Skriðuföll 4. vika

Question 1

Skriðuföll

Answer 1

Eru mikilvægur þáttur í hringrás bergs.

• fyrsta skrefið í flutningi sets til hafdjúpa
• Allt efni í hallandi landslagi er óstöðugt og breytist í sífellu
• Athafnir manna geta komið af stað skriðföllum

Question 2

Flokkun skriðufalla

Answer 2

Flokkunin byggist á 4 þáttum :

1. Gerð efnis sem fer af stað (grjót, jarðvegur, snjór o.fl.)
2. Hraði hreyfingarinnar (hratt, hægt eða mjög hægt)
3. Hvers konar efni fer af stað (ryk, aur eða bergbrot)
4. Umhverfi (á þurru landi eða neðansjávar)

Question 3

Sil (creep)skriðufall

Answer 3

Sil (creep) - róleg færsla jarðefnis undan halla

• verður vegna útþenslu og samdráttar :
  
  • Blautt og þurrt
  • Frost og þíða (holklaki)
• Kornin hreyfast:
  
  • Rísa upp af berggrunni við útþenslu
  • Síga beint niður við samdrátt

Dæmi um sil (creep) : hallandi tré , legsteinar og girðingar

Question 4

Jarðföll skriðufall

Answer 4

Jarðföll (slumping)
hraðfara - massin hreyfist úr stað í samhangandi stykkjum
- Hreyfing eftir bogalaga flötum (skúfflötum)
- Eru bæði stór og smá (m til km á breidd)
- Hraði breytilegur (mm/dag til tuga m/dag)

Question 5

Eðjuflóð og aurflóð skriðföll

Answer 5

Eðjuflóð og aurflóð (hraðfara) - blanda af vatni og bergmolum

Eðjuflóð (mudflow) - úr vatni og fínefnum

Aurflóð (debris flow) - Samskonar súpa en með stærri molum

Question 6

Lahar (eðjuflóð)

Answer 6

Er hraðfara flóð sem er gert úr gosefnum og vatni.

• gosefni úr yfirstandandi gosi eða nýlegu
• Rigningarvatn, snjór eða bráðnaður jökulís

Question 7

Berghlaup

Answer 7

Hraðfara.
Skrið massa á hallandi fleti
- Hreyfing er skyndileg og oft mjög hættuleg
· Hreyfingin verður á eða um veikleika í berggrunni
· massinn getur færst langt út frá hrunstað

• Vegna minnkunar viðnáms milli massans og undirlags
• Getur náð allt að 300 km hraða á klst

Question 8

Flóð skriðufall

Answer 8

Hraðfara.
Massi af efnisbrotum og lofti
- snjóflóð - þurr/blaut - flekar/kóf
- Bergflóð - bergbrot og ryk blandast lofti
- Ferðast með allt að 250 km/klst á loftpúða
- Falla í rásum oft úr giljum

Question 9

Grjóthrun skriðfall

Answer 9

hraðfara.
Grjóthrun/seinkast
berg molar losna úr klettum og safnast saman fyrir neðan klettanna og mynda:
- skriður og urðir (talus
- Stórgrýtisurðir ("hraun")
- Skriðukeilur (cones)
- Samfellar skriður (Aprons)

Question 10

3 helstu skriður á sjávarbotni

Answer 10

3 gerðir skriðufalla á sjávarbotni:

1. Jarðföll (slump)
2. Aurskrið (debris flow)
   - eðjustraumar (turbidity current)

Question 11

Skriður á sjávarbotni

Answer 11

þær eru oftast stærri en skriðurnar á landi.

• landgrunnsbrúnir eru töluvert einsleitar á stórum svæðum
• Geta valdið mjög stórum Tsunamis
• Stóregga skriðurnar fyrri 600,800 og 30.0000 árum

Question 12

Orsakir skriðufalla

Answer 12

Jarðlög í halla geta verið stöðug eða óstöðug.
Stöðuleiki er samspil tveggja krafta:
- Þyngdarafl togar massan niður á við
- Viðnámskraftar - ýmis einkenni á jarðefnunum sem halda efninu á sínum stað

Skriðuföll verða þegar þyngdaraflið yfirvinnur viðnámskraftana

Question 13

Skriðhorn:

Answer 13

Skriðhorn er það horn sem laust steinefni er stöðugt við.
Það byggir á kornastærð, kornalögun og hrýfi

Algeng skriðhorn :

• Finn þurr sandur
• grófur sandur
• kantaðar völur

Question 14

Veikleikafletir

Answer 14

Eru veik lög : efni sem liggur fyrir ofan getur brotnað frá eða runnið yfir.

• Vatnsmettaður sandur eða leirlög
• sprungur sem eru samsíða yfirborði
• harðfenni undir lausari snjó

Question 15

Tektóník skriðuföll

Answer 15

Jarðhnik (tectonics) hefur mikil áhrif á skriðuföll:

• með landrisi / hæðarmun
• með myndun sprungna
• með molum bergs

jarðskjálftar geta komið af stað skriðum.

Question 16

Varnir gegn skriðuföllum:

Answer 16

• Gróðursetning (dregur vatn úr jarðvegi og ræturnar binda efnið saman)
• tilfærsla á massa til að “jafna” út landslag
• Afrennsli - skapa vatnsrásir til að afvatna jarðefnið
• stöllun - manngerðir stallar (draga úr álagi og taka við efni)
• setja öldubrjóta undir sjávarkletta
• net eða dúkur kemur í veg fyrir að efni hrynji út á t.d. veg

Question 17

Vatnsdalshólar:

Answer 17

Eru myndaðir af skriðu sem féll úr fjallinu og barst efnið langtút frá fjallinu á n.k. Loftpúða. Þegar efnið stöðvaðist seig loftið úr og eftir stóðu þessir myndarlegu hólar.