B.2, Hücre Membranı Flashcards
(35 cards)
Hücre membranının özelliği
Seçici geçirgen yani bazı makromoleküllerin hücre membranından geçmesine izin verirken bazılarının ise geçmesini engeller.
Hücre membranın görevleri
- Sitozol ile dış ortam arasındaki farklılığın sürdürülmektedir
- İyon ve makromolekül trafiği
- Hücre-hücre tutunması (adhezyon)
- Hücre-hücre haberleşmesi
- Hücre tanıması (antijenik makromoleküller içerir)
- Reseptörler ile hücre dışındaki sinyaller alınır
Doymuş ve doymamış fosfolipidler
Doymuş fosfolipidlerden oluşan çift tabaka daha akışkan olur çünkü yağların olduğunda arasındaki mesafe artar.
Organların membranlarının daha az kırılgan olması için doymuş fosfolipid oranını arttırır.
Fosfolipitlerde kolesterolun etkisi neler
Kolesterol hayvan hücrelerinde bulunurken bitki hücrelerinde bulunmaz, bunun yerine dayanıklılık hücre duvarıyla sağlanır. Kolesterol membran yapısının akışkanlığını sağlar.
- Hidrokarbon kuyruklarına tutunarak küçük maddelerin geçişini engeller.
- Fosfolipid doymuş halde ise hidrokarbon kuyruklarına bağlanarak çok yakın durmalarını engeller ve daha akışkan hale getirir.
- Doymamış halde ise hidrokarbon kuyruklarına tutunarak aralarındaki boşluğu azaltır ve daha az akışkan hale getirir.
Membran zarı neden akışkan mozaik modeli denilir
Zar mozaik olarak tanımlanmıştır çünkü birçok farklı parçadan oluşan bir mozaik gibi plazma zarı da integral proteinler, periferal proteinler, glikoproteinler, fosfolipitler, glikolipitler ve bazı durumlarda kolesterol, lipoproteinler gibi farklı makromoleküllerden oluşur.
Taşıma proteinler ve çeşitleri
Maddelerin membrandan taşınmasından sorumludur.
Çeşitleri:
- Kanal proteinleri (pasif taşıma) – bazı polar moleküllerin ve iyonların geçişini sağlayan hidrofilik kanallardır. örn. akuaporinler
- Taşıyıcı proteinler (aktif ve pasif taşıma) – yolcularını tutarak onları membrandan geçecek şekilde şekillerini değiştirir.
Hücre zarından kolayca geçebilecek maddeler
- Zardan zorunlu olarak geçen maddeler (bu maddelerin geçişini kontrol edemez): Yağı çözen maddeler–alkol, eter ve asetondur, yağda çözünen maddeler–A, D, E, K vitaminleridir.
- Gazlar: O2, CO2, CO, N2, NH3
- Salgılar–hormonlar, enzimler, gözyaşı, tükürük gibi maddeler
- Metabolik atıklar–H2O, iyonlar, NH3, üre vb.
- Temel besinler–(1) Su, mineraller ve vitaminler zardan doğrudan geçebilirler. (2) Protein, karbohidrat, yağlar yapısı birimlerine ayrıştırıldıktan sonra zardan geçebilirler.
Pasif taşıma (kolaylaştırılmış) nedir
Küçük moleküllü maddelerin osmoz ve difüzyon yardımıyla hücre içine enerji harcanmadan alınmasıdır.
Difüzyon nedir
Moleküllerin yüksek konsantrasyondan düşük konsantrasyona denge ulaşıncaya kadar geçişidir. Hem çözüçü hem de çözünen geçebilir. Örn, akciğerde difüzyon ile gaz alışverişi.
Ozmoz nedir
Suyun seçici geçirgen zardan konsantrasyon farklılığına göre difüzyon. Sadece çözücü geçebilir.
Difüzyonda moleküllerin seçici geçirgen zardan geçmesi şart değil.
Hipotonik nedir
Hücreye göre maddenin az, suyun çok olduğu ortamdır. Hipotonik ortamda su alarak şişen bitki hücresinde zarın çepere yaptığı basınca turgor basıncı denir. Hayvan hücresi hipotonik ortamda uzun süre beklerse, turgor basıncı artar ve hücre bir süre sonra artan basınca dayanamaz ve patlar. Bu olaya hemoliz denir.
