottom-up verwerking
Een stimulus wordt verwerkt obv de reactie zelf. Hierbij is veel activatie in de visuele hersenschors, betrokken bij de reactie zelf.
106
Top-down verwerking
Reactie wordt vanuit je interne representaties gedreven.
107
Primaire waardebepaling
Een omgevingssituatie wordt gezien als positief, stressvol of irrelevant
108
Secundaire waardebepaling
Er wordt rekening gehouden met de hulpbronnen die aanwezig zijn op dat moment.
109
Aandachtontplooiing
Hoe meer je het werkgeheugen belast, hoe minder je negatieve emoties ervaart.
110
Netwerktheorie
Emoties zijn knopen in een semantisch netwerk. Emotioneel materiaal wordt hier opgeslagen in de vorm van proposities. Bewustzijn/gedachten ontstaan door activatie van deze knopen. De voorspellingen die hieruit volgen zijn: gemoedstoestand-afhankelijk geheugen, stemmingscongruentie, gedachtencongruentie en stemmingintensiteit.
111
Affect infusie model
Verklaart dat affect op 4 verschillende manieren cognitie kan binnendringen: directe toegang, gemotiveerde verwerkingsstrategie, heuristische verwerking en substansieve verwerking.
112
Aandachtsvoorkeur
selectieve aandacht voor bedreigende stimuli, wanneer deze tegelijk met een neutrale stimulus wordt aangeboden.
113
Interpretatieve voorkeur
De neiging om ambigue stimuli en situaties als bedreigend te interpreteren.
114
Functie van angst (volgens Williams)
De functie is het identificeren van gevaar. De verwerking verloopt snel, impliciet en bottom-up. Angstige mensen hebben een impliciete voorkeur bij perceptuele processen.
115
Functie van depressie (volgens Williams)
De functie is het voorkomen van wat in het verleden is gebeurd. De verwerking verloopt langzaam, gecontroleerd en top-down. Depressieve mensen hebben een expliciete geheugenvoorkeur bij conceptuele verwerking.
116
Dot-probe taak
Een test die aandachtsbias kan meten. Men moet een stip rapporteren die of aan de bovenkan, of aan de onderkant kan verschijnen. Dit wordt voorafgegaan door twee woorden: een emotioneel geladen en een neutraal woord.
117
Emotionele stroop taak
Een test die aandachtsbias kan meten door het benoemen van de kleur van woorden. Wanneer de benoeming langer duurt bij een emotioneel geladen woord, is er sprake van een aandachtsbias.
118
Solipsisme
Alleen ik besta en ben zelfbewust. De rest van de wereld is een mentale projectie.
119
De identiteitspositie
Mentale en bewuste functies zijn het resultaat van hersenprocessen.
120
Mentalisme
De mentale wereld is het enige dat echt bestaat en vorm geeft aan de materiële wereld.
121
Materialisme
Materie is het enige wat echt bestaat.
122
Feedforward/sweep verwerking (Lamme's benadering)
Een snelle, visuele verwerking van een stimulus die bottom-up gebeurt en niet samenhangt met bewuste verwerking.
123
Recurrente verwerking (Lamme's benadering)
Er vind een terugkoppeling plaats na de verwerking naar hogere gebieden. Na deze terugkoppeling ontstaat bewustzijn.
124
Inattentional blindness
De aanwezigheid van een onverwachte stimulus (die niet in het schema past) wordt niet gedetecteerd.
125
Change blindness
Gebrek van detectie van verandering van de visuele omgeving.
126
Globale werkruimtetheorie
Bewustzijn is geassocieerd met de integratie van informatie over een groot aantal verspreide hersendelen.
127
orthografie
De kunst om volgens de regels van de aanvaarde spelling te kunnen schrijven.
