begrippen Flashcards
(143 cards)
1
Q
ontwikkelingstaken
A
= development tasks
- de reeks van vaardigheden en vermogens (bekwaamheden) die mensen ontwikkelen doorgeen hun levensloop
2
Q
drie bronnen van ontwikkelingstaken
A
- lichamelijke rijping
- individuele waarden en normen
- culturele / maatschappelijke verwachtingen
3
Q
resilience
A
= veerkracht, weerstandigheid
- bekwaamheid zich aan te passen aan uitdagingen en bedreigingen voor de ontwikkeling
4
Q
ontwikkelingstaken van de adolescentie
A
- Psychologische adaptatie aan fysieke verandering
- Leren mannelijke of vrouwelijke sociale rol in te vullen ( genderidentiteit – match vinden tussen biologisch geslacht en innerlijk )
- Verwerven van volwassen manieren van denken (bv. hypothetisch-deductief redeneren )
- Bereiken van emotionele en economische onafhankelijkheid ( t.o.v. ouders)
- Ouders hebben minder invloed omdat peers belangrijker worden
- Ontwikkeling van meer volwassen manieren van omgaan met leeftijdsgenoten van beide geslachten
- Verwerven van waarden en een ethisch kader voor gedrag
- Identiteitsconstructie ( veilig gevoel van ‘zelf’ in seksuele, morele en maatschappelijke termen )
5
Q
menarche
A
- eerste menstruatie
6
Q
spermarche
A
- eerste zaadlozing
7
Q
anorexia nervosa
A
- Hongeren zichzelf uit, uit angst om dik te worden
- Buitensporig diëten, verlies van 25 – 50% van lichaamsgewicht, extreem verstoord lichaamsbeeld
8
Q
bulimia nervosa
A
- Vreetbuien worden gevolgd door zelfopgewekt braken en purgeren door middel van laxeermiddelen
- Streng dieet en beweging
9
Q
binge-eating disorder
A
- Vreetbuien ZONDER compensatorisch purgeren; leidt normaal tot overgewicht en obesitas
10
Q
stadia van zich outen
A
- zich anders voelen (6-12jaar)
- verwarring (11-15jaar)
- aanvaarding (leeftijd varieert)
11
Q
theorie van Paiget: formeel operationele fase
A
- capaciteit voor abstract, systematisch, wetenschappelijk denken ontwikkeld
- hypothetisch-deductief redeneren en propositioneel denken
12
Q
hypothetisch deductief redeneren
A
- deductie van hypothesen vanuit algemene theorie
- redeneren begint met mogelijkheden en ontwikkelt naar realiteit (omgekeerd bij concreet-operationeel)
- rekening houden met invloed van mogelijke variabelen
13
Q
propositioneel denken
A
- evalueren van de logica van verbale proposities ZONDER referentie naar omstandigheden uit de echte wereld.
14
Q
imaginair publiek
A
de overtuiging van adolescenten dat ze de focus zijn van ieders aandacht en bezorgdheid.
15
Q
persoonlijke fabel
A
omdat tieners er zo zeker van zijn dat anderen hen observeren, ontwikkelen ze een vervormde opinie over hun eigen belangrijkheid. Ze beginnen zich speciaal en uniek te voelen (bereiken grote momenten van glorie en zinken eveneens tot ongebruikelijke laagtes van wanhoop)
16
Q
dual systems theory als verklaring voor risicogedrag adolescenten
A
Limbisch systeem krijgt enorme boost door hormonale overvloeding bij begin van de puberteit. Het cognitieve controle systeem daarentegen loopt achter en ontwikkelt trager => risicogedrag van adolescenten
17
Q
identiteit (Erikson)
A
- definiëren wie je bent, wat je belangrijk vindt, en de richting die je uit wil in het leven.
- Een proces van exploratie gevolgd door toewijding: aan idealen, roeping, relaties, seksuele oriëntatie, etnische groep
- Binding inzake beroep, persoonlijke relaties, seksuele oriëntatie, etnische groep, idealen
18
Q
identiteitsverwarring (Erikson)
A
- Gebrek aan richting en zelfdefiniëring
- beperkte exploratie in adolescentie
- vroegere psychosociale conflicten niet opgelost
- maatschappij beperkt keuzes
- onvoorbereid voor fasen van volwassenheid ( aanvaarding van intimiteit
19
Q
identity achievement
A
- mensen vinden antwoord op de vraag wie ben ik
- een toestand van voorlopige stabiliteit die je voorbereid op de volgende stap
- hoog niveau van binding, hoog niveau van exploratie
20
Q
moratorium
A
- het uitstellen, geen vastlegging van identiteit
- laag niveau van binding, hoog niveau van exploratie
21
Q
identity foreclosure
A
- je gaat de identiteit van iemand anders overnemen zonder zelf te exploreren
- misverstand van traditie
- hoog niveau van binding, laag niveau van exploratie
22
Q
identity diffusion
A
- identiteitsverwarring
- laag niveau van binding, laag niveau van exploratie
23
Q
corumination
A
Samen piekeren
- Gerelateerd aan depressie en angst
24
Q
aangeleerde hulpeloosheidstheorie
A
- gevoel van geen controle te hebben over negatieve gebeurtenissen; klassiek experiment met honden van Seligman)
25
Weiners attributietheorie
- focust niet op conditionering, maar focust op cognitieve aspecten (Hoe verklaar ik wat er met mij gebeurt?)
