Ο Πρώιμος Μεσαίωνας (8ος-10ος αιώνας)

Question 1

Ποιες ήταν οι συνθήκες διαβίωσης των μεσαιωνικών κοινωνιών κατά τον 7ο και 8ο αιώνα;

Answer 1

• Άνισος αγώνας ενάντια στα στοιχεία της φύσης.
• Παγετώνες στη Βόρεια Ευρώπη - ξηρασία, διάβρωση εδαφών & βίαιες βροχοπτώσεις στη μεσογειακή ζώνη.
• Επιδημίες.
• Ερήμωση γης.
• Μόνιμος υποσιτισμός, εξαιτίας της ανεπάρκειας καλλλιεργούμενων εκτάσεων & καλλιεργητικών μεθόδων.

Question 2

Σε τι βασιζόταν η ισχύς της αριστοκρατίας στον πρώιμο Μεσαίωνα;

Answer 2

• Στην κατοχή γης.
• Στην επιβολή επί των ολιγάριθμων κοινοτήτων της υπαίθρου.

Question 3

Ποια ήταν η οργάνωση του φυσικού τοπίου στις ρωμαϊκές περιοχές;

Answer 3

• Πλατιοί, ορθογώνιοι αγροί.
• Έντονη παρουσία αμπελιού & σιτηρών.
• Σαφής διαχωρισμός χρήσεων γης.

Question 4

Πώς διαμορφώθηκε η οργάνωση του φυσικού τοπίου στα νέα βαρβαρικά βασίλεια;

Answer 4

• Μεικτές αγροτο-κτηνοτροφικές κοινότητες.
• Μικροί κλήροι.
• Καλλιέργεια δημητριακών, κτηνοτροφία & κυνήγι.

Question 5

Ποια είναι η βασική ειδοποιός διαφορά του νέου κόσμου σε σχέση με την περίοδο της αυτοκρατορίας;

Answer 5

Ο μαζικός εξαγροτισμός της κοινωνίας - τόσο για τον απλό πληθυσμό, που αναγκάστηκε να υποταχθεί στους μεγάλους γαιοκτήμονες, όσο και για τους βάρβαρους ηγεμόνες, οι οποίοι απέφευγαν τα αστικά κέντρα, λόγω προκαταλήψεων.

Question 6

Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά των κοινωνιών του πρώιμου μεσαίωνα;

Answer 6

• Θεμελιώδης ανισότητα των μελών τους.
• Επι κεφαλής, η παλαιά τάξη των ρωμαίων συγκλητικών και η νέα αριστοκρατία του ξίφους.
• Στήριξη στον θεσμό της δουλείας.

Question 7

Ποια ήταν η συγκρότηση του κοινωνικού σώματος στην αγροτική ύπαιθρο;

Answer 7

• Σκλάβοι: ανήκαν απόλυτα στον αφέντη τους, οι απόγονοί τους ήταν επίσης κτήματα του άρχοντα, δεν είχαν περιουσία, αντιμετωπίζονταν ως εμπόρευμα, πολλές φορές ήταν ελεύθεροι που είχαν αναγκαστεί να πουλήσουν τον εαυτό τους ή τους είχε επιβληθεί η δουλεία ως ποινή.
• Απελεύθεροι: ενδιάμεση κατηγορία, που προέκυπτε απο μεικτούς γάμους.
• Ελεύθεροι χωρικοί: δικαίωμα οπλοφορίας, μερίδιο απο λάφυρα, συμμετοχή σε συλλογικές διαδικασίες (π.χ. απονομή δικαιοσύνης), δικαίωμα καλλιέργειας - οι περισσότεροι ήταν δεμένοι με δεσμά υποτέλειας απέναντι στον τοπικό άρχοντα.
• Αυθέντες: η βασιλική οικογένεια βρισκόταν στην κεφαλή της κοινωνίας και είχε τη μεγαλύτερη περιουσία, ενώ η εξουσία της αριστοκρατίας νομιμοποιείτο απο τη βασιλική συναίνεση - δίπλα τους και η εκκλησιαστική εξουσία, με διαρκώς διογκούμενη οικονομική ισχύ.

