Μυκηναϊκός πολιτισμός

Question 1

Ποια είναι η πιο πλούσια σε ευρήματα περιοχή; (2)

Answer 1

*Πελοπόννησος.
* Πλουσιότερη είναι η Αργολίδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, έγινε σημαντικό κέντρο.

Question 2

Να πεις για τις μυκήνες: (5)

Answer 2

*Οι Μυκήνες, που ο Όμηρος τις ονομάζει «πολύχρυσες», ήταν το σπουδαιότερο κέντρο της Αργολίδας.
* Από αυτή την πόλη πήρε το όνομα του ο μυκηναϊκός πολιτισμός, που αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα μετά το 1600 π.Χ.
* Οι Μυκηναίοι μιλούσαν την αρχαιότερη μορφή της ελληνικής γλώσσας.
* Είχαν τους ίδιους θεούς που θα λατρεύονται αργότερα, την 1η χιλιετία.
* Οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι η αρχαία ελληνική ιστορία αρχίζει ήδη από το ξεκίνημα της 2ης χιλιετίας.

Question 3

Ποια είναι τα πιο σημαντικά ευρήματα;

Answer 3

• Δύο ταφικοί κύκλοι των Μυκηνών όπου βρέθηκαν αντικείμενα (κτερίσματα), τα περισσότερα από πολύτιμα υλικά και με πολύ
  σύνθετη τεχνική:
• μεγάλα και μικρά ξίφη (εγχειρίδια),
• κράνη από δόντια κάπρου,
• χρυσές προσωπίδες,
• χρυσά κοσμήματα και κύπελλα.
  Από αυτά καταλαβαίνουμε ότι οι νεκροί των τάφων αυτών ήταν βασιλιάδες, πρίγκιπες και συγγενείς τους.

Question 4

Τι ίσχυε για τους πολυτελείς τάφους; (3)

Answer 4

• Οι άντρες και οι γυναίκες ήταν θαμμένοι μαζί, ντυμένοι με πολυτελή ρούχα.
• Η ιδέα της πολυτελούς ταφής ήρθε μάλλον από την Αίγυπτο, όπου οι φαραώ και άλλα σημαντικά πρόσωπα θάβονταν με μυθική πολυτέλεια.
• Οι Μυκηναίοι γνώρισαν την Αίγυπτο στα ταξίδια τους και ίσως υπηρέτησαν στον αιγυπτιακό στρατό ως μισθοφόροι.

Question 5

Να πεις για την αιγυπτιακή ταφή: (8)

Answer 5

• Την ίδια εποχή στην Αίγυπτο οι φαραώ δε θάβονται πια σε πυραμίδες αλλά σε τάφους.
• Βρίσκονται στην Κοιλάδα των Βασιλέων, στη δυτική όχθη του Νείλου, στις Θήβες.
• Το ξηρό κλίμα της Αιγύπτου βοήθησε τα ευρήματα να αντέξουν στο χρόνο.
• Το 1922 δύο Βρετανοί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τον τάφο του φαραώ Τουταγχαμών στην Κοιλάδα των Βασιλέων.
• Ο Τουταγχαμών είχε μια σύντομη και μάλλον άσημη βασιλεία, αλλά στον τάφο του
  κρυβόταν ένας καταπληκτικός θησαυρός.
• Είχε θαφτεί με χιλιάδες αντικείμενα από πολύτιμα μέταλλα, κοσμήματα, μέχρι και τρόφιμα και ρούχα, γιατί οι άνθρωποι της εποχής εκείνης πίστευαν ότι θα τα χρησιμοποιήσει στην επόμενη ζωή.
• Διατηρήθηκαν επίσης μέσα στον τάφο ξύλινα αντικείμενα, όπως αγάλματα, κιβώτια και δύο σαρκοφάγοι.
• Βρέθηκαν ακόμη η μούμια του βασιλιά και των δύο νεογέννητων παιδιών του, ενώ έχει σωθεί και μια τούφα μαλλιά, που μάλλον ανήκε στη γιαγιά του Τουταγχαμών.

Question 6

Τι έγινε με την ακμή του Μυκηναϊκού πολιτισμού; (7)

Answer 6

• Το 1450 π.Χ. τα ανάκτορα της Κρήτης, εκτός από την Κνωσό, καταστρέφονται : είναι το τέλος της ακμής του μινωικού πολιτισμού.
• Την ίδια περίοδο έχουμε στην ηπειρωτική Ελλάδα τη μεγάλη ακμή του μυκηναϊκού πολιτισμού. Αυτή θα κρατήσει τρεις περίπου αιώνες, μέχρι το 1200 π.Χ.
• Τότε χτίζονται τειχισμένες ακροπόλεις με ανάκτορα, όπως οι Μυκήνες, η Τίρυνθα, η Αθήνα και η Θήβα, αλλά και χωρίς
  τείχη, όπως η Πύλος.
• Το μυκηναϊκό ανάκτορο, όπως παλιότερα το μινωικό, ήταν κατοικία του βασιλιά, αλλά και διοικητικό, θρησκευτικό και οικονομικό κέντρο. Στο ανάκτορο αποθήκευαν και εμπορεύονταν τα προϊόντα. Εκεί εργάζονταν επίσης τεχνίτες και καλλιτέχνες.
• Οι τέχνες και οι τεχνικές αναπτύσσονται και τα ανάκτορα διακοσμούνται με τοιχογραφίες.
• Αυτή την εποχή το μυκηναϊκό εμπόριο
  κυριαρχεί στην ανατολική Μεσόγειο.
• Την περίοδο της ακμής τού μυκηναϊκού πολιτισμού όλες οι τέχνες χαρακτηρίζονται από ομοιομορφία: αυτό φαίνεται περισσότερο στα αγγεία.

Question 7

Τι έγινε με τις μυκηναϊκές πόλεις και τα ανάκτορα; (9)

Answer 7

• Ο 14ος αιώνας π.Χ. χαρακτηρίζεται από σημαντική οικοδομική δραστηριότητα.
• Ένα χαρακτηριστικό του μυκηναϊκού πολιτισμού είναι τειχισμένες ακροπόλεις με τα ανάκτορα.
• Τα τείχη, γνωστά με την
  ονομασία κυκλώπεια, άρχισαν να
  χτίζονται στα μέσα του 14ου αιώνα π.Χ.
• Στο ψηλότερο σημείο του λόφου των Μυκηνών βρίσκεται το ανάκτορο, που χτίστηκε γύρω στα 1350 π.Χ.
• Κέντρο του ανακτόρου είναι το μέγαρο, που βλέπει στη μεγάλη αυλή. Το μεγαλύτερο δωμάτιο ήταν διακοσμημένο με τοιχογραφίες και στο κέντρο υπήρχε μια εστία.
• Έναν αιώνα αργότερα προστέθηκαν και άλλα τείχη και κατασκευάστηκε η «Πύλη των Λεόντων».
• Ένα άλλο στοιχείο του μυκηναϊκού πολιτισμού, που δείχνει την οικοδομική εξέλιξη, είναι οι θολωτοί τάφοι.
• Πήραν αυτή την ονομασία από το κυκλικό
  τους σχήμα και τη θολωτή τους οροφή.
• Έχουν βρεθεί στις Μυκήνες, έξω από τα τείχη της ακρόπολης, αλλά και σε άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου.

Question 8

Τι ξέρεις για την πύλη των Λεόντων;

Answer 8

Η «Πύλη των Λεόντων» στις Μυκήνες είναι ένα σπάνιο δείγμα μνημειακής γλυπτικής. Είναι διακοσμημένη με δύο λιοντάρια και αποτελείται από τέσσερις ογκόλιθους. Έκλεινε με μια μεγάλη δίφυλλη πόρτα, που όμως δε σώζεται. Χτίστηκε το 13ο αιώνα π.Χ.

