Verstandelijke beperking (VB) Flashcards
(31 cards)
Omschrijft de definitie van het VAPH voor VB.
Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) omschrijft een VB als beperktheden:
- in het intellectueel functioneren
- én in het adaptief functioneren op conceptueel, sociaal en praktisch vlak
- die ontstaan is tijdens de ontwikkeling (ontwikkelingsstoornis)
- die blijvend zijn
Dit heeft invloed op het algemeen dagelijks functioneren van de persoon
Intellectueel functioneren (5) + voorbeelden.
Intellectueel functioneren is bekwaamheid om informatie op te doen, te begrijpen, te verwerken, erover na te denken en te gebruiken om problemen op te lossen (ruimer dan IQ alleen)
redeneren: logisch denken, verbanden leggen, oorzaak-gevolgrelaties begrijpen
probleemoplossend denken: problemen herkennen, analyseren & oplossen
abstract denken: zaken begrijpen die niet direct waarneembaar zijn, zoals: symbolen, beeldspraak of abstracte ideeën
Een IQ tussen 70 en 85
Een persoon met een IQ tss 70 & 85 heeft een zwakke begaafdheid en behoort niet tot de doelgroep VB.
Optioneel bij uileg => Gauss-curve
1. Verstandelijk beperkt (zeer zwak begaafd) 40-70
2. Zwak begaafd 70-85 deze groep behoort niet tot de groep VB
3. Normaal begaafd 85-115
4. Meer begaafd 115-130
5. Hoog begaafd 130-160
Adaptieve vaardigheden + voorbeelden
Adaptieve vaardigheden zijn vaardigheden die een persoon nodig heeft om zich aan te passen aan het dagelijks leven en om zelfstandig te functioneren.
* Praktische adaptieve vaardigheden
* Sociale adaptieve vaardigheden
* Conceptuele adaptieve vaardigheden
Leg de 3 verschillende ’adaptieve vaardigheden’ uit.
Praktische adaptieve vaardigheden
Alledaagse taken en handelingen die nodig zijn voor zelfzorg en onafhankelijk functioneren (ADL )
o persoonlijke hygiëne, aan- en uitkleden, eten & drinken, toiletgebruik, huishoudelijke taken, geldbeheer, …
Sociale adaptieve vaardigheden
Effectief communiceren, relaties uitbouwen, interacties aangaan, begrijpen en toepassen sociale normen & regels
o luisteren, non-verbale communicatie, empathie, sociale signalen begrijpen, vriendschap onderhouden, …
Conceptuele adaptieve vaardigheden
In ≠ situaties abstracte informatie begrijpen, verwerken, en toepassen (schoolse vaardigheden)
o begrip van tijd, geld, tellen, meten, kleuren, vormen, letters, cijfers, … (onderwijs)
Kalenderleeftijd?
Een verstandelijke beperking wordt doorgaans gediagnostiseerd vóór de kalenderleeftijd van 22 jaar
Kalenderleeftijd=> de leeftijd v/d persoon in jaren sinds de geboorte
Disharmonische ontwikkeling
Verstandelijk beperkte personen hebben een disharmonische ontwikkeling
De kalenderleeftijd en de ontwikkelingsleeftijd lopen niet gelijk:
Fysieke/ lichamelijke & kalenderleeftijd ≠ cognitieve, emotionele, sociale & psychoseksuele ontw.
Schijnbare ontwikkeling
Schijnbare ontwikkeling: hoe iemand lijkt te zijn op basis v uiterlijke kenmerk & vaardigh.
Dit zorgt ervoor dat de persoon overschat wordt, wat tot spanningen en teleurstellingen kan leiden.
Resultaat: laag zelfbeeld & weinig vertrouwen in anderen
Maakt hen emotioneel, psychisch kwetsbaar m risico op gedragsproblemen
Ontwikkelingsgebieden
Een verstandelijke beperking ontstaat tijdens de ontwikkeling ( ontwikkelingsstoornis)
Ontwikkelingsleeftijd= ontwikkeling op verschillende ontwikkelingsgebieden, + bij elke leeftijdsfase horen bepaalde vaardigheden.
Lichamelijke ontw
Fysieke groei & veranderingen in het lichaam van een individu:
lengte, gewichtstoe-/afname, puberteit, veroudering
Cognitieve ontw
Groei & veranderingen in denkvermogen en mentale processen:
taalontwikkeling, geheugen, redeneren
Emotionele ontw
Begrijpen van emoties, ontwikkelen van emotionele veerkracht, reguleren van gevoelens (blijdschap, verdriet, angst)
Sociale ontw
Wijze waarop individuen relaties vormen, onderhouden in interactie met anderen:
communicatie, empathie, ontwikkelen van vriendschappen
Psychoseksuele ontw
Persoonlijke ontw v/e individu wordt beïnvloed door de ≠ stadia van seksuele ontw tijdens de kindertijd & adolescentie
Weet dat VB een blijvende toestand is.
Ondanks ondersteuning & begeleiding blijft de achterstand gedurende het gehele leven aanwezig.