- globaal OF specifiek
- Permanent OF tijdelijk
- Intern of Extern
26
biologische veroudering
- universele achteruitgang van het functioneren van organen en systemen
27
vrije radicalen
natuurlijke producten van stofwisseling, sterk-reagerende chemische stoffen in aanwezigheid van zuurstof
28
hypertensie
hoge bloeddruk
29
atherosclerose
slagadervervetting/ verkalking
30
ermerging adulthood
zich geleidelijk ontwikkelende volwassenheid
31
intimiteit (Erikson)
- Een permanente keuze (commitment) maken voor levenspartner
- omvat opgeven pasverworven onafhankelijkheid, opnieuw omschrijven identiteit
- sterke identiteit helpt
- beïnvloed relaties, werk
32
isolement (Erikson)
- eenzaamheid, zelf-absorptie
- aarzelen om intieme relaties aan te gaan
- vrees om identiteit te verliezen
-> concurreren, verwerpen van verschillen, bedreigd door dichtheid
33
droom (Levison)
beeld van zichzelf in de wereld van volwassenen dat richting geeft aan nemen van beslissingen
34
mentor (Levison)
oudere en meer ervaren persoon in wereld waarin men zich wil inwerken (oudere collega -> zorgt ervoor dat jonge man/ vrouw vooruitkomt in haar beroep)
35
intern werkmodel
=Iedereen heeft model hoe een relatie moet verlopen (initiatief, lichamelijke intimiteit, tijd), werkmodel ontwikkelt op basis van vroege hechting
- set van verwachtingen
36
cohabitation
(ongehuwd) samenwonen
37
presbyopie
=Leeftijdsgerelateerde verziendheid
- Veranderingen zijn in de elasticiteit van de lens
38
presbycusis
hardhorigheid
39
angina pectoris
hartbeklemming, pijn op de borst
40
aritmie
hartritmestoornis
41
osteoporose
Ernstig verlies van botmassa
42
hardiness
Tegen een stootje kunnen – beschrijft een soort individu die best kan omgaan met stress die onvermijdelijke uitdagingen van het leven met zich meebrengen
- control, commitment and challenge
43
generativiteit (Erikson)
- zich openstellen voor anderen op manieren die volgende generatie helpen en begeleiden
- engagement reikt verder dan eigen zelf (en partner of familie)
- opvoeden van eigen kinderen en steun van andere familieleden nu uitgebreid tot mentor-relaties op werk of binnen de maatschappij
- brengt persoonlijke doelen en culturele vereisten samen
- optimistisch ‘geloof in de soort’ is een belangrijke motivator.
44
stagnatie (Erikson)
- plaatst eigen comfort en zekerheid boven uitdaging en opoffering
- op zichzelf gericht, genotzuchtig, opgeslorpt door zichzelf
- gebrek aan betrokkenheid op of bezorgdheid voor jonge mensen
- weinig interesse voor productiviteit op werk en steunen van talenten. Focus op aan zichzelf werken (‘self-improvement’)
- focust op wat iemand kan krijgen van anderen, eerder dan wat men kan geven.
45
Levinsons "seizoen" van de middelbare volwassenheid
- Overgang naar middelbare volwassenheid (40-45j)
- gevoel dat er slechts beperkte tijd overblijft
- evalueren van vroege volwassenheid
- drastische of kleine verandering maken
- “Herbouwde” levensstructuur (45–50), waarbij geconfronteerd met 4 ontwikkelingstaken
- Leeftijd 50j- overgang (50-55j)
- Culminerende levensstructuur (55-60j)
46
vaillants opvatting over middelbare volwassenheid
- Middelbare volwassenen = houders van betekenis en waarde
- bewaker van cultuur
- verantwoordelijkheid voor functioneren van gemeenschap
- “de fakkel doorgeven” wordt belangrijker
- focus op langetermijndoelen
- persoonlijke doelen minder centraal
47
Possible self of mogelijke zelven
= Wat men hoopt te worden (waarnaar men streeft) of angst heeft om te worden (probeert te vermijden)
- Sterke motivator van actie in midlife + speelt een protectieve rol in zelfvertrouwen (functie)
48
launching
=hoogtepunt van het proces van loslaten (van kinderen)
49
longitudinaal design
Dezelfde groep wordt op verschillende momenten onderzocht
50
cross-sectioneel design
Verschillende (leeftijds-)groepen worden onderzocht op hetzelfde moment.
