Anatomia i fizjologia Flashcards
(28 cards)
Jajnik - embriogeneza
Pierwotne komórki płciowe - gonocyty.
Rozwijają się około 4. tyg. życia zarodkowego z endodermy pęcherzyka żółtkowego i przemieszczają się do zawiązanych gonad.
Są bogate w glikogen i pobudzają aktywność fosfatazy alkalicznej (dobre markery gonocytów w niektórych nowotworach, np. dysgerminoma i seminoma).
Jajnik - anatomia
Położenie wewnątrzotrzewnowe w miejscu rozwidlenia tętnic biodrowych wspólnych.
Kształt owalno-spłaszczony.
Pokryty jednowarstwowym nabłonkiem mezotelialnym o zmiennej wysokości (od płaskiego do sześciennego).
Więzadła jajnika
- Właściwe jajnika (lig. ovarii proprium)
2. wieszadłowe jajnika (lig. suspensorium ovarii), część więzadła lejkowo-miednicowego.
Jajnik - histologia
Część korowa
- podścielisko łącznotkankowe.
Zawiera niezróżnicowane komórki przekształcające się pod wpływem LH w komórki tekalne
oraz
pierwotne pęcherzyki jajnikowe, czyli komórki jajowe otoczone komórkami nabłonkowymi.
Jajnik - histologia
Część rdzenna
- zbudowana z tkanki łącznej włóknistej i dużej ilości naczyń krwionośnych.
Dojrzewanie pęcherzyków - faza folikularna
Komórki nabłonkowe powiększają się, tworząc warstwę ziarnistą pęcherzyka i syntetyzują estrogeny.
Komórki te otaczają komórkę jajową wraz z jej otoczką (osłonką przejrzystą), tworząc wieniec promienisty (corona radiata).
Na zewnątrz znajduje się druga osłonka z komórek tekalnych, która syntetyzuje androgeny.
Całkowicie dojrzały pęcherzyk nazywa się pęcherzykiem Graafa i osiąga wielkość 15-20 mm.
Dojrzewanie ciałka żółtego - faza lutealna
Po pęknięciu i uwolnieniu komórki jajowej, pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte - zbudowane głównie z komórek ziarnistych, które intensywnie proliferują, przekształcając się w komórki luteinowe.
Ciałko żółte jest gruczołem dokrewnym - syntetyzuje progesteron (i w mniejszych ilościach estrogeny).
Brak zapłodnienia → ciałko żółte ulega zmianom wstecznym, przekształcając się w ciałko białawe.
Zapłodnienie → hCG powoduje dalszą proliferację i przekształcenie się w ciałko żółte ciążowe.
Jajowody - embriogeneza i histologia
Różnicują się z górnych odcinków przewodów okołośródnerczowych (Müllera).
Ściana jajowodu składa się z trzech warstw: błony śluzowej, mięśniowej oraz surowiczej.
Błonę śluzową budują trzy typy komórek nabłonka:
- Rzęskowe - najbardziej urzęsione w fazie przedowulacyjnej.
- Sekrecyjne - wytwarzają płyn jajowodowy.
- Rezerwowe - stanowią materiał zapasowy.
Jajowody - anatomia
Każdy z dwóch jajowodów zaczyna się ujściem brzusznym (ostium abdominale) pokrytym charakterystycznymi kosmkami.
Następnie lejkowato poszerza się, tworząc bańkę jajowodu (ampulla), gdzie najczęściej dochodzi do zapłodnienia.
Bliżej macicy przechodzi w cieśń jajowodu (isthmus) i śródścienną część maciczną jajowodu (pars uterina).
Macica - embriogeneza i anatomia
Powstaje z niższych partii przewodów okołośródnerczowych (Müllera).
Dzieli się na szyjkę, cieśń i trzon, który zbudowany jest z trzech warstw:
- Błony surowiczej - inaczej otrzewnowej.
- Błony mięśniowej o 4 warstwach.
