Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów Flashcards

(46 cards)

1
Q

Pierwszorzędowy system reprezentacji symbolicznej/ikonicznej

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Wyobrażenie rzeczy wcześniej spotkanych, koncepty obserwowalne tu i teraz w rzeczywistości

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Principum wyrażalności języka

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Wszystko, co jesteśmy w stanie obrobić mentalnie da się wyrazić słowami; związek myśli i świadomości z językiem

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Dostęp leksykalno-semantyczny

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

W pamięci semantycznej leksykonu umysłowego: musimy zrozumieć (np. słowo), odebrać to znaczenie i je przetworzyć (np. odpowiedzieć)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Co charakteryzuje ludzki system komunikacji?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Nieskończona produktywność ze skończonych elementów (głoski składają się na słowa, z których możemy utworzyć nieskończoną liczbę zdań)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Zasób słów może być:

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Czynny (używany ciągle, ich pula rośnie przy wyższym wykształceniu)
Bierny (nie używamy ich sami z siebie, ale rozumiemy je poprzez kontekst - jest ich kilka razy więcej niż w słowniku czynnym)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Dwie podstawowe klasy słów:

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Zamknięta (słowa funkcyjne, t.j. przyimki, zaimki, spójniki, partykuły, które umożliwiają nieskończoną produktywność zdaniową oraz regulują zasady łączenia słów otwartych)
Otwarta (słowa treściowe, t.j. rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, przysłówki, imiesłowy, które tworzą cechy definicyjne języka)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Na czym polega afazja typu ekspresyjnego?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Utrata zdolności procesowania, nadawania i odbierania słów funkcyjnych, osoba używa jedynie słów treściowych, mowa telegraficzna (np. Szedłem sklep)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Co to jest morfem?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Najmniejszy element języka przenoszący znaczenie, rdzeń wyrazu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Jakie są rodzaje morfemów?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Głoska (przenosi dźwięk)
Krótkie, pojedyncze słowo
Morfemy funkcyjne - gramatyczne
Morfemy składające się na słowo, np. bez/problem/owy (1 słowo, 3 morfemy)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

W jakiej formie przechowujemy w umyśle reprezentacje symboliczne?

wymień 2 hipotezy psycholingwistyczne

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Leksemowa, dekompozycyjna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Na czym polega hipoteza leksemowa?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Leksem: może istnieć wiele morfemów, ale odnoszą się do tego samego słowa
Przechowujemy w umyśle każdorazowy egzemplarz słowa, który odmieniamy przez przypadki, osoby, czasy itd. - każda ta forma ma swoje osobne miejsce w umyśle

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Na czym polega hipoteza dekompozycyjna?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

W umyśle przechowujemy morfemy
Każdorazowo dodajemy inne morfemy do postawowego morfemu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Zadanie LDT (Lexical Decision Task)

Na czym polegało, do czego posłużyło

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Zadanie na decyzję leksykalną
Prezentowanie ciągu liter/głosek i pytanie, czy dany zlepek byłs słowem, czy nie
Posłużyło do ustalenia, która z hipotez (leksemowa/dekompozycyja) jest prawdziwa

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Wyniki zadania LDT

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Wysoka poprawność w języu rodzimym
Im bardziej wielomorfemiczne słowo, tym dłuższy czas reakcji
Wydłużenie czasu reakcji również przy słowach pseudo-wielomorficznych (potwierdzenie hipotezy dekompozycyjnej)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Podstawowa własność słowa, najważniejszy czynnik (potwierddzony w neurolingwistyce) to…

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Frekwencja

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Czym jest frekwencja?

w odniesieniu do słowa

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Częstość użycia słowa w języku - im częściej występuje, tym łatwiej uzyskać do niego dostęp
Podstawowy czynnik warunkujący dostęp, przetwarzanie słowa
Jest ona leksykalna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Czynnik semantyczny słowa to…

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Wyobrażalność

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Czym jest wyobrażalność?

w odniesieniu do słowa

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Zasada mówiąca o tym, że im słowo jest lepiej wyobrażalne, tym łatwiej uzyskać do niego dostęp.
Wyobrażalność można ćwiczyć przez np. czytanie książek w dzieciństwie
Jest wysoce skorelowana pozytywnie z konkretnością

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Czym jest konkretność?

w odniesieniu do słowa

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Na ile desygnat (znaczenie słowa) jest obiektem rzeczywistym, namacalnym

20
Q

Ciąg asocjacji semantycznej

Czym jest, co ułatwia skojarzenia

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Z czym kojarzy nam się dane słowo
Procesowanie znaczenia ułatwia nam dostęp do słowa (ze słowem pies skojarzymy kot, a nie bies)
wyjątek: zjawisko na końcu języka

21
Q

Dwa typy relacji skojarzeń:

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Relacja paradygmatyczna (skojarzenie z poziomu szczegółowego, niższego, w obrębie jednego paradygmatu, np. jabłko-banan)
Relacja syntagmatyczna (skojarzenie z poziomu ogólnego, wyższego, buduje ciąg wyrażeń składający się w zdania, np. jabłko-czerwone)
Typ wybranej relacji zależy od języka mówcy (angielski - para, polski - 50/50)

22
Q

Czym jest technika ERP (event-related potentials)?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Technika potencjałów wywołanych elektroencefalografią (EEG)

23
Q

Wyniki neurolingwistycznego badania EEG

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A
  1. Głoska odbierana jest do 50 ms
  2. Kora wzrokowa dokonuje elementarnej sensorycznej analizy (złapanie liter w ciągi) ok. 100-150 ms (proces automatyczny)
  3. Obróbka leksykalna oddolna/odgórna, korelat znaczeniowy, skupienie na bodźcu - 150-200/200-300 ms
  4. Świadoma obróbka bodźca zachodzi ok. 250 ms (im wyższa apmlituda, tym lepiej stosujemy się do zadania)
  5. Wszystko co przenosi znaczenie –> balans pozytywnych i negatywnych wychyleń
  6. Najistotniejsze dla odbioru bodźca-słowa cą ciemieniowo-potyliczno-centralne rejony
  7. Późne potencjały (LP, LPP) - powtórna obróbka
  8. W ujęciu tradycyjnym (seryjnym/stadialnym): analiza sensoryczna musi się skończyć, żeby nastąpiła analiza leksykalna
24
Q

Jak rozpoznajemy słowa?

Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów

A

Potrafimy je złożyć po wigramach (2 pierwsze litery) lub trigramach (3 pierwsze litery) - pojawia się nam zestaw potencjalnych pełnych słów/form leksykalnych ze znaczeniami
Elementy słowa są analizowane jeden po drugim/równolegle (najpewniej we wczesnej fazie następuje połączenie tych ujęć, a później zachodzi wyłącznie jeden po drugim)
Nowsze badania mówią o procesowaniu kaskadowym - analiza lier, leksemów (każdy etap po sobie)

25
Jak magazynowane są zasoby znaczeń słów? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Są one **rozsiane korowo**, w zależności od typu słowa, kontekstu, asocjacji, nastroju, emocjonalności itd. Znaczenie nadawane jest przez rejon ciemieniowo-skroniowo-potyliczny lewej półkuli *przetwarzanie treści językowej jest asymetryczne półkulowo*
26
Za co odpowiada kora mózgowa? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
przechowywanie
27
Za co odpowiada szeroki obszar lewo-półkulowy wokół bruzdy bocznej? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Wydobywanie, aktualizacja
28
Za co odpowiada kora przedruchowa i ośrodek Broki? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Nadawanie, sprwadzanie poprawności
29
Wyniki badań neurologicznych nad frekwencją
Im **wyższa** frekwencja, tym wkładamy **mniejszy** wysiłek (mniejsze amplitudy ERPów) ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
30
Wyniki badań neurologicznych nad długością słowa ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Im **dłuższe** słowo, tym **większy** wysiłek (wyższe amplitudy wczesnych ERPów; im krótsze słowo, tym mniejszy wysiłek (niższe apmlitudy dalszych ERPów)
31
Paradygmat dopełnienia znaczeń ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
**Trudności dopasowania znaczenia słowa do reszty zdania** (np. poszedłem do restauracji i zamówiłem buta - pojawia się odchylenie negatywne w centralno-ciemieniowych rejonach: N400)
32
Komponenta N400 | najważniejsze informacje ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Najbardziej znany neurolingwistycznie korelat przetwarzania znaczeń (nie tylko w języku) Namierzony przez **Martę Kutas** Korelat **czynników niepasujących do kontekstu** Uwarunkowania na poziomie emocjonalnym * **EPN** (Early Posterior Negativity) - **komponenta potencjału wywołanego** (fala o wychyleniu negatywnym, źródło w obszarze skorniowo-potylicznym, wyraźne amplitudy na słowa emocjonalne)
33
Wskaźniki błędów gramatycznych | Typy korelatów ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
*rozpoznawane przez pojawienie się korelatu wczesnego i późnego* 1. **ELAN** (Early Left Anterior Negativity): **najwcześniejszy**, reaguje na zaburzenie szyku zdania (im większe złamanie) 2. **LAN** (Left Anterior Negativity): **późniejszy**, lepiej namierzany i rzetelniejszy od ELANu 3. **P600**: **najpóźniejszy** (historycznie pierwszy), wychylenie pozytywne
34
Na czym polegały badania Pulvermüllera? | Typy słów: treściowe vs. funkcyjne ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
badacz bardzo szybko prezentował bodźce "z boku" (w pierwszym momencie informacja dostawała się tylko do jednej półkuli, kontrlateralnie do pola prezentacji) sprawdzał **komponenty ERPowkie** i **poprawność** oraz **szybkość reakcji** na słowo (reakcja leksykalna) sprawdzał, czy istnieją **różnice obróbki pókulowej** przy zestawie słów treściowych i funkcyjnych
35
Jakie były wyniki i wnioski badań Pulvermüllera? | Typy słów: treściowe vs. funkcyjne ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
**Różnice** między półkulami były **silniejsze dla słów funkcyjnych** Nie było różnicy w przypadku słów treściowych **Wysoka asymetria na korzyść lewej półkuli** - przy prezentacji w prawej półkuli w obróbkę wkładany był wysiłek Model sieciowy: * słowa **funkcyjne** polegają bardziej na **lewej półkuli** * słowa **treściowe** są obrabiane **obupółkulowo**
36
Na czym polegały badania Damasio (rysunki)? | Typy słów: treściowe vs. funkcyjne ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Badanym przedstawiano rysunki --> uzyskanie dostępu nierecepcyjnego, tylko nadawczy (wydobycie wiedzy o tym, co znajduje się na rysunku) Badany musiał **zdobyć dostęp do rzeczowników** (znani ludzie, zwierzęta, narzędzia)
37
Jakie były wyniki i wnioski badań Damasio? | Typy słów: treściowe vs. funkcyjne ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Aktywne obszary korowe obu półkul: * dla znanych ludzi: czołowe, przedczołowe i przednio-skroniowe * dla zwierząt: skroniowe, środkowo-dolne i ciemieniowo-potyliczne * dla narzędzi: górno-skroniowe, tylno-czołowe, ciemieniowo-potyliczne Możliwe, że fakt aktywności tak wielu rejonów mózgu wynika z różnych konotacji, np. osobisty stosunek do znanych ludzi
38
Jakie były wyniki i wnioski badań Damasio w przypadku anomików? | Typy słów: treściowe vs. funkcyjne ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
*anomik - afazja dotycząca trudności z przywoływaniem nazwy czegoś (u wielu z nich lezja - uszkodzenie wywołujące afazję - była lokalizowana obszarze lewej półkuli, w płacie skroniowym* * u anomików z **problemem ze znanymi ludźmi**: przednio-skroniowo * gatunki zwierząt: środkowo-skroniowo * narzędzia: tylno-skroniowo, ciemieniowo, czołowo Podobne rejony zapaliły się również u osób zdrowych!
39
Na czym polegały badania Hauka, Johnsrude'a i Pulvermüller’a? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Badanym przedstawiano **czasowniki z wyobrażalnym desygnatem**: ruch jednej części ciała Badacze **porównywali wyniki fMRI** w przypadku rzeczywistych ruchów oraz w przypadku czytania ze zrozumieniem danego czasownika
40
Jakie były wyniki i wnioski badanń Hauka, Johnsrude'a i Pulvermüller’a? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Wyniki fMRI przy czasownikach i rzeczywistych ruchach ręką **częściowo się pokrywały** (szczególnie w lewej półkuli) - aktywowanie rejonów ośrodków odpowiedzialnych za **generowanie skurczów mięści** (kora pierwszorzędowa motoryczna z zakręcie przedśrodkowym) Wniosek: żeby nastąpił **dostęp leksykalny i semantyczny**, musimy sobie **wyobrazić i uruchomić do jakiegoś stopnia rzeczywisty ruch**
41
W sensie neurolingwistycznym, jaki był cel powstania języka? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Celem powstania języka było **opisywanie świata dla potencjału uruchomienia działania**
42
Aby zrozumieć, przechować i procesować każdy czasownik, musimy uruchomić korę... ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Motoryczną
43
Na czym współcześnie polega neurorehabilitacja afazji? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Pacjenci mówią dany czasownik i wykonują dane działanie jednocześnie
44
Czym jest hipoteza leksykalna? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
Wszystko, co da się pomyśleć, da się również wyrazić, ale **utrwalone zostanie tylko to, co jest ważne dla danej społeczności** (powstała na podstawie badań skojarzeniowych)
45
Jakie są dwa przykłady badań skojarzeniowych, badające hipotezę leksykalną? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
* **Badanie Cattell i Allport**: robiąc analizy czynnikowe odnoście czynników ważnych dla osobowości zostały wyłonione **czynniki ważne dla tu i teraz dla danej kultury/grupy, którą badamy** * **Badania słownikowe Szczepana** na temat przymiotników cech i stanów: najwięcej w języku polskim było **przymiotników cechy, negatywnych, wynikające ze stałych, negatywnych cech osobowości** (większa tendencja przez większą dostępność i frekwencję)
46
Czym jest neurofenomenologia? ## Footnote Wykład 1: Mózgowe korelaty przetwarzania słów
**próby uchwycenia korelatów doświadczeń świadomościowych, jakościowych**: badanie słów, próba wychwycenia i operacjonalizacji konotacji (najlepiej jak najbardziej subiektywnych)