51
sequentieel design
Vergelijking van meerdere cross-sectionele of longitudinale studies (sequenties).
52
vloeiende intelligentie
- gebaseerd op de fundamentele informatieverwerkingscapaciteiten
-> ontdekken van relaties tussen stimuli, analytische snelheid, werkgeheugen
- progressieve uitval vanaf midden 20
- Ruimtelijke visualisatie, cijferreeksen, letter-cijfer volgorde, symbolen zoeken
- erfelijkheid bijzonder hoog.
53
gekristalliseerde intelligentie
- vaardigheden gebaseerd op: geaccumuleerde kennis, ervaring, goed inschattingsvermogen, beheersen van sociale gewoontes en gebruiken
- gewaardeerd door cultuur van persoon
- woordenschat, verbaal begrip, algemene informatie, logisch redeneren.
- pieken op middelbare leeftijd, dalen in tachtiger jaren.
54
ontwikkelingstaken late volwassenheid
- Aanpassen aan dalende lichamelijke kracht en gezondheid
- Aanpassen aan met pensioen zijn (bv. minder inkomsten)
- > contacten met mensen van jouw leeftijd; wonen (beperking)
- Aanpassen aan de dood van de partner
- Bereiken van ego-integriteit
- >tevreden zijn met wat men bereikt heeft
- > aanpassen aan onvermijdelijke mix van overwinningen en teleurstellingen (i.h.b. liefde en relaties)
55
Gemiddelde levensverwachting
het aantal jaren dat een individu van bepaald cohort kan verwachten te leven (=> statistisch concept, beschrijft individu als lid van een cohort)
56
Gezonde levensverwachting
aantal vitale, gezonde jaren zonder chronische ziekte of handicaps dat een individu van bepaald cohort kan verwachten te leven
57
Maximale levensduur
Genetische grens levensduur voor individu zonder externe factoren - gaat ervan uit dat er een genetische grens is.
- theoretisch concept; geen statistisch
58
Osteoartritis
- ontstoken, pijnlijke, stijve/gezwollen gewrichten en spieren
- verslechterd kraakbeen bij frequent gebruikte gewrichten
- niet hele lichaam doet pijn, wel bepaalde gewrichten
- meerderheid tonen bepaalde vorm (sterke individuele verschillen)
59
Reumatische artritis
- Auto-immuunreactie die leidt tot inflammatie van bindweefsel (membranen die gewrichten omhullen) en het hele lichaam treft
- overmatige groei van kraakbeen
- algemene stijfheid, inflammatie en pijn, ernstig verlies van mobiliteit
- toename na de menopauze, redenen onbekend
60
Ouderdomsdiabetes
= diabetes mellitus, diabetes type 2
- slechte regeling wegens onderproductie van insuline (pancreas) of receptorschade
61
Primaire (biologische) veroudering
- genetisch gestuurde achteruitgang
- treffen alle leden van een soort
- treden zelfs op bij goede gezondheid
62
Secundaire veroudering
- achteruitgang wegens erfelijkheid en omgeving
- treffen slechts bepaalde individuen: dragen bij tot broosheid (frailty)
- ziektes en beperkingen
-> artritis – diabetes type II – kwetsuren (valpartijen) – mentale handicaps
- Betreft niet alle leden van een cohort
63
Dementie
reeks stoornissen die bijna steeds op late leeftijd optreden
64
Multidimensionaliteit van de ontwikkeling
Bepaalde functies blijven stijgen, anderen gaan dalen
65
Old-age dependency ratio + uitdaging door dit begrip
- Percentage mensen die 65+ zijn gedeeld door mensen die "kunnen" werken
- Gestegen over de 30j maar zou constant moeten blijven
=> Uitdaging dus om mensen langer te laten werken zonder zich op te offeren
66
Puberteit
- verschillende biologische gebeurtenissen die uiteindelijk leiden tot een volwassen lichaam en seksuele maturiteit
- Meestal af om 15
- Gedefinieerd als ontwikkelingstaak
67
Leptine
- Hormoon dat geproduceerd wordt door vetcellen
- Leptine heeft een link met jonger tienermama's
- Vetcellen "voortplanting" signaleren aan leptine
68
Prefrontale cognitieve controlenetwerk
- Controleert subcorticale regio's die te maken hebben met emoties en beloning
- Inhibitorische functies, plannen i.v.m. uitgestelde beloning, hoog risicogedrag, impulsief gedrag, gevoeligheid voor onmiddellijke beloning
69
Idealisme
= diepe overtuiging van een systeem van ideeën
- Kan positief of negatief zijn
70
Lateralisatie van de hersenen
- Cognitieve functies beginnen aan één kan van de hersenen te ontwikkelen
- Hemisferen beginnen te verschillen - Gebeurt vroeger bij meisjes dan bij jongens
- Zorgt dat taal in linker hemisfeer beter ontwikkeld wordt bij meisjes