- Błony śluzowej (ENDOMETRIUM) - wysoce specyficznej, wrażliwej na estrogeny i gestageny.
Prawidłowo położona jest w przodopochyleniu i przodozgięciu, może być nieznacznie skręcona w prawo.
Macica - histologia
Kanał szyjki macicy wyściela błona śluzowa, która jest pokryta nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym.
Tworzy on również cewy gruczołowe rozgałęziające się w podścielisku błony śluzowej.
W okolicy ujścia przechodzi w nabłonek wielowarstwowy nierogowaciejący, który pokrywa następnie tarczę szyjki macicy.
Obszar ujścia z punktu widzenia onkologicznego nosi nazwę „strefa przejściowa” - powstaje w tym miejscu 95% raków płaskonabłonkowych szyjki macicy.
torbiele Nabotha
Rozdęte wydzieliną śluzową gruczoły szyjki macicy, których ujścia zostały zamknięte.
Śluz szyjkowy
Transport plemników w dużym stopniu zależy od składu śluzu szyjkowego. Tuż przed owulacją kompozycja śluzu (znaczne uwodnienie) ułatwia transport plemników. W fazie lutealnej (a także pod wpływem doustnych środków antykoncepcyjnych) większa gęstość śluzu utrudnia ruch plemników.
Zmiany fizjologiczne okolicy ujścia szyjki macicy
U kobiet młodych w okresie dojrzałości płciowej, a czasami również u kobiet starszych w okresie okołomenopauzalnym, nabłonek gruczołowy zajmuje mniejszy lub większy obszar ujścia szyjki macicy,
co wedle współczesnej wiedzy uważane jest za stan prawidłowy.
Jako że nabłonek płaski jest grubszy, przeświecające podnabłonkowe naczynia krwionośne nadają mu barwę bladoróżową.
Nabłonek walcowaty jest znacznie cieńszy i stąd obszar nim pokryty widoczny jest na szyjce macicy jako czerwona plama.
Pochwa - embriogeneza i anatomia
Powstaje z dolnego odcinka przewodów okołośródnerczowych (górne ⅘ pochwy) oraz zatoki moczowo-płciowej (dolny odcinek pochwy i jej przedsionek).
Rozpoczyna się w przedsionku pochwy, a w górze kończy się ślepo, obejmując łukowato szyjkę macicy.
Wejście do pochwy u niewspółżyjących kobiet częściowo zamyka hymen (błona dziewicza).
Unaczynienie narządów rodnych
Parzysta t. jajnikowa odchodzi od aorty brzusznej poniżej tętnic nerkowych (niekiedy może być gałązką tętnicy nerkowej) i oddaje gałązkę jajowodową.
Parzysta t. maciczna odchodzi od t. biodrowej wewnętrznej, biegnie w więzadle szerokim wzdłuż brzegu macicy, gdzie dzieli się na gałąź wstępującą (łączy się z tętnicą jajnikową) i zstępującą (oddającą gałąź pochwową i sromową).
Tętnica maciczna oddaje liczne gałązki na obie powierzchnie trzonu, które w tkance podsurowiczej zespalają się z gałązkami strony przeciwległej i w śrubowatych skrętach wstępują w błonę mięśniową.
Oś HPO (hypothalamus-pituitary-ovaries)
Podwzgórze - GnRH wydzielany pulsacyjnie, zmiana stężenia hormonu w obrębie komórki powoduje sprzężenie zwrotne - pętla ultrakrótka.
Przysadka - wydzielanie LH i FSH stymulowane przez GnRH, sprzężenie zwrotne wpływa na czynność podwzgórza - pętla krótka.
Jajnik - sprzężenie zwrotne między hormonalną czynnością jajnika a czynnością podwzgórza i przysadki - pętla długa.
PRL
- najstarszy filogenetycznie hormon przysadki.
Stymulacja produkcji mleka u kobiet podczas ciąży.
Nadmiar wpływa na ↓ GnRH i może zaburzać cykl miesiączkowy.