Question 8

Ποιος ήταν ο πυρήνας των αγροτικών μεσαιωνικών κοινοτήτων;

Answer 8

• Η μονοπυρηνική οικογένεια (γονείς, παιδιά και άγαμα αδέλφια).
• Η πολυκλαδική οικογένεια (περιλάμβανε μεγαλύτερο αριθμό συγγενών και δούλους), η οποία συναντώνταν σε κοινότητες που υπάγονταν σε μονές.

Question 9

Πώς ήταν η ζωή της μεσαιωνικής οικογένειας;

Answer 9

• Γυναίκες: υφαντουργία, πλύσιμο ρούχων.
• Άνδρες: στράτευση στην υπηρεσία του άρχοντα, καλλιέργεια αγρών, κυνήγι, κτηνοτροφία, οικοδομικές εργασίες.
• Η ζωή της ήταν συνυφασμένη με τον αγροτικό της κλήρο - ο έξω κόσμος ήταν terra incognita.

Question 10

Ποια ήταν η οικονομική οργάνωση των μεσαιωνικών κοινωνιών;

Answer 10

• Οι άρχοντες κατείχαν και εκμεταλλεύονταν μεγάλες εκτάσεις γης και τις κοινότητες που τις κατοικούσαν.
• Η αγροτική παραγωγή στηριζόταν στην εργασία δούλων.
• Κάποιες φορές, μικροί κλήροι εκχωρούνταν σε οικογένειες χωρικών (κολωνοί).
• Αργότερα, πολλοί άρχοντες αποδέσμευσαν τους δούλους από την προσωπική τους υπηρεσία και τους έστρεψαν στην καλλιέργεια γης, απαλλάσσοντας τον εαυτό τους από τη συντήρησή τους και δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για εντατικοποίηση της παραγωγής.

Question 11

Πώς παγιώθηκε η χωροδεσποτεία ως κεντρική οικονομική μονάδα;

Answer 11

• Οι βαριές υποχρεώσεις των τυπικά ελεύθερων υποτελών (υποχρεωτική στράτευση) είχαν οδηγήσει πολλούς στον κοινωνικό και οικονομικό υποβιβασμό.
• Έγινε υποχρεωτική η υπαγωγή του αγροτικού πλεονάσματος στον οίκο του τοπικού άρχοντα.
• Εμφανίστηκε ένα μεσαίο στρώμα διαχειριστών.
• Από τον 9ο αιώνα, τα μεγάλα γαιοκτήματα αναπτύχθηκαν σχεδόν παντού στη Δύση.

Question 12

Ποια ήταν τα γενικότερα χαρακτηριστικά του γαιοκτητικού συστήματος στη Δύση;

Answer 12

• Προοδευτική εξάλειψη της διάκρισης ανάμεσα στις κοινότητες των δούλων και των ελεύθερων παραγωγών (μεικτοί γάμοι, ελεύθεροι εξαναγκάζονταν να εργαστούν ως δούλοι, πρώην δούλοι κατακτούσαν την ελευθερία τους).
• Γενικότερα, επιβολή ενιαίου και βαρύτερου πλαισίου υποχρεώσεων στο σύνολο των χωρικών.
• Σταδιακή βελτίωση του εξοπλισμού των χωρικών.
• Επανεμφάνιση και χρήση νομίσματος στις εκρωμαϊσμένες νότιες περιοχές, που οδήγησε στη βαθμιαία αυτοδιαχείριση των κλήρων (εξαγορά αγγαρειών) και στην “πρόσληψη” μισθωτών καλλιεργητών, αντί της καταναγκαστικής εργασίας των υποτελών.
• Το μεγάλο γαιόκτημα τέθηκε στην υπηρεσία μιας αυξανόμενης αριστοκρατικής κατανάλωσης.
• Οι πιέσεις που ασκούσαν οι γαιοκτήμονες στους άμεσους παραγωγούς, οδήγησε στην εμφάνιση μορφών συλλογικής αυτο-οργάνωσης των αγροτικών κοινοτήτων.

