Anonim Halk Edebiyatı Nesir/Düzyazı Flashcards
(16 cards)
Mit
°Kutsal bir öyküdür
°kutsal + gerçek kabul edilir
°Yaradılışın Öyküsüdür
°İçerisinde doğaüstü varlıklar vardır
°Çok çok çok eksidir
Efsane
°Gerçek ya da hayali, muayyen şahıs, hadise ve yer hakkında anlatılan gerçek olduğuna inanılan hikayedir
°Mitten farkı: Efsanede yaratılışın öyküsü yoktur, mitler çok eskidir, efsaneler daha yeni
İkisine de gerçekmiş gibi inanılır
°Masal ° Efsane
Uzundur Kısadır
Kadınlar anlatır Herkes anlatır
Masala inanılmaz Efsaneye inanılır
Şahıs, kişi, olay Olağanüstülük
hakkında anlatılır*
Taş kesilme vs.
Masal
°Nesirle söylenmiş, din, büyü inanışlarından, törelerden bağımsız tamamen hayal ürünü, gerçekle ilgisiz, anlattıklarında inandırmak iddiası bulunmayan anlatı.
°Efsaneye göre uzundur
°Kökeni, ortaya çıkışı Eski Yunan ve Hint Mitolojisine dayanır
°Bilinen en eski masal AİSOPOS/EZOP Masallarıdır
°EZOP masalı MÖ 6. YY’da yazıya geçirilmiştir
°Kahramanlar genellikle hayvanlardır
°Fabl, masalın daha şiirsel olduğu ve sadece hayvanların konuştuğu bir türüdür
°Pançatantra (Hint edb)
°Kelile ve Dimne (Hindistan edb)
°Binbir Gece Masalları - Şehrazat(Arap edb)
°İLK MASAL DERLEMESİ Almanların GRİMM KARDEŞLER tarafından yapılmıştır. 1812 ‘yuva ve çocuk masalı’
°Andersen - Kibritçi Kız
İYİ GÜZEL
Türk Edebiyatında Masal Özelliği Gösteren İlk Eser
Uygur döneminin Kalyanam Kara ve Papamkara
Keloğlan Türk Edebiyatının en ünlü masalıdır
Osmanlı Döneminde Derlenen Masal
Billur Köşk Masalları
Masalın Özellikleri
°Masalı genelde kadınlar anlatır
°Masal anlatan kadına Masal Anası, Masal Ninesi, Hekveci ve Olcum gibi isimler verilir
°Kıssa —> Mesel —> Masal
°İçerik: Kahramanların çoğu olağanüstüdür - periler, cinler, devler -
°Zaman ve mekan belirsizdir
°Kötüye karşı iyi, çirkine karşı güzel kazanır
°İyi değerler vurgulanır
Semboller
Keloğlan : zeka, şans
Üvey anne : zulüm
Yaşlı adam : yardım etme, iyilik
Köse (Keloğlan’ın rakibi) : kötülük
Üvey kız kardeş : kıskançlık
Teyze : kötülük
Masalın Şekil Özellikleri
°İlk bölüm
DÖŞEME: Masala hazırlık
Giriş tekerlemesi/başlangıç formeli
°Evvel zaman içinde
Bir varmış bir yokmuş
Bunlara masal tekerlemesi denir.
°Yalanlama masal: tamamen tekerlemesinden oluşan masaldır
°OLAY:
-Serim: kişiler tanıtılır
-Düğüm: Olaylar gelişir, Çatışma, merak vardır; İYİ × KÖTÜ
-Çözüm: Olay sonlandırılır.
°DİLEK / DUA : Bitiş formeli
Gökten üç elma düştü..
Fabl
°Kahramanları çoğunlukla hayvanlardan seçilen, ders verme amacı güdülen, genellikle manzum/şiir şeklindeki türdür
°Soyut kavramlar somut olaylarla anlatılır
°Hayvanlar kibri, cesareti, kahramanlığı anlatabilir
°En çok teşhis ve intak sanatı kullanılır
°Betimleyici anlatım az, öyküleyici anlatım çoktur
°13. YY’da Sadi’nin Gülistan’ı ve
°17. YY’da LA Fontaine’dir
Türk Edebiyatı
Hint, Arap, Fars Edb etkisi vardır
°Mesnevi —> Mevlana
°Mantıku’t Tayr —> Gülşehri
Bu ikisinin içinde fablı andıran bölümler vardır
°İlk Fabl: Harname —> Şeyhi, toplam 126 beyitten oluşur, 1 Arap atasözünden esinlenerek söylenir
Fıkra
°Gerçek olaylardan hareketle ders vermeyi amaçlar
°Mizah + yergi
°Güldürürken düşündürür
°Bir TEZ × bir ANTİTEZden oluşur
°
°
°
°
Fıkra Tipleri (hepsi anonimdir)
İncili Çavuş: Saray ve çevresinin aksaklıklarını dile getirir
°Osmanlı yapısını ve diplomasisini içerir
Bekri Mustafa: 4. murat zamanında İstanbul’da gelişen bir tiptir
°Bekri Mustafa sürekli içki içen bir ayyaştır
°Fıkraları hep içki, meyhane ve ayyaşlık üzerinedir
°4. Murat’ın içki ve tütün yasağına karşı çıkmış bir tiptir aslında
Bektaşi: Hoşgörü, Allah’ı korkulacak bir varlık olarak anlatmaz, Allah’ı hep bağışlayıcı olarak gösterir
*Nasreddin Hoca: Fıkralarda varlıklı, zengin, çapkın, içkici, mutasavvuf değildir. Fıkraları uzun değildir.
°Orhan Veli Kanık, Nasreddin Hoca fıkralarını şiirleştirmiştir
Atasözü
°İlk atasözü örnekleri Orhun Yazıtları’ndadır
°Orhun Yazıtları İslamiyet öncesidir
°Öğüt vardır
°En güzel fıkralar Dede Korkut Hikayeleri’nde bulunur
°Atasözüne mesel, emsal, durub-ı emsal, atasözü, atalar sözü denmiştir
°Kalıplaşmış, klişe sözlerdir
°Kısa ve özlüdür
°Geçmiş zaman kipi kullanılabilir
Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış
°Emir kipi kullanılabilir
Bana dokunmayan yılan bin yaşasın
°Ezberleme kolaylığı sağlar
Yaş yetmiş
İş bitmiş
°Güvahi’nin Pendname’sinde atasözlerine rastlanır
Pend: öğüt
°Levni’nin Atalar Sözü Destanı’nda atasözü görülür
Alkış ve Kargış
Dede Korkut ‘yöm vireyin hanum’
°Gölge veren Kabaağaç’ın kesilmesin
Deyim
°Deyimde anlatıma renk katmak, dili zenginleştirmek vardır
°Atasözünden farkı: öğüt şeklinde değildir
°Kalıplaşmıştır: Göz koymak, Tanrı misafiri
°Genelde İSİM + FİİLden oluşur
°’Kel başa şimşir tarak’ gibi cümle şeklinde olanları da vardır
°Ezberleme kolaylığı, kafiye vardır
Akdeniz’e kaptan, Mısır’a sultan
°Fıkradan türeyebilir
İpe un sermek - bu Nasrettin Hoca’nın bir fıkrasından türemiştir -
Tekerleme
°Sadece ses benzerliği, kafiyeli ve secili sözcükler ardarda kullanılır
°ANLAM ve KONU yoktur
masal tekerlemesi: masalın başında kullanılır
oyun tekerlemesi, sayışmaca: çocuklar kullanır
tören tekerlemesi: çocukların yaptığı tekerlemede kullanılır
aşık tekerlemesi: aşıklar atışmalarda yapar
karagöz hacivat tekerlemesi:
yanıltmacalar: söz oyunları
Bilmece
°Kalıplaşmıştır
°Hoşça vakit geçirme amacı vardır
°Evrenseldir
°Bazıları şiir, bazıları düzyazı şeklindedir
-bir arkadaşım var gece gündüz resim çeker (ayna) -düzyazı-
-Kuru kafa
Attım rafa (ceviz) -şiir-