- Kostprijs voor jongens is beter wiskundige vaardigheden
71
Sociaal-emotioneel netwerk (SEN)
- Iets dat op sociale en emotionele stimuli reageert
- Maakt deel uit verwerking van beloning
- In vroege adolescentie hervormd door de hormonale veranderingen in de puberteit
- Gelokaliseerd in limbische en paralimbische gebieden van hersenen
72
Delen van SEN in limbische en paralimbische gebieden
Omvat amygdala, ventrale striatum (nucleus accumbens) van de basale ganglia, de orbitofrontale cortex en superieure temporale sulcus
=> is subcorticaal: onder cortex
73
Structuur limbisch systeem
Cingulate gyrus (“riem” boven corpus callosum), Hippocampus, Amygdala, Orbitofrontale cortex, delen van de Basale Ganglia, Anterieure Thalamische nuclei
74
Functies limbisch systeem
- Emotioneel gedrag & beloning: Amygdala, OFC, Ventrale zijde van de Basal Ganglia (Nucleus Accumbens)
- Leren: Hippocampus
- Opvolgen/monitoren en cognitieve controle: Anterior Cingulate (ACC)
- Verwerking van emotionele en sociale prikkels en beloningen te maken
- Niet alles van het limbisch systeem is deel van het sociaal-emotionele netwerk
75
Cognitieve controlenetwerk
Systeem : doelgericht gedrag
- WG vooral gebaseerd op LPFC, FP en DLPFC
- Plannen, gevolgen van eigen gedrag simuleren, gedrag initiëren en veranderen
- Inhiberen
Systeem 2: gedrag opvolgen en sturen
- Medial frontale cortext en anterior cingulate
- Volgt lopende activiteiten op, detecteert fouten en past prestaties aan
- Regelt mate cognitief controle die nodig is om gedrag in overeenstemming te houden met doelen
76
Mensen met ADHD zijn mensen die....
...minder intensief of korter beloning of bekrachtiging ervaren
- Bekrachtigingsysteem werkt minder goed en ze zijn voortdurend op zoek naar andere sensatie
77
Nucleus accumbens
Deel van ventrale basale ganglia, sterk gerelateerd aan gevoelens van beloning
- Accumbens activiteit weerspiegelt omvang van de beloning bij adolescenten
- Kan gerelateerd zijn aan impulsief en risicogedrag
78
Warme context
- Context met beschikbaarheid tot directe feedback, beloningscontexten
- Adolescenten zoeken warme contexten en risicogedrag om beloningsgevoeligheid te stimuleren
79
Koude context
- Context waar mensen rationaliseren over optimale keuze
- Enige omstandigheden waar adolescenten (15jaar) de besluitvormingsvaardigheden (logica) en kennis over risico's gebruiken die tot volwassen niveau zijn ontwikkeld
80
Acculturatieve stress
- Conflict met culturele meerderheid (pesten, vooroordelen, discriminatie)
- Adolescente gevoeligheid, identiteitsontwikkeling vertraagt, conflict met ouders
- Hangt af van respect en openheid van culturele meerderheid
81
Slijtage
= wear-and-tear
- door meer verbruiken, meer verslijten
- Maar onlogisch want actieve mensen ervaren niet meer maar minder slijtage
82
Asynchrone biologische veroudering
Verschillende delen lichaam verouderen met verschillende snelheden op verschillende leeftijden
83
Behavioral genetics
= Analyseren hoe sterk gedrag/trek of levensverwachting, gecorreleerd is tussen mensen die genetisch gerelateerd zijn
84
Verouderingsgenen
Genen die begin van bepaalde leeftijd gerelateerde veranderingen controleren
- Bv. menopauze of grijs haar
85
Telomeertheorie van Hayflick
- Telomeren die bij elke deling verkorten en uiteindelijk hun functie gaan verliezen (slijtage)
- Telomeren zijn beperkt
86
Telomeer
- Eind stukjes van DNA die DNA beschermen tijdens de celdeling tegen mutaties
87
Telomerase
Enzym Telomerase kan snelheid van verkorting vertragen of zelfs effecten doen omkeren
88
Telomeerlengte
- Telomeer erfelijk/genetisch bepaald (X-linked)
Bepaald door levensstijl
- Roken, sedentaire levensstijl/niet bewegen), stress
- Chronische ziektes versnellen telomeerverkorting in WBC
- Voortdurende stress (zorgen voor ouder met dementie, ernstige depressie) verlaagt telomerase en versnelt dus telomeerverkorting
- Zonnen/bruinen is stressor voor huid en vergt veel celdeling
- Sterk link met psychische storingen
89
Antioxidanten
= vitamine C en E en betacaroteen in groenten en fruit helpen schade door vrije radicalen te voorkomen
90
Cross-linking
- Proteïnevezels die oorspronkelijk los van elkaar stonden, krijgen met leeftijd de neiging om zich te verbinden (‘linking’) en elkaar te overlappen (‘cross-linking’).