≠ ondersteuningsnoden
Personen met een VB indelen volgens hun ondersteuningsnood:
Hoeveel hulp & begeleiding is er nodig ifv een goede QofL (ELMZZSIR)
LICHTE ONDERSTEUNINGSNOOD
Lichte VB IQ 55-70 niv lager schoolkind
Intellect funct is iets beperkter dan bij normaal begaafd pers
Redelijk zelfstandig adaptief funct
MATIGE ONDERSTEUNINGSNOOD
Matige VB IQ 40-55 niv kleuter
Intellect funct is merkbaar beperkter dan bij normaal begaafd pers
Zwak zelfst adaptief funct
GROTE ONDERSTEUNINGSNOOD
Ernstige VB IQ 25-40 niv peuter
Intellect funct is meer dan merkbaar beperkter dan bij normaal begaafd pers
Valt in grote mate uit voor adaptief funct
CONSTANTE ONDERSTEUNINGSNOOD
Diepe VB IQ <25 niv baby m grote zorgbehoeft
Beperkingen in alle aspecten
Bijna geen adaptief functioneren
Oorzaken
door chromosomale en genetische aspecten
prenatale, perinatale of postnatale fase
Benoemt het syndroom van down als genetische, chromosomale oorzaak en kan uitleggen waarom.
Het syndroom van Down is zowel een chromosomale afwijking (door het extra chromosoom21) als een genetische afwijking (omdat de extra genen invloed hebben).
Het syndroom van Down ontstaat door een fout in de chromosomen
Normaal hebben we 2 exemplaren van chromosomen 21 in elke cel
o Bij het syndroom van Down is er een extra chromosoom 21: 3 ipv 2)
Dit extra chromosoom bevat extra genen, die de bouwstenen van het lichaam beïnvloeden.
o Hierdoor ontstaan de typische kenmerken v/h syndroom van Down, zoals bepaalde uiterlijke eigenschappen en verstandelijke beperkingen
Leg uit: pre -peri -en postnatale oorzaken
Prenataal (vóór de geboorte)
o Infectieziekten [rubella (rode hond), toxoplasmose]
o Alcohol, geneesmiddelen- en drugsgebruik (foetaal alcoholsyndroom)
Perinataal (tijdens de geboorte)
o Te lang zonder zuurstof kan leiden tot hersenschade bij de baby
o Onvolgroeide organen & nog niet volledig ontwikk zenuwstelsel bij prematuur
Postnataal (na de geboorte)
o Ernstige infecties/ ziekten zoals:
hersenvliesontsteking/ ernstig onbehandelde geelzucht
Kan adhv het schema uitleggen waarvoor het AAIDD-model staat (dimenies, ondersteuningssystemen en het menselijk functioneren).
VB De vier pijlers van ‘Van Os’
wel: ik wil je begrijpen:
o wat is er met jou gebeurd (1)
o wat zijn je kwetsbaarheden en weerbaarheden? (2)
niet: ik wil jou gepast ondersteunen (waar wil je naartoe (3), wat heb je nodig?(4)
5 dimensies (rechts schema)
1. Cognitieve vaardigheden
Denkvermogen zoals leren, onthouden en problemen oplossen (kan beïnvloed worden door leeftijd, gezondheidstoestand, opleiding & levenservaring)
2. Adaptieve vaardigheden
Praktische, sociale en conceptuele vaardigh vr zelfst funct
3. Gezondheid
Lichamelijk & mentaal welzijn (gevoelens)
4. Participatie
Mate van betrokkenheid in de samenleving: sociale contacten & activiteiten
5. Context
Normen & waarden, relaties (familie, vrienden, collega’s & gemeenschap) cultuur, woonplaats, economische status, finan situat
Ondersteuningssystemen (midden schema)
= bieden hulp, zorg en begeleiding aan individu (en diens netwerk)
Bestaan uit: familie, vrienden, professionals & organisaties
Helpen bij emotio steun, praktische hulp (boodsch) & prof begeleid (gedragsprob)
Organisaties (dagbestedingscentra & G-sportclubs) bieden activiteiten en soc onderst
Menselijk functioneren (links schema)
De 5 dimensies & onderst worden in kaart gebracht om belemmeringen te begrijpen
Dit leidt tot een gepersonal ondersteuningsplan om de pers geluk & gezond te maken
Beschermende en belemmerende factoren
Kwetsbaarheden (belemmerende factoren)
Eigenschappen/ omstandigheden die negatieve effecten versterken
- Zoals moeite met risico-inschatting, afhankelijkheid, beperkt begrip v sociale regels
- Bv: Moeite met manipulatie of gevaar te herkennen in sociale situaties
Weerbaarheden (beschermende factoren)
Eigenschappen/ omstandigheden die negatieve effecten sterk verminderen
- Zoals creativiteit, eerlijkheid, behulpzaamheid
- Bv: enthousiasme kan helpen om positief contact te maken met anderen
Op welke gebieden en hoe kan je ondersteunen
- Persoonlijke groei: Begeleiden bij de ontwikkeling van cognitieve, sociale, emotionele, lichamelijke en psychosociale vaardigheden. Aanpak afstemmen op capaciteiten, doelen en voorkeuren.