↑PRL: stres, wysiłek fizyczny, sen, TRH, VIP, EGF-czynnik wzrostu nabłonka.
↓PRL: dopamina.
Hormony steroidowe jajnika
Estrogeny
- 17β-estradiol - największa aktywność w okresie rozrodczym,
- estron - główny estrogen w okresie pomenopauzalnym,
- estriol - najsłabsze działanie biologiczne, powstaje głównie jako metabolit w wątrobie.
Hormony steroidowe jajnika
Gestageny
- progesteron
Hormony steroidowe jajnika
Androgeny
- testosteron
- androstendion
- dehydroepiandrosteron
Mogą być produkowane zarówno przez jajnik, jak i nadnercza.
Cykl jajnikowy - faza folikularna
- Stymulacja FSH powoduje przekształcenie: pęcherzyk pierwotny → pęcherzyk preantralny (rozwój komórki jajowej, osłonki przejrzystej i komórek ziarnistych - zaczynają produkować estrogeny).
- FSH i estrogeny powodują przekształcenie: pęcherzyk preantralny → pęcherzyk antralny (tworzenie płynu pęcherzykowego, formowanie jamek, komórki ziarniste tworzą wzgórek jajonośny).
- Selekcja pęcherzyka dominującego: jeden z pęcherzyków zaczyna wydzielać ↑↑↑ estradiolu,
co powoduje sprzężenie zwrotne (-) i ↓ FSH
(zapobiega to rozwojowi innych pęcherzyków i reguluje oś HPO). - Następuje przekształcenie: pęcherzyk dominujący → pęcherzyk przedowulacyjny (wydziela on ↑↑↑↑↑ estrogenów, co aktywuje sprzężenie zwrotne (+) i ↑↑↑ LH*).
*Sprzężenie zwrotne (+) działa na LH i FSH,
natomiast inhibina hamująca wydzielanie FSH maskuje jego wzrost.
Szczyt wydzielania estrogenów – 24-36 h przed owulacją.
- Inicjuje to równocześnie proces luteinizacji (w powstających wakuolach gromadzi się żółty pigment - luteina) i następuje produkcja niewielkiej ilości progesteronu i inhibiny (selektywnie wywołującej ↓ FSH).
Prawidłowa faza folikularna warunkuje rozwój ciałka żółtego i odpowiednie stężenie progesteronu.
Cykl jajnikowy - owulacja
10-12 h po ↑↑↑ LH; 14-24 h po ↑↑↑↑↑ estrogenów.
- Progesteron - destabilizacja ściany pęcherzyka.
- Wzrost ciśnienia i stężenia prostaglandyn w płynie pęcherzykowym.
- Złożone działanie FSH, LH i progesteronu na aktywację enzymów proteolitycznych.
- Pęknięcie pęcherzyka Graafa i uwolnienie kompleksu oocyt - wzgórek jajonośny
(tuż przed pęknięciem komórka jajowa wydziela tzw. I ciałko kierunkowe, przekształcając się w oocyt II rzędu = oocyt wtórny).
- Jeśli komórka jajowa w ciągu 12-24 h od owulacji nie zostanie zapłodniona → obumiera.
Cykl jajnikowy - faza lutealna
- Po pęknięciu pęcherzyka dochodzi do intensywnej waskularyzacji ciałka żółtego.
Szczyt przypada na 8.-9. dzień po owulacji, co jest równoznaczne ze szczytem wydzielania progesteronu, które zależne jest z kolei od pulsów LH.
- Regresja ciałka żółtego rozpoczyna się około 10.-11. dnia po owulacji, chyba że kobieta zajdzie w ciążę. Cała faza lutealna trwa około 14 dni.
- Jeśli doszło do zapłodnienia, funkcja ciałka żółtego stymulowana jest przez hCG i utrzymuje się do około 10. tygodnia ciąży - do momentu przejęcia steroidogenezy przez łożysko.