- Weefsel zal dan minder elastisch worden
91
Refractiekracht
=proces waar lichtstralen door het oog onder een bepaalde hoek 'gebroken' worden
92
Basaal metabolisme
= Calorieën die we verbranden in rusttoestand
93
Emerging adulthood
=zich geleidelijk ontwikkelen naar volwassenheid
94
Dual-cycle model
=exploratie afwisselend in breedte en diepte
- Nieuwe verbintenissen aangaan en bestaande verbintenissen evalueren
95
Levensstructuur
- Onderliggend patroon van leven van een persoon (op bepaald moment in de tijd)
- Bestaat uit relaties met belangrijke anderen (individuen, groepen en instellingen namelijk; partner, peers, ouders)
- Definiëren als individu door bestaan van relaties, sociale relaties definiëren wie we zijn
- Opbouw van levensstructuur duurt 5 tot 7 jaar
96
Veilig hechtingspatroon in kindertijd
- Werkmodel: comfortabel met intimiteit, niet bang verlaten te worden
- Volwassen relaties: vertrouwen, geluk, vriendschap
97
Vermijdend hechtingspatroon in kindertijd
- Werkmodel: nadruk op onafhankelijkheid, wantrouwen, angst voor verbondenheid
- Volwassen relaties: jaloezie, emotionele afstand, weinig lichamelijk genot
98
Resistent hechtingspatroon in kindertijd
- Nabijheid weigeren, ernstigste werkmodel
- Werkmodel: zoeken naar snelle liefde, totale versmelting
- Volwassen relaties: jaloezie, wanhoop en emotionele pieken en dalen
99
Unpaid domestic
Werken van vrouwen in huishouding in 'vrije tijd'
100
Glaucoom
Schade aan de oogzenuw, meestal als gevolg van een verhoogde druk in het oog
101
Cilliarspieren
Kringspieren in de ogen die helpen met de accommodatie (samen met de lens)
- als ze ontspannen zijn (lange afstand), dan breekkracht minimaal
102
Horen
Perifere waarneming van geluid
103
Luisteren
Horen met aandacht en intentie
- om informatie te begrijpen moet je aandacht geven aan geluid, van horen naar luisteren
104
Cochlea
= Slak, oor met labyrint waarin haarcellen zitten die met leeftijd minder goed functioneren
105
Switchen
=Selectieve aandacht van persoon naar een andere brengen
106
Een envelop
= een verandering van frequentie doorheen de tijd
107
Common cause
- Twee factoren die typisch zijn voor common cause
-> Verbindingen tussen zenuwcellen zijn beschermd door myeline en hoe beter bescherming, hoe beter informatieoverdracht. Die myeline wordt met leeftijd minder goed
-> Invloed van neurotransmitters in synaptische kloof die alles bepalen (denken, ervaring)
- Genetische factoren en oxidatieve stress (theorie van veroudering op celniveau)
- Veranderingen betrekken alle functies, dus niet verassend dat correlatie tss hardhorigheid en cognitieve verwerkingssnelheid zo hoog is (model verklaart niet waarom correlatie zo sterk is)
108
Cascade
- Causale relatie tussen cognitieve achteruitgang en hardhorigheid
- Op vlak van gedrag
-> Communicatie wordt moeilijker, minder contact met andere mensen, minder inspiratie, weinig motivatie, veel voor gsm
=> in depressie vallen omwille van sociale isolatie
- