12. ályktunartölfræði

Question 1

Hvenær notum við ályktunartölfræði?

Answer 1

Þegar við ætlum að draga ályktanir á þýði á grundvelli úrtaks

Question 2

Hver er forsenda ályktunartölfræði í tengslum við gerð úrtaks?

Answer 2

Að vera með líkindaúrtak

Question 3

Til eru tvær gerðir af ályktunartölfræði. Hverjar eru þær?

Answer 3

1. Spá (þá eru reiknuð vikmörk/öryggisbil)
2. Marktektarpróf (til að prófa tilgátur)

Question 4

Hvað eru vikmörk/öryggisbil?

Answer 4

Spáir fyrir um á hvaða bili þýðistalan liggur á. Notum þá niðurstöður úr úrtaki til að spá fyrir um þýðistöluna.

Question 5

Hvað er marktektarpróf?

Answer 5

Hjálpar okkur að meta hvort munur sem finnst í úrtaki hafi komið upp fyrir tilviljun eða hvort hann er raunverulega til staðar í þýðinu. Vaninn er að miða við 95% vissu og miðum þá við alfamörk við 0.05. Ef kemur í ljós að p-gildið er minna en 0.05 þá er það marktækt.

Question 6

Hvað er kí-kvaðrat próf? (tegund af marktektarprófi)

Answer 6

Notuð til að meta hvort tengsl sem sjást í krosstöflu sé tölfræðilega marktækt. Prófið er þá að meta hvort það séu marktæk tengsl á milli breyta sem mældar eru á nafn eða raðkvarða. Prófið ber saman mun á rauntíðni og væntitíðni.

Question 7

Hver er ein forsenda kí-kvaðrat prófsins?

Answer 7

Að væntitíðnin sé ekki undir 5 í reitum töflunnar. Ef það er ekki undir 5 þá má ekki lesa úr prófinu.

Question 8

Marktektarprófið T-próf metur mun á milli …

Answer 8

… tveggja meðaltala

Question 9

Til eru þrjár gerðir af t-prófum.

Answer 9

1. T-próf eins úrtaks
2. T-próf paraðra úrtaka
3. T-próf óháðra úrtaka

Question 10

T-próf eins úrtaks?

Answer 10

Bera saman meðaltal úrtaks við þekkt meðaltal í þýði

Dæmi: ef kennari nemenda í 10. bekk vill kanna hvort meðalárangur hans bekkjar á samræmdu prófi í íslensku er marktækt ólíkur landsmeðaltali í íslensku.

Question 11

T-próf paraðra úrtaka?

Answer 11

Bera saman meðaltöl tveggja háðra úrtaka

Dæmi: þeir geta verið t.d háðir hópar ef annar hópurinn er foreldrar og hinn hópurinn börn. Geta líka verið háðir ef sami einstaklingurinn er í þeim báðum. T.d þegar verið að vinna með tilraunansnið, þegar sami einstaklingurinn er spurður tvisvar fyrir og eftir inngrip. Má skoða mun á einstaklinga yfir tíma, t.d ef ég vildi bera saman viðhorf einstaklings til uppeldismála þegar hann er barnlaus vs þegar hann er kominn með barn.

Question 12

T-próf óháðra úrtaka?

Answer 12

Bera saman meðaltöl tveggja hópa í úrtaki

Dæmi: Bera saman viðhorf karla og kvenna.

Question 13

Hvað gerum við þegar við viljum meta mun á meðaltölum hópa en hóparnir eru fleiri en tveir?

Answer 13

Þá notum við ANOVA (fervikagreining)

Question 14

Hvað er fervikagreining (ANOVA)?

Answer 14

Marktektarpróf þar sem við berum saman meðaltöl einnar fylgibreytu eftir einni frumbreytu sem hefur a.m.k þrjú gildi

Question 15

Í hvaða aðstæðum notum við post-hoc próf?

Answer 15

ANOVA (fervikagreining) segir ekki til um milli hvaða hópa liggur munurinn og þá notum við post-hoc próf sem er eftirá samanburður á hópum