Kafli 1: Vísindagreinin Sálfræði

Question 1

Hvað kannar sálfræðin?

Answer 1

Hegðun og hugann

Question 2

Félagsleg Mótunarhyggja (social constructivism)

Answer 2

Hvernig félagslegur veruleiki i formi venjur, hefðir & stofnanir er búinn til og hvernig atferli, viðhorf og túlkanir fólks halda honum við

Hvernig einstaklingar öðlast þekkingu á grundvelli þess sem hann lærir og upplifir
T.d Kyngervi (gender):
Tileinkum kynum viðhorf, hegðun, klæðnað

Question 3

Grunnrannsóknir (basic research)

Answer 3

Einungis til að auka fræðilegan skilning

Question 4

Hagnýtar Rannsóknir (applied research)

Answer 4

Leysa vandamál í raunheimum

Question 5

Markmið Sálfræðinnar

Answer 5

a) Lýsa: hvernig fólk og aðrar tegundir hegða sér
b) Skilja: ástæður fyrir hegðanir
c) Spá fyrir: hvernig fólk og dýr munu hegða sér í tilteknum aðstæðum
d) Hafa áhrif: á hegðun
e) Hagnýta: sálfræðilega þekkingu til að auka velferð fólks

Question 6

Greiningarstig (levels of analysis)

Answer 6

Líffræðileg (biological):
Heilastarfsemi & gen

Sálræn (psychological):
Hugsanir, tilfinningar, hvöt

Umhverfi (environmental):
Fyrrverandi & núgildandi umhverfi

Question 7

Walter Cannon
Voodoo Death

Answer 7

Dauði út af yfirnáttúrulegum álögum
Sálrænt: fólk trúir það mun deyja
Umhverfi: aðrir munu líka deyja
Líffræðilegt: streitu hormón, líkami í skjokki, blóðþrýstingur lækkar
Geðvefrænn (psychosomatic) dauði: t.d stríðsfangar

Question 8

Sál & Líkami (mind-body problem)
Erfðir og Umhverfi (Nature-Nurture)

Answer 8

Er sál og líkami aðskilin eða tengd?
Erfðir (nature): Gen, líffræði

Umhverfi (nurture): Uppeldi, upplifanir

Question 9

Sál & Líkami (mind-body problem)
Tvíhyggja (Dualism)

Answer 9

René Decartes (1596-1650)
Sál og líkami eru aðskilin
Sálin er í heilanum

Question 10

Sál & Líkami (mind-body problem)
Einhyggja (Monism)

Answer 10

Thomas Hobbes (1588-1679)
Sál og líkami eru eitt

Question 11

Raunhyggja (Empiricism)

Answer 11

John Locke (1632-1704)
Hugurinn er óskrifað blað (Tabula Rasa/Blank Slate)
Engin meðfædd þekking
Þekking aflast frá skynjun

Question 12

Charles Darwin (1809-1882)
Þróunarkenning (Theory of Evolution 1859)

Answer 12

Allar lífverur koma af sama stofni en vegna náttúruvals (natural selection) hafa þær þróast í mismunandi tegundir og lífverur
Kanna aðrar tegundir til að skilja mannveruna

Question 13

Formgerðarstefna (Structuralism)

Answer 13

Edward Titchener (1867-1927) & Wilhelm Wundt (1831-1920)
Grunnrannsóknir (basic research)
Greina hugann út frá grunneiningum
Hvernig er uppbygging meðvitundar
Tilraunir á rannsóknarstofum
Sjálfskoðun (introspection)

Question 14

Nýtistefna/hlutverkastefna (Functionalism)

Answer 14

William James (1842-1910)
Hagnýtar rannsóknir (applied research)
Tilgangur meðvitundar
Áhrif frá Darwin: einstaklingsmunur & aðlögun (adaption)
Hvernig meðvitund hjálpar lífverum að aðlagast umhverfinu

Question 15

Sálaraflsfræði (Psychodynamic Perspective)

Answer 15

Jean-Martin Charcot (1825-1893):
Dáleiðsa (hypnosis) gegn sefasýki (hysteria), áhrif á Freud
Sigmund Freud (1856-1939)
Pierre Janet (1859-1947)
Ástæður hegðunar eru innri og ómeðvituð ferli

Í dag:
Hvernig félagslegir þættir hafa áhrif á persónuleika
Viðfangstengslakenningar (object-relations theories):
Ummönnunaraðilar móta skoðun okkar á okkur sjálf og öðrum

Question 16

Atferlisstefna (Behavioural Perspective)

Answer 16

Ástæður hegunar eru áreiti (stimulus) og viðbrögð

Ivan Pavlov (1849-1936):
Einföld Skilyrðing (classical conditioning)

Edward Thorndike (1874-1949):
Árangurslögmál (law of effect), lærum af afleiðingum hegðunnar

John B. Watson (1878-1958):
Ekki kanna ósýnilega meðvitund heldur sýnilega hegðun

Róttæk Atferlishyggja (radical behaviourism):
Skinner
Virk Skilyrðing (operant conditioning)
Umhverfisþættir geta breytt hegðun

Skilvitleg Atferlisstefna (cognitive behavioursim):
Reynsla & umhverfi hefur áhrif á hugsanir - hugsanir hafa áhrif á hegðun

Question 17

Húmanískar Nálganir (Humanistic Perspective)

Answer 17

Abraham Maslow (1908-1970) & Carl Rogers (1902-1987)
Frjáls vilji (free will), gróska (growth), finna tilgang með tilverunni

Jákvæð Sálfræði (positive psychology):
Fókus á styrkleika & fullnægingu

Question 18

Vitsmunahyggja (Cognitive Perspective)

Answer 18

Hvernig hugarferli hafa áhrif á hegðun
Skynheildarsálfræði (Gestalt Psychology)
Taugavísindi (neuroscience)

Question 19

Félagsmenningarlegar kennigar (Sociocultural Perspective)

Answer 19

Hvernig félagslegt umhverfi & menning (culture) hafa áhrif á hegðun, hugsun, tilfinningar
Menning: gildi, trú innan stór hóps
Norm: óskrifaðar reglur um hvaða hegðun er rétt
Félagsmótun (socialisation): menningin berst yfir í kynslóðir
Atferliserfðafræði (behavioural genetics): Hvernig gen hafa áhrif á hegðun

Einstaklingshyggja (individualism):
Áhersla á persónuleg markmið og sjálfsmynd byggð fyrst og fremst á eigin eiginleikum og
afrekum

Sameignarstefna (collectivism):
Markmið hópsins og persónuleg sjálfsmynd eru að mestu skilgreind með tengslum sem binda stórfjölskylduna og aðra þjóðfélagshópa

Question 20

Líffræðilegar kenningar (Biological Perspective)

Answer 20

Hvernig heilastarfsemi og önnur líffræðileg ferli hafa áhrif á hegðun
Þróunarsálfræði (evolutionary psychology)

Question 21

The Monster Study

Answer 21

Wendell Johnson 1939
22 munaðarleysingjar 2 hópar
Kanna afhverju börn stama
Einn hópurinn var skammaður fyrir ófullkomið mál
Alvarlegar afleiðingar, sum börn þróuðu með sér talvandamál

Question 22

Jigsaw Classroom study

Answer 22

Elliot Aronson 1971
Börnin þurftu að leiðbeina hvort öðru til að leysa verkefnið
Samvinna

Question 23

Robbers Cave Experiment

Answer 23

Muzafer Sherif 1954
Hvernig átök myndast milli hópa
22 11 ára strákar í sumarbúðir skipt í hópa
Rifrildi
Innhópur vs úthópur