Question 13

Ποιες ήταν οι συνθήκες επανεμφάνισης του εμπορίου από τον 9ο αιώνα;

Answer 13

• “Εσωτερική ειρήνη” στο βασίλειο των Καρολιδών.
• Ρύθμιση χωροταξικής κατανομής και περιοδικότητας των εμποροπανηγύρεων.
• Απόπειρα εδραίωσης του βασιλικού νομίσματος ως μοναδικού μέσου συναλλαγών.
• Επιβολή “χριστιανικών” εμπορικών πρακτικών.
• Οι εμπορικές δραστηριότητες τέθηκαν υπό στενό μοναρχικό έλεγχο.

Question 14

Τι είναι τα portus;

Answer 14

Περιφραγμένοι χώροι όπου συναντιούνταν οι έμποροι.

Question 15

Η επανεμφάνιση του εμπορίου συνδέεται με τον αστικό χώρο.

Answer 15

ΛΑΘΟΣ

Οι πόλεις παρέμεναν στρατιωτικά, διοικητικά και θρησκευτικά κέντρα, αλλά η επανεμφάνιση του εμπορίου από τον 9ο μέχρι τον 11ο αιώνα, εντάχθηκε σε μία αμιγώς αγροτική κοινωνία.

Question 16

Ποιες ήταν γενικότερα οι συνέπειες των τελευταίων βαρβαρικών επιδρομών τον 9ο αιώνα;

Answer 16

• Η εισβολή των Μαγυάρων δημιούργησε μία νέα συσπείρωση των “Ευρωπαίων”, υπό την ηγεσία του Όθωνα.
• Οι δολοφονίες και οι εκτεταμένες λεηλασίες οδήγησαν στη δημιουργία ένος αμυντικού τείχους (suburbium) γύρω από τις πόλεις, γεγονός που αναβάθμισε τη σπουδαιότητά τους.
• Οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, όπως και η αρπαγή αναρίθμητων σκλάβων έφερε μία άμβλυνση των σχέσεων υποτέλειας.
• Με τη σειρά της, η χαλάρωση των δεσμών υποτέλειας και η αντικατάσταση των αγγαρειών από πληρωμή σε χρήμα αναζωπύρωσε την καλλιεργητική δραστηριότητα και οδήγησε σε δημογραφική άνοδο και σε επέκταση των καλλιεργήσιμων εδαφών, σε βάρος του αρχαίου δάσους.

Question 17

Ποιες ήταν οι ανακατατάξεις που σημειώθηκαν στις χώρες της κεντρικής Ευρώπης (Βοημία, Πολωνία, Ουγγαρία) από τις τελευταίες βαρβαρικές επιδρομές;

Answer 17

• Ισχυροποίηση της μοναρχίας.
• Εδραίωση ισχυρής γαιοκτητικής αριστοκρατίας.
• Εμφάνιση μεγάλων γαιοκτησιών.
• Σχηματισμός αγροτικών ζωνών, δορυφορικών των αναδυόμενων πόλεων.

Question 18

Ποιες ήταν οι ανακατατάξεις που σημειώθηκαν στις Σκανδιναβικές χώρες από τις τελευταίες βαρβαρικές επιδρομές;

Answer 18

• Ο μεγάλος αριθμός σκλάβων διόγκωσε τις τοπικές κοινότητες και προκάλεσε επέκταση και εντατικοποίηση των καλλιεργειών.
• Ισχυροποιήθηκε η μοναρχία, δημιουργώντας μια πιο συγκεντρωτική διοικητική δομή.
• Η συγκεντρωτική δομή επέτρεψε την ανάπτυξη του αστικού χώρου.

Question 19

Ποιες ήταν οι ανακατατάξεις που σημειώθηκαν στην Αγγλία από τις τελευταίες βαρβαρικές επιδρομές;

Answer 19

Η εντατικοποίηση των συναλλαγών με τις χώρες των Vikings και με την ηπειρωτική Ευρώπη, εδραίωσε τη χρήση του χρήματος και την ανάπτυξη του αστικού χώρου.

Question 20

Ποιες ήταν οι ανακατατάξεις που σημειώθηκαν στη Γερμανία από τις τελευταίες βαρβαρικές επιδρομές;

Answer 20

• Κάλυψη του κενού εξουσίας που άφησαν οι Μαγυάροι απο τη σαξονική δυναστεία των Οθωνιδών.
• Ανάπτυξη εμπορίου.
• Δημιουργία αγορών.
• Διάδοση χρήματος.
• Εκχώρηση προνομίων σε κοσμικούς και εκκλησιαστικούς ηγεμόνες.
• Οι νέοι ηγεμόνες επέλεξαν τις πόλεις.

Question 21

Ποιες ήταν οι συνέπειες της μουσουλμανικής απειλής για τη μεσογειακή Ευρώπη;

Answer 21

• Η πολεμική δραστηριότητα αποτέλεσε κινητήρια δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη.
• Επιδίωξη επικοινωνίας με τις χριστιανικές κοινωνίες μέσω της εδραίωσης προσκηνυμάτων - τα προσκηνύματα ενίσχυαν τις τοπικές οικονομίες.
• Η χριστιανική επέκταση σε βάρος των Αράβων δημιούργησε μια κοινωνία χωρικών-πολεμιστών, ελεύθερων κατόχων γης.

Question 22

Ποια ήταν τα οφέλη για την Καταλονία, που ήταν το “σύνορο” ισλάμ & χριστιανοσύνης;

Answer 22

• Εισροή προσφύγων από τις μουσουλμανικές περιοχές.
• Εκχώρηση προνομίων από τους Φράγκους βασιλείς.
• Εισαγωγή εκλεπτυσμένων καλλιεργητικών τεχνικών από τις όμορες αραβικές κοινότητες.

Question 23

Τι συνέπειες είχε η εξασθένιση της βυζαντινής ναυτικής ισχύος για την Ιταλία;

Answer 23

• Η αραβική απειλή ανάγκασε τις παραθαλάσσιες πόλεις να ενισχύσουν το ναυτικό τους.
• Η Βενετία και το Αμάλφι εδραιώθηκαν ως γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ Δύσης - Ανατολής.
• Η Βενετία σχεδόν μονοπωλούσε το εμπόριο απο το Βυζάντιο - η εμπορική αριστοκρατία που δημιουργήθηκε επέκτεινε την κυριαρχία της σε όλη τη λιμνοθάλασσα.

Question 24

Πώς εξελίχθηκαν οι ιταλικές πόλεις της ενδοχώρας;

Answer 24

• Οι ιταλικές πόλεις διατηρούσαν τη σπουδαιότητά τους και, μάλιστα, επέκτειναν την κυριαρχία τους στην ύπαιθρο.
• Οι μεγάλοι γαιοκτήμονες και οι έμποροι κατοικούσαν στις πόλεις.
• Από τον 11ο αιώνα, η διάδοση του χρήματος αντικατέστησε τις αγγαρείες και την πληρωμή σε είδος με σχέσεις συμβολαίου.
• Εμφάνιση γραμματικών και συμβολαιογράφων.
• Ο κατακερματισμός της εκκλησιαστικής περιουσίας διευκόλυνε την αστική επέκταση στην ύπαιθρο.
• Ύπαρξη πολυεθνικής κοινότητας εμπόρων.

Question 25

Γιατί το έτος 1000 σηματοδοτεί την αληθινή εκκίνηση της δυτικής χριστιανοσύνης;

Answer 25

* Αναπτύσσεται η γεωργική παραγωγή, η οποία αναβαθμίζεται τεχνολογικά. * Εντατικοποιείται η αγροτική εκμετάλλευση. * Διαδίδεται το χρήμα. * Οι εμπορικές πλατείες αντικαθιστούν τα στρατιωτικά στρατόπεδα. * Αναβαθμίζεται ο πολεμικός εξοπλισμός - ο αναβολέας εδραίωσε τη γαιοκτητική αριστοκρατία των ιπποτών. * Σημαντικότερη εξέλιξη, η μετάβαση στην οργάνωση της χωροδεσποτείας και η ανάπτυξη του αστικού χώρου.

Question 26

Ποια ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά των κοινωνιών της εποχής του πρώιμου μεσαίωνα;

Answer 26

* Εξαγροτισμός. * Κυριαρχία θεσμού δουλείας. * Μεγάλη γαιοκτησία. * Επανεμφάνιση χρήματος. * Αναβίωση εμπορίου. * Εντατικοποίηση παραγωγής. * Ανάδυση αστικού χώρου. * Αντικατάσταση πολιτικής επικράτειας Καρλομάγνου από φεουδαλικές επικράτειες.