V - Eðlisþættir (Stefanía)

Question 1

Kornótt bygging verður til í …?

Answer 1

Yfirborðslögum, ekki síst þar sem ánamaðkar lifa góðu lífi ( Þeir auka frjósemi jarðvegsins)

Question 2

Hver er helsta ástæða þess að jarðvegurinn myndar samkorn ?

Answer 2

Lífverur og lífræn efni.

Question 3

Hvað segir til um ýmsa eiginleika moldarinnar, s.s. leirinnihald og jafnvel frjósemi?

Answer 3

Bygging moldarinnar

Question 4

Hvað þarf að vera til í moldinni svo auðvelt sé að “drullumalla”?

Answer 4

Blaðsilíköt

Question 5

Þegar eiginleikar moldar loða saman er það nefnd?

Answer 5

Samloðun

Question 6

Hvað segir samloðun okkur ?

Answer 6

Hún gefur okkur upplýsingar um leirmagn, leirgerð, ýmsa vinnslumöguleika og verkfræðilega eiginleika moldarinnar.

Question 7

Samkorn eru mikilvæg af því að ….?

Answer 7

Þau hafa áhrif á loftun og vatnsleiðni og því mikilvæg til að jarðvegur sé frjósamur.

Question 8

Eldrauða mold má finna í ?

Answer 8

Hitabeltinu

Question 9

Grámóskulega mold má finna í ?

Answer 9

Votlendi

Question 10

Ljósa mold má finna í ?

Answer 10

Eyðimerkursvæðum

Question 11

Dökka lífræna og litríka mold má finna í ?

Answer 11

Barrskógum og eldfjallasvæðum

Question 12

Hvernig eru lífræn efni oftast á litinn?

Answer 12

Eru alla jafna dökk og jafnvel alveg svört

Question 13

Hernig er kalk og kvars á litinn ?

Answer 13

Eru ljósleit efni í jarðvegi sem og salt

Question 14

Hvernig eru járnsteindir á litinn ?

Answer 14

Eru rauðleit á litinn

Question 15

Hvernig er litur jarðvegs metinn?

Answer 15

Með sérstökum litakortum ; Munsell-litaspjalda

Question 16

Hver er eðlisþyngd kvars eða gjóskuglers í moldinni?

Answer 16

2,5-3 g/cm3

Question 17

Eðlisþyngd basískt gler?

Answer 17

2,9 g cm3

Question 18

Holrými í jarðveginum gerir það að verkum að ……?

Answer 18

Rúmþyngd moldar er mun minni en eðlisþyngd bergefnanna, oft á bilinu 1,1-1,5 g/cm3 í algengum jarðvegstegundum erlendis.

Question 19

Hver er eitt megineinkenni eldfjallajarðar s.s. á íslandi ?

Answer 19

Lítil rúmþyngd, sem er oft á bilinu 0,5-0,8 g/cm3

Question 20

Hvor jarðvegur er lengur að hlýna, rakur eða þurr? og afhverju?

Answer 20

Þurr jarðvegur, því holrýmið í þurri mold hefur einangrunargildi en rakinn hann leiðir aftur á móti varmaorku milli jarðvegslaga

Question 21

Hvaða áhrif hefur það s-þegar dökkt yfirborð hitnar í sólskíni á sólríkum dögum ?

Answer 21

Slík hitun hefur áhrif á hitastig jarðvegsins langt niður fyrir yfirborðið, sem raskar vatnsbúskap hans því uppgufun getur orðið ákaflega ör og jarðvegurinn þornað á skömmum tíma. Hefur einnig áhrif á starfsemi örvera og næringarhringrás.

Question 22

Hvað hefur jarðvegsvatn mikil áhrif á ?

Answer 22

Hitafar í jarðegi, bæði hitaleiðni og hitastig.

Question 23

Hvað útskýrir uppgufunarorka?

Answer 23

Hún útskýrir kulda í yfirborði mýrlendis á vorin, sem getur verið mun kaldara en yfirborð þurrlendis. Samspil moldar við andrúmsloft er því mjög margbreytilegt, og þessa þætti þarf m.a. að hafa í huga við gerð loftlagslíkana fyrir veðurspár.

Question 24

Hvað felur jarðverkfræði í sér?

Answer 24

Að flytja og fjarlægja jarvegsefni, undirbúa land undir ýmisskonar framkvæmdir við t.d. veg, stíflur, flugvelli, byggingar, hljóðmanir o.fl. Þeir meta einnig hættu á skriðföllum og vinna að margvísilegum úrlausnunarefnum þar sem laus jarðlög á yfirborði jarðar koma við sögu.

Question 25

Hvað er þjálnitala (PI)

Answer 25

Er vísbending um hvað mikið vatn moldin getur bundið, en er þó mun ónákvæmari aðferð en aðrar.

Question 26

Hvað er silt?

Answer 26

Silt er kornastærðarflokkur sem liggur á milli 0.02 og 0.002 mm í þvermál. Setlög úr silti eru nefnd löss og er jarðvegur Íslands rosalega ríkur af silti.

Question 27

Hvernig myndast silt?

Answer 27

Silt myndast helst við núning sem jöklar mynda á milli bergefna undir gríðarlegum þrýstingi.

Question 28

Hafa áhrif hefur rakastig á jarðveg?

Answer 28

Hefur árhif á afoxunarspennu og efnafræði hans, sem og ræktunarskilyrði. Rakastigið mótar einnig eðlisástand moldarinnar m.a. með tilliti til notkunar við byggingarframkvæmdir og landslagmótun.

Question 29

Mjög vel ræstur jarðvegur =

Answer 29

Grunnvatn stígur aldrei upp fyrir yfirborðslag, engin afoxunareinkenni.

Question 30

Vel ræstur (fremur þurr) jarðvegur =

Answer 30

Grunnvatn stígur ekki upp fyrir yfirborðslag, vatnsmettun varir aðeins í skamma stund t.d. í tenglsum við frost. Engin ummerki um díla, gráma eða önnur afoxunareinkenni

Question 31

lælega ræstur jarðvegur =

Answer 31

Ummerki um að grunnvatn stígi til yfirborðslaga í skamma hríð eða nái að liggja nálægt yfirborði m.a. við jarðvegsfrost. Dílar, grámi, hnyðlingar og útfellingar við gróf jarðvegslög.

Question 32

Illa ræstur jarðvegur =

Answer 32

Grunnvatn liggur í langan tíma við yfirborð, þó það geti þornað nokkuð ef grunnvatnsborð lækkar í þurrkatíð. Mikil ummerki um gráma, díla o.fl.

Question 33

Mjög illa ræstur jarðvegur =

Answer 33

Mýrar, flóar og önnur viðvarandi votlendi

Question 34

Hlutverk samkorna ?

Answer 34

Þau leiða loft og vatn um jarðveginn og vega á móti vindrofi og vatnsrofi í plægðri mold.