Question 9

Τι ξέρουμε για την πολιτική και την οικονομική οργάνωση; (17)

Answer 9

• Για την πολιτική και την οικονομική οργάνωση των Μυκηναίων πολλά στοιχεία μαθαίνουμε από τις πινακίδες σε Γραμμική γραφή Β.
• Η Γραμμική Β έχει αποκρυπτογραφηθεί.
• Από τις πινακίδες που είναι χαραγμένη η Γραμμική Β μαθαίνουμε ότι η μυκηναϊκή κοινωνία, όπως και η μινωική, ήταν ιεραρχημένη.
• Για τη μυκηναϊκή κοινωνία γνωρίζουμε πιο πολλές λεπτομέρειες απ’ ό,τι για τη μινωική.
• Στην κορυφή της ιεραρχίας βρίσκεται ο «άναξ».
• Στον Όμηρο ο Αγαμέμνονας έχει τον τίτλο «άναξ», τίτλος που χρησιμοποιείται για τον βασιλιά με απόλυτη εξουσία.
• Αμέσως κάτω από τον άνακτα είναι ο στρατιωτικός αρχηγός.
• Ακολουθούν οι τοπικοί άρχοντες.
• Ιερείς και ιέρειες αναφέρονται συχνά και έχουν σημαντική θέση στην κοινωνία.
• Εκτός από τους ευγενείς και τους ιερείς αναφέρεται και ο δήμος, δηλαδή ο λαός.
• Υπήρχαν επίσης και δούλοι.
• Είναι πιθανό να υπήρχαν ειδικευμένοι γραφείς όπως στην Αίγυπτο και στην Εγγύς Ανατολή, αλλά δεν αναφέρονται στις πινακίδες.
• Η οικονομία ήταν βασισμένη στη γεωργία και στην κτηνοτροφία.
• Τα προϊόντα μαζεύονταν στα ανάκτορα. Εκεί αποθηκεύονταν και στη συνέχεια πήγαιναν στην αγορά.
• Η διοίκηση των ανακτόρων οργάνωνε
  επίσης την παραγωγή των εργαστηρίων.
• Από τα επαγγέλματα που αναφέρονται στις
  πινακίδες φαίνεται ότι οι ειδικευμένοι τεχνίτες ήταν πολλοί: χαλκουργοί, κεραμοποιοί, χρυσοχόοι, αρτοποιοί, ξυλουργοί, οπλουργοί, ναυπηγοί, υφάντρες.
• Υπήρχαν ακόμη γιατροί και κήρυκες.

Question 10

Τι ξέρεις για το εμπόριο; (4)

Answer 10

• Οι Μυκηναίοι είχαν μόνιμες σχέσεις με τους πληθυσμούς γύρω από τη Μεσόγειο.
• Έστελναν στο εξωτερικό ξυλεία, όπλα, αγγεία, κρασί, λάδι, μύρο, λινάρι, υφάσματα.
• Απ’ έξω έφερναν χρυσό, ασήμι, ελεφαντόδοντο, ημιπολύτιμους λίθους, ήλεκτρο (κεχριμπάρι), πορφύρα, μπαχαρικά και υφαντά.
• Ακόμη και σε πολλές μακρινές από τον ελλαδικό χώρο περιοχές, όπως στην Αίγυπτο και στην Εγγύς Ανατολή, έχουν βρεθεί πολλά μυκηναϊκά αντικείμενα.

Question 11

Τι ξέρεις για τη θρησκεία; (4)

Answer 11

• Η θρησκεία είχε σημαντική θέση στη μυκηναϊκή κοινωνία.
• Οι πηγές μας για τη μυκηναϊκή θρησκεία είναι ίδιες με αυτές που έχουμε για τη μινωική Κρήτη. Υπάρχει όμως και μια άλλη σημαντική πηγή: οι πινακίδες της Γραμμικής Β.
• Οι πινακίδες της Γραμμικής Β έχουν και θέματα σχετικά με τη θρησκεία: τις θυσίες, τις προσφορές, τους βωμούς και τους ιερείς. Στις πινακίδες αναφέρονται επίσης ονόματα θεών, καθώς και θρησκευτικές γιορτές.
• Πολλοί από τους θεούς έχουν τα ίδια ονόματα με τους θεούς που
  γνωρίζουμε αργότερα από τον Όμηρο και άλλες μεταγενέστερες πηγές.
  Πολλά όμως στοιχεία μάς είναι ακόμη άγνωστα.