Hipertonik ortamı nedir
Hücreye göre çözünen madde miktarının çok, suyun az olduğu ortamdır. Hipertonik ortama konulan bir hücrenin su kaybederek büzülür, bu büzülme olayına ise plazmoliz denir. Örn, tuzlu su.
Kontraktif kofullar
Hücre içine giren fazla suyu biriktiren ve bu suyu belli aralıklarla hücre dışına atan hücre içi keseceklerdir.
Kolaylaştırılmış difüzyon iki gruba ayrılmış
Taşıyıcı proteinler ve kanal proteinleri
Taşıyıcı proteinler nedir
Çözünen maddeleri taşırken, taşıyıcı proteinler çözünen maddeyi bir zarın bir tarafına bağlar, konformasyonel değişikliklere uğrar ve bunları zarın diğer tarafında serbest bırakır.
Kanal proteini nedir
Kanal proteinleri iyon seçicidir ve çözünen maddenin kanal açıkken yüksek akı hızlarında geçtiği bir gözenek içerir.
Sodyum potasyum pompası (aktif taşıma) nasıl çalışır
- Taşıyıcının şekli üç adet sodyum iyonuna bağlanmaya uygundur.
- ATP’den kopan fosfat grubu taşıyıcıya aktarılır.
- Şekil değişimi üç sodyum iyonunun hücre dışında serbest kalmasını sağlar. Yeni oluşan şekil iki adet potasyumun bağlanmasına olanak sağlar.
- Fosfat grubu taşıyıcıdan ayrılır
- Şekil değişimi iki potasyum iyonunun hücre içine serbest kalmasını sağlar. Yeni oluşan şekil tekrar üç adet sodyumun bağlanmasına olanak sağlar.
İyon kanallarının 3 özelliği işlevler
- İyon kanallarından geçiş çok hızlıdır
- Kanallar yüksek düzeyde seçicidir
- İyon kanalları sürekli ‘açık’ değildir
İyon kanallarında kapılar
- Voltaj-kapalı kanallar—plasma zarındaki elektrik potansiyeli değişimlerine yanıt olarak
- Ligand-kapalı kanallar—sinirsel ileticilerin (nörotransmitter) ya da başka uyarıcı moleküllerin bağlanmasına yanıt olarak açılırlar.
Bir sinapsta nörotransmiter ya da sinir iletici salınımıyla sinyal iletimi
Bir sinir uyarımının nöronun ucuna ulaşması, sinaptik veziküllerin plazma zarıyla kaynaşmasıni ve nörotransmiterinin presinaptik hücreden sinaptik aralığa serbestleşmesini uyarır. Sinyal iletici, hedef hücrenin plazma zarındaki reseptörlere ve açık ligand-kapılı iyon kanallarına bağlanır.
Taşıyıcı proteinlerde uniport, simport ve antiport
Uniport–tek yönlü olarak zarı bir yönünden diğer tarafına madde geçişi
Simport–bir molekül geçerken başka bir molekül de aynı yönde geçiş yapıyor. örn, glukoz alımı.
Antiport–bir molekül geçerken başka bir molekül de zıt yönde geçiş yapıyor. örn, Na+–Ca2+ antiporteri, Na+–H+ değiş dokuş proteinidir
Simport ve uniport birlikte taşınma ya da co-transport denir.
Ekzositoz ve Endositoz
- Ekzositoz–hücresel sekresyon
- Endositoz
a. Fagositoz–hücrenin yemesi
b. Pinositoz–hücfenin içmesi
c. Reseptör-aracılı endositoz–özel partiküllerin tanınması ve taşınması. İçeri alınacak olan makromoleküller önce özel reseptörlere bağlanırlar.
Fagositozun rolü
İstila edile mikroorganizmalara karşı savunma veya, yaşlı ya da hasarlı hücrelerin vücüttan uzaklaştırılması. Örn, makrofaj ve nötrofiller.
Ayrıca makrofajlar, vücuttaki hücrelerden yaşlı ya da ölü hücreleri temizler.
Hücre dışı matriks nedir
protein ve polisakkitlerden oluşur, hücre ve dokulara destek sağlar ve hücre davranışlarının düzenlenmesinde rol oynar.