- Zelfredzaamheid: Leren van dagelijkse vaardigheden zoals koken, wassen, omgaan met geld en vervoer.
- Onderwijs: Aanbieden van aangepast onderwijs en trainingen, gericht op leerdoelen en praktische vaardigheden.
- Als volwassene: Ondersteunen bij werk (dagbesteding of begeleid werk), relaties en deelname aan de maatschappij.
Waarom zet je als OPB in op interesse, motivatie en talenten bij mensen m/e VB.
Dit verhoogt de motivatie, betrokkenheid en focus van de cliënt. Het benutten van talenten geeft zelfvertrouwen en eigenwaarde, wat de effectiviteit van begeleiding vergroot en de cliënt helpt zijn doelen te bereiken.
Orthopedagogische technieken
Gerichte interventies en begeleidingswijzen ontstaan door onderzoek en ervaring (dus geen buikgevoel!) die de kwaliteit van leven voor individuen met een (VB) beperking verbeteren.
Twee voorbeelden: gentle teaching & basale stimulatie
Leg 2 orthopedagogische technieken uit
GENTLE TEACHING
Leren begrijpen van de persoon met het moeilijk te begrijpen gedrag + er op een zachte manier op in te spelen door in te zetten op
- veiligheid: geborgenheid, betrouwbaar, voorspelbaar, consistent
- verbondenheid: echt luisteren, oprechte aandacht en interesse in de persoon
- onvoorwaardelijke aanvaarding: niet oordelende, begripsvolle en empathische houding
- betrokkenheid: samen activiteiten ondernemen, gewoon aanwezig zijn, welbevinden achterhalen
BASALE STIMULATIE
Interactie en het welzijn bij grote / constante ondersteuningsnood verbeteren door in te zetten op
- actieve beweging (zelf vastnemen v ≠ texturen)
- en passieve beweging (arm v/d cliënt zachtjes op en neer bewegen)
- inzetten op ≠ zintuiglijke waarneming (zicht, gehoor, smaak, tast, reuk, evenwicht)
- non-verbale communicatie (aanraking, oogcontact, geluiden)
Zelfredzaamheid+ hoe ondersteunen
Zelfredzaamheid ‘Jezelf kunnen redden’ Het vermogen om voor zichzelf te zorgen en zo onafhankelijk mogelijk te functioneren bij ADL. (eten, drinken, aankleden, toiletgebruik,…)
≠ Zelfstandigheid: In staat zijn om onafhankelijk te zijn v ea. Zelf op onderzoek gn, oplossing zoeken & hulp vragen
Hoe zelfredzaamheid ondersteunen?
- Rekening houden m communicatie & communicatie - voorkeur
- Gebruik van hulpmiddelen
Niveaus (4) van ondersteunen
Sensatieniveau
Directe zintuiglijke ervaringen (aanraking, geluid, smaak, geur en zicht) zonder betek
o Ervaart sensatie van zwembroek, geen besef dat men gaat zwemmen
Presentatieniveau
Begrijpt enkel waar het om gaat als hij in de situatie zelf is
o Enkel als zwembroek in zwembad aan, niet thuis
Representatieniveau
De verwijzende functie begrijpen
o Zwembroek thuis aan = zwemmen
Metarepresentatieniveau
Abstracte taal of de figuurlijke betekenis van taal begrijpen
o Hij is als een vis in het water = hij zwemt graag
Communicatie voorkeur
Communicatiekanaal ≠ v pers tot pers: mondeling - visueel - tactiel - combinatie van…
Benaderen via kanaalvoorkeur zorgt voor meer motivatie en interesse om te communiceren.
Alternatieve & ondersteunende/ aanvullende communicatie
ALTERNATIEVE
Communicatiesystemen die IN DE PLAATS KOMEN VAN de gesproken taal.
ONDERSTEUNENDE (aanvullend)
Communicatiemethoden/ -hulpmiddelen die de bestaande communicatievaardigh v/e pers AANVULLEN OF VERSTERKEN
Voorbeelden zowel alternatief als aanvullend inzetbaar
- Symbolen, pictogrammen, foto’s
Woorden of begrippen vertegenwoordigen (het begrip “afwassen”)
- Stappenplan
Gestruct lijst v acties/ stappen die gevolg moet word (opgedeeld kleine beheerbare delen)
- Aanwijskaarten of -boeken
Afbeeldingen, foto’s, woorden die een pers kan aanwijzen (placemat gebonden situaties)
- Concrete verwijzers
Daadwerkelijke voorwerpen die fysiek knn worden gevoeld & aanschouwd (tand poets)
- SMOG (Spreken Met Ondersteuning van Gebaren)
Eenvoudige gebaren gecombi m gesprken taal om communic te versterk (autostuur)
- Websites met eenvoudig taal
Gebruik afbeeldingen, video’s of picto’s om de inhoud te verduidelijken (wai-not.org)
