Halk Tiyatrosu Flashcards
(10 cards)
Geleneksel Türk Tiyatrosu
°Orta Oyunu
°Karagöz
°Meddah
°Köy Seyirlik Oyunu
°Kukla
°Herhangi bir yazılı metin, önden çalışma olmaz
°Doğaçlamadır
°Dekor mühim değildir
°Ön çalışma yoktur
°Taklit önemlidir
°Güldürü önemlidir
Modern Türk Tiyatrosu
°Trajedi
°Komedi
°Dram
°Doğaçlama değildir
°Yazılı metin vardır, önceden çalışılır
°Dekor mühimdir
°Ön çalışma vardır
a. Orta Oyunu (taklit oyunu)
°Seyircilere çevrelenmiş bir alanda gerçekleşir
°Doğaçlamadır
°Perde arkası oynatma yoktur, kanlı canlı insanlar oynar
°Tamamen taklite dayalıdır, TAKLİT OYUNU da denir
°Kollar (ekip) tarafından oynandığı için KOL OYUNU da denir
°Oyun Pişeka’r ile Kavuklu’nun atışmasıdır
°Oyunun oynandığı meydana PALANGA denir
°YENİ DÜNYA kısmı bir paravandır (ev, hamam olarak kullanılır)
°Pişekar ve Kavuklu Türk olmak zorundadır
°Pişekar okumuş, bilge kişiyi temsil eder
°Kavuklu halktan, cahil kişiyi temsil eder
°Meydan OYUNU da denir
°Zuhuri de denir
Pişekar Kavuklu denyo hırbo
._____________._________._________.
Orta Oyunu Bölümleri
°Mukaddime / Giriş / Prolog : Pişekar, Pişekar Havası ile çıkar. Pişekarın tek aksesuarı Paştav’dır.
Zurnacı Pişekar Havası’nı çalar
Pişekar meydana gelip seyirciyi selamladıktan sonra konuşur…
°Muhavere : Kavuklu Havası çalınır, Kabuklu gelir
Kavuklu arkası: Kavuklunun arkasında gezen kişi: oğlu, evlatlığı olur
-Arzbar : Olay başlar
Kavuklu × Pişekar çatışması
Söz üstünlüğü için mücadele vardır
Kavuklu Pişekar’ın sözlerini yanlış anlar
Seyirci Kavuklu ve Pişekar’ı tanımış olur
Arzbar’a Meydan-ı Sühan (Söz Meydanı) da denir.
-Tekerleme : Kavuklu başından geçen olağanüstü bir şeyi anlatır
En sonunda da “aaa bir uyandım rüyaymış” der
°Fasıl : Yardımcı tipler de oyuna dahil olur
°Bitiş : Pişekar çıkar, bir sonraki oyunun zamanını ve yerini duyurur.
Tipler
Pişekar :
°Oyunun başıdır, yönetmendir.
°Oyun onunla başlar onunla biter.
°Tek aksesuarı Pastav’dır ( tahta maşa gibi)
°Okumuş, aydın bir kişiyi temsil eder. Bu yüzden Hacivat’a benzetilir
°Yanlış anlama yapar
Kavuklu :
°Halktan okumamış, cahil bir kişidir
°Yanlış anlama yapar
°Gölge oyunundaki Karagöz’e benzer
°Karagöz
Kavuklu
YARDIMCI TİPLER
°Çelebi :
Mal, mülk sahibi züppe, mirasyedi, zampara “Rezakizade, Kınnabzade, Fağfurizade” ismi ile anılan çapkın
°Zenne :
Kadın rolündeki erkek, oyundaki kadın
°Arnavut :
Celep/Bahçivan : Bayram Ağa
Öfkelendiği zaman silaha sarılır
°Yahudi (Cud) :
Cimri, elinde Tevrat, kuyumcu/sarraf, zengindir. Azarya Efendi diye geçer
°Rumelili :
Muhacir, pehlivan
°Kayserili :
Tüccar, yağcı, yumurtacı, pastırmacı
°Kambur/Kambur Cüce :
Sırtında zembil, elinde fener, bazen Kavuklu’nun oğlu, kamburdur
°Hırbo/Anadolulu :
Kastamonu’lu Bolu’lu - Saf Orta Anadolu köylüsü
°Denyo/Abdal :
Mahallenin Abdalı, küfürbaz, Kavuklu’yu kızdırır
°Acem :
Tüccar, Farsça şiir okur. Abartır
°Sarhoş (Matiz) :
Nara atma, kabadayılık, ayakta duramayacak kadar sarhoş
b. Karagöz (Gölge Oyunu)
Karagöz Hacivat
Kambur Bali Çelebi Haci Halil İvaz
Şeyh Küşteri : Karagöz ile Hacivat’ı idam ettiren padişahın danışmanı
Oynatılan yere Şeyh Küşteri Meydanı da denir
°Doğaçlamadır
°Asıl yaygınlaşması 16. YY’da Yavuz Sultan Selim Mısır’ı fethediyor ve bu oyunu bilenleri getiriyor.
°Bu güne kadar kalmış 28 oyun vardır.
°Ramazan’ı ilk gecesi 1. oyun olarak MANDIRA Oyunu ile başlanır
°Ramazan bitiminde de 28. oyun olarak MEYHANE oyunu ile bitirilir
°Eski / Kadim Oyunlar :
Abdal Bekçi, Bahçe, Ağalık…
°Nev-İcat / Yeni Oyunlar :
Aşçılık, Bakkal, Eczane…
°Hayali / Hayalbaz / Hayalzılli / Usta : Bütün karakterleri oynatan ve seslendiren kişi
°Sandıka : Hayali’nin çırağı, yardımcısı.
°Çırak :
Tasvirleri sıralayıp düzenleyen, Usta’ya veren kişidir
°Yardak : Şarkı türkü okur
°Dayrezan : Tef çalan kişidir
°Hammal : Malzemelerin konulduğu sandığı taşıyan kişidir
Karagöz Oyunu Tipleri
°Hacivat : okumuş, aydın
yönetmen
°Karagöz : halktan, cahil
yanlış anlar, güldürü unsurudur
°Çelebi :
zengin, mirasyedi, “Hoppa Bey*
°Zenne :
Kadın kılığına girmiş erkek
°Tiryaki :
afyon içer, pinekler, uykular
°Bebe Ruhi :
yaygaracı, “Altı Kolaç”
°Tuzsuz Deli Bekir :
bir elinde kama, bir elinde şarap, nara atıcı
Orta Oyunu / Karagöz Bölümleri
°Göstermelik : herkes gelirken sadece ev; evde saksıda çiçek, vakvak ağacı vardır
sonra KAMIŞ sesi gelir; NAREKE.
NAREKE adlı kamış “oyun başlıyor” mesajı verir
°Giriş / Mukaddime :
Hacivat ile başlar
Hacivat Semai okur, ‘Off, Hay hak!’ der
Perde gazeline geçer
‘Yar bana bir eğlence’ der
Karagöz gelir; KARAGÖZ İNDİRME de denir, çünkü yukarıdan atlar
°Muhavere : Atışma bölümü, tipler tanıtılır, sadece atışma vardır
Karagöz × Hacivat
°Fasıl : İkinci tipler oyuna dahil olur, ana olay başlar
°Bitiş :
c. Meddah
°Yerden yüksekce bir yere çıkmış, bir elinde mendil, bir elinde sopa
°Burada hikaye anlatılır, hikayeyi yaşar
°Doğaçlamadır
1. Başlangıç : “Hak Dostum Hak” / tekerleme
2. Açıklama : bilgi verme - olay, mekan, kahramanlar
3. Senaryo : olay / ustalık
4. Bitiş : kendinden bahsetme
bunları ezberleme ama görünce tanı
Kavuk Verilmesi Geleneği :
Kel Hasan - İsmail Dümbüllü - Münür Özkul - Ferhan Şensoy - Rasim Öztekin - Şevket Çoruh
d. Köy Seyirlik Oyunları
°Doğaçlamadır
°Önemli olan gösteri ve eğlencedir
°Düğünlerde, bayramlarda, uzun kış gecelerinde oynanır
°Kapalı mekanlarda, köy odasında
açık mekanlarda, bahçelerde olabilir
°Taklide dayanır
°Müzik ve dans önemlidir
°Doğanın canlanması, hayvanların iyi üremesi, hasadın iyi olması temenni edilerek oynanır
Kukla oynatan kişiye :
Kuklabaz / Başkuklabaz / Hayalbaz / Suretbaz denebilir
Kuklada 2 ana kahraman vardır :
İbiş İhtiyar
uşak onun efendisi
gerçek adı: Sadık beyefendi
Kurnaz moruk vs.
Hazırcevap diyenler de vardır