Question 12

Τι ξέρεις για τις τέχνες; (13)

Answer 12

• Ήδη από το 1600 π.Χ., χάρη στο εμπόριο και στις ανταλλαγές, οι Μυκηναίοι είχαν γνωρίσει το μινωικό πολιτισμό και είχαν επηρεαστεί από αυτόν.
• Πολλοί Μινωίτες καλλιτέχνες μάλιστα ήρθαν στον ελλαδικό χώρο, όπου εργάστηκαν και έμαθαν τις τέχνες και τις τεχνικές στους Μυκηναίους.
• Οι Μυκήνες ήταν το μεγαλύτερο κέντρο παραγωγής αγγείων.
• Μυκηναϊκά αγγεία έχουν βρεθεί σε όλες τις περιοχές με τις οποίες είχαν εμπορικές σχέσεις οι Μυκηναίοι.
• Μετά το 1400 π.χ. πολλά αγγεία είναι διακοσμημένα με παραστάσεις που διηγούνται
  μια ιστορία.
• Η τέχνη της τοιχογραφίας διαδόθηκε από την Κρήτη στις Κυκλάδες και στην ηπειρωτική Ελλάδα.
• Πολλά θέματα είναι μινωικά, όπως οι πομπές, τα ταυροκαθάψια και ο κόσμος των φυτών και της θάλασσας.
• Άλλα θέματα όμως υπάρχουν μόνο στις μυκηναϊκές τοιχογραφίες: είναι εικόνες από κυνήγια, μάχες και πολιορκίες πόλεων.
• Έχουν βρεθεί επίσης πολλά πήλινα ειδώλια. Στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν θέμα μια γυναικεία μορφή με σηκωμένα χέρια.
• Η μεταλλουργία είχε μεγάλη ανάπτυξη. Αυτό μας το δείχνουν τα πολλά κοσμήματα που έχουν βρεθεί, αλλά και η μεγάλη ποικιλία όπλων: ξίφη, τόξα, βέλη και δόρατα. Έχει βρεθεί ακόμη και μια πανοπλία.
• Μια άλλη μορφή τέχνης, που αναπτύχθηκε πολύ στη Μυκηναϊκή Εποχή, είναι η ελεφαντουργία → η τέχνη με πρώτη ύλη το
  ελεφαντόδοντο. Την τέχνη αυτή την έμαθαν οι Μυκηναίοι από τους Μινωίτες.
• Το ελεφαντόδοντο προέρχεται από τους χαυλιόδοντες του ελέφαντα. Είναι ένα υλικό
  σπάνιο και ακριβό και το έφερναν κυρίως από τη Συροπαλαιστίνη.
• Με ελεφαντόδοντο διακοσμούσαν έπιπλα και όπλα και κατασκεύαζαν μικρά αντικείμενα.

Question 13

Τι ξέρεις για την παρακμή του μυκηναϊκού πολιτισμού; (3)

Answer 13

• Μετά το 1250 π.Χ. αρχίζει μια ταραγμένη περίοδος. Σιγά σιγά οι Μυκηναίοι χάνουν τον ηγετικό ρόλο τους στο Αιγαίο και σ’ όλη τη Μεσόγειο.
• Στο τέλος του 13ου αιώνα π.Χ. όλα τα μυκηναϊκά κέντρα καταστρέφονται.
• Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις μετά τις καταστροφές ακολούθησαν πυρκαγιές και πολλοί οικισμοί ερήμωσαν.