Ελληνική εξωτερική πολιτική στον Μεσοπόλεμο Flashcards
(21 cards)
Βασική συνισταμένη ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στον Μεσοπόλεμο
Κατοχύρωση εδαφικής ακεραιότητας και ανεξαρτησίας, καθώς η Ελλάδα θα μπορούσε να ανταπεξέλθει σε μονομερή βόρεια επίθεση άλλα όχι συνδυασμένη (εξάντληση από πολέμους, ελλιπής εξοπλισμός)
ΟΧΙ αλυτρωτικά αιτήματα
Ο βασικός αυτός προσανατολισμός συνοδεύτηκε από την προσήλωση στο καθεστώς των συνθηκών Ειρήνης και την αρχή της νομιμότητας.
Συντηρητικά και αναθεωρητικά κράτη
Συντηρητικά= Κράτη που ήταν ικανοποιημένα από το status quo όπως διαμορφώθηκε από συνθήκες (Ελλάδα, Τουρκία, Αγγλία, Γαλλία, Γιουγκοσλαβία)
Αναθεωρητικά= Κράτη που δεν ήταν ικανοποιημένα από το status quo όπως διαμορφώθηκε από συνθήκες (Ιταλία, Βουλγαρία, Γερμανία)
Γιουγκοσλαβια, περιφέρειακή δυναμη συντηρητική, αλλά με κρυφές βλέψεις προς το Αιγαίο
Κοινωνία των Εθνών
Στόχος: Διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης μέσω συλλογικής ασφάλειας
Αρχές λειτουργίας:
1)Αν ένα κράτος επιτεθεί → όλα τα υπόλοιπα στρέφονται κατά του επιτιθέμενου (οικονομικά ή/και στρατιωτικά)
2) Δεν είχε δικό της στρατό
3) Βασιζόταν στην καλή θέληση των κρατών
4) Πρόβλημα με το βέτο (αρνησικυρία)
Σχέσεις με την Ελλάδα:
Λόγω του ελληνοϊταλικού περιστατικού Τελίνι (1923) και του ελληνοβουλγαρικού (1925), η ΚτΕ απογοήτευσε την Ελλάδα καθώς φάνηκε να ευνοεί τις ισχυρές δυνάμεις
Κορέα: Ο ΟΗΕ (μετέπειτα διάδοχος της ΚτΕ) στέλνει στρατό μόνο επειδή απείχε η ΕΣΣΔ
Ποιες ήταν οι εναλλακτικές κατευθύνσεις της εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας μετά το 1923 και ποια ακολούθησε τελικά;
Κατευθύνσεις:
1) Συμμετοχή σε περιφερειακές συμμαχίες (διμερή/πολυμερή σύμφωνα)
2) Απομονωτισμός / ουδετεροφιλία (ίσες αποστάσεις, μη εμπλοκή) -> ΥΠΕΞ Μιχαλακόπουλος 1926-32
Ουδετεροφιλία Μιχαλακοπούλου
🔹 Κύριες διμερείς συμφωνίες με γείτονες:
Ρουμανία (1927), Αλβανία (1928), Γιουγκοσλαβία (1929), Τουρκία (1930)
➡️ Στόχος: Σταθεροποίηση συνόρων και καλές σχέσεις
Ελληνοβουλγαρικές σχέσεις το 1925
- Η Βουλγαρία ήταν στο μέρος των ηττημένων, απέτυχε να προσαρτήσει τα εδάφη που διεκδικούσε και επιπλέον έχασε και την εδαφική έξοδο στο Αιγαίο
- Μετά τον Α’ Π.Π. η Σόφια εξελισσόταν σταδιακά σε αποσταθεροποιητικό παράγοντα στην περιοχή και σε υπέρμαχο της αναθεώρησης του μεταπολεμικού καθεστώτος, προβάλλοντας διεκδικήσεις σε βάρος της Ελλάδας. Προωθούσε τις επιδρομές κομιτατζήδων στην μακεδονική μεθόριο.
- Στρατιωτικοί περιορισμοί της συνθήκης του Νεϊγύ καθιστούσαν τη Βουλγαρία προς το παρόν αδύναμη στρατιωτικά και έτσι οι αξιώσεις που έτρεφε εις βάρος των γειτόνων της δεν μπορούσαν να μετεξελιχθούν σε σημαντική απειλή για την ειρήνη.
Ελληνογιουγκοσλαβικές σχέσεις το 1925
🔹 Ρήξη με Ελλάδα (1924–25):
- Πρωτόκολλο Πολίτη–Καλφώφ (1924): προσέγγιση Ελλάδας–Βουλγαρίας για τις μειονότητες
- Αντίδραση Γιουγκοσλαβίας: θεωρήθηκε έμμεση αμφισβήτηση γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας
→ Κατήγγειλε τη Συνθήκη Ελληνοσερβικής Φιλίας (1913)
Αξιώσεις Γιουγκοσλαβίας κατά Ελλάδας στον Μεσοπόλεμο
1) Απόδοση απαλλοτριωμένων γαιών μονής Χιλανδαρίου
2) Συμφωνία για προστασία μειονοτήτων
3) Αναγνώριση ελεύθερης ζώνης Θεσσαλονίκης ως δικού της εδάφους
4) Έλεγχος της σιδηροδρομικής γραμμής Γευγελής–Θεσσαλονίκης
Σχέσεις Ελλάδας-Αλβανίας το 1925
- Η Αλβανία εισήλθε στη δεκαετία του 1920 με τεράστια εσωτερικά προβλήματα. Χώρα μικρή που πολύ σύντομα πέρασε κάτω από την ιταλική επιρροή.
- Οι σχέσεις της με τις γειτονικές βαλκανικές χώρες κάθε άλλο παρά καλές μπορούσαν να χαρακτηρισθούν, καθώς υπήρχαν εκατέρωθεν εδαφικές διεκδικήσεις: το Βελιγράδι έβλεπε την Αλβανία ως τμήμα της Δαλματίας, ενώ τα Τίρανα διεκδικούσαν το Κοσσυφοπέδιο. Για την Ελλάδα η Νότια Αλβανία δεν ήταν παρά η Β. Ήπειρος, ενώ η Αλβανία εποφθαλμιούσε περιοχές της Ηπείρου.
Τουρκικές παραβιάσεις κατά Ελλάδος μετά Λωζάνη
1) Παρεμπόδιση επανόδου κατοίκων Ίμβρου-Τενέδου στις εστίες τους και αναστολή λειτουργίας ελληνικών σχολείων (1927)
2) Προκλητικότητα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, με προώθηση παπα-Ευθύμ αντί Κων/νου ΣΤ’
+ προβλήματα με ανταλλάξιμους
Παγκαλική εξωτερική πολιτική
- Αναθεώρηση Συνθήκης Λωζάνης με ανακατάληψη Ανατολικής Θράκης
- Επιδείνωση ελληνοτουρκικών σχέσεων
- Προσπέλαση με Ιταλία-Γιουγκοσλαβία
Ετοιμαζόταν ελληνο-γιουγκοσλαβική συμφωνία, αλλά ακολούθησε παγκαλική Δικτατορία
Σχέσεις Ελλάδας με Μεγάλες Δυνάμεις δεκαετία 1920
Γερμανία/ΕΣΣΔ –> μόνο εμπορικές
Βρετανία –> ακολουθεί πολιτική “Ένδοξης Απομόνωσης”
Γαλλία –> Στροφή προς κεντρική Ευρώπη και Γιουγκοσλαβία
Αρχές βενιζελικής εξωτερικής πολιτικής (1928-1932)
- Αποκατάσταση των σχέσεων της Ελλάδας με την Ιταλία και βελτίωση των σχέσεων με τη Βρετανία και τη Γαλλία.
- Αποκατάσταση των σχέσεων της Ελλάδας με τη Γιουγκοσλαβία, την Τουρκία, τη Βουλγαρία και την Αλβανία.
- Αποφυγή εξάρτησης της Ελλάδας από οποιονδήποτε από τους συνδυασμούς των Μεγάλων Δυνάμεων.
Ελληνοϊταλική συμφωνία 1928
23 Σεπτεμβρίου
- Ο Βενιζέλος επισκέπτεται τη Ρώμη και υπογράφει τη συνθήκη «φιλίας, συνδιαλλαγής και δικαστικού διακανονισμού» με τον Μουσολίνι →
1) Ουδετερότητα σε επίθεση από τρίτη δύναμη
2) Πολιτική-διπλωματική υποστήριξη όταν η ασφάλεια απειλείται «συνεπεία βιαίων εισβολών προερχομένων έξωθεν». - Μετά τη συνομολόγηση του συμφώνου, ο Μπενίτο Μουσολίνι προτείνει στον Βενιζέλο τη σύναψη συμμαχίας. Ο Βενιζέλος απέρριψε την πρόταση προκειμένου να μην προσβάλει την αρχή της ίσης φιλίας με την Αγγλία και τη Γαλλία. Επίσης, απέρριψε την παροχή έγγραφης ιταλικής εγγύησης για τη διασφάλιση του καθεστώτος της ελληνικής κυριαρχίας στη Μακεδονία για να μην κινήσει την υποψία για την ύπαρξη μυστικών συμφωνιών.
Μετά, επισκέπτεται Παρίσι και Λονδίνο για αναθέρμανση σχέσεων και διασκέδαση ανησυχιών για ελληνοϊταλική συμμαχία
Αποκατάσταση ελληνογιουγκοσλαβικών σχέσεων (1928-1929)
- Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ενημέρωνε το Βελιγράδι για τον διάλογο με την Ιταλία, ώστε να μη φανεί μεροληπτικός, υποδεικνύοντας ότι ίσως στραφεί προς την Ιταλία, αν η Γιουγκοσλαβία συνεχίσει να έχει ανισότιμες αξιώσεις.
Παρέμβαση της Γαλλίας:
Η Γαλλία, σύμμαχος και των δύο χωρών, άσκησε πίεση στο Βελιγράδι να κάνει πίσω στο θέμα της “ελεύθερης ζώνης” στη Θεσσαλονίκη για να αποφευχθεί η ελληνοϊταλική προσέγγιση.
- Με το Πρωτόκολλο Θεσσαλονίκης (1928) ρυθμίστηκαν οριστικά οι διαφωνίες για:
α) το καθεστώς της ελεύθερης ζώνης Θεσσαλονίκης και
β) τη σιδηροδρομική γραμμή Γευγελής–Θεσσαλονίκης
27 Μαρτίου 1929 – Σύμφωνο Ελληνογιουγκοσλαβικής Φιλίας:
Υπογράφεται σύμφωνο φιλίας, συνδιαλλαγής και δικαστικού διακανονισμού, με βασικά χαρακτηριστικά:
Φιλία και καλή γειτονία
Ειρηνική επίλυση διαφορών μέσω διαιτησίας ή δικαστικών μέσων
Οριστική βελτίωση των διμερών σχέσεων και σταθερότητα στα Βαλκάνια
Ελληνοτουρκική προσέγγιση 1930
διαφάνειες 20-22 του 2
Λόγοι ανόδου Χίτλερ στην Γερμανία
Αύξηση ανεργίας λόγω συνεπειών παγκόσμιας οικονομικής κρίσς (1929)
Λόγοι που δεν επανξελέγη ο Βενιζέλος το 1933
1) Οικονομική κρίση από Κράχ 1929
2) Απομάκρυνση προσφύγων από ελληνοτουρκική προσέγγιση 1930
Νέος πρωθυπουργός –> Π. Τσαλδάρης
Νέος ΥΠΕΞ –> Δ. Μάξιμος
Βαλκανικό Σύμφωνο του 1934
Λόγος: φόβος για σερβοβουλγαρική προσέγγιση, φόβος Γιουγκοσλαβίας για ιταλικές αξιώσεις
- Στις 9 Φεβρουαρίου του 1934 υπογράφτηκε το Βαλκανικό Σύμφωνο ανάμεσα στη Γιουγκοσλαβία, στη Ρουμανία, στην Τουρκία και στην Ελλάδα.
Στόχοι:
1) Κατοχύρωση ειρήνης στα Βαλκάνια
2) Διασφάλιση σεβασμού ανειλημμένων συμβατικών υποχρεώσεων
3) Διατήρηση εδαφικού καθεστώτος - status quo
πλήρης διαφωνία Βενιζέλου: το μυστικό πρωτόκολλο απειλούσε να εμπλέξει τη χώρα σε πόλεμο με την Ιταλία. Αντίθετος με τη συμμετοχή της χώρας σε πολυμερείς οργανισμούς, θεωρούσε ότι η ελληνοτουρκική συνεννόηση αποτελούσε επαρκές έρεισμα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από μια απίθανη (κατά την άποψή του) προσέγγιση Σόφιας-Βελιγραδίου.
Αποδυνάμωση Βαλκανικού συμφώνου
Επηρεασμένος από απόψεις και πειστικότητα Βενιζέλου, ο Δ. Μάξιμος προέβη στην ερμηνευτική δήλωση: “η Ελλάς εν ουδεμία περιπτώσει δύναται προς εκτέλεσιν των διά του Συμφώνου αναλαμβανομένων υποχρεώσεων να αχθή εις πόλεμον με οιανδήποτε των Μεγάλων Δυνάμεων”
Παρόμοια δήλωση της Τουρκίας για ρωσορουμανική διένεξη υποβάθμισε το κύρος της συνθήκης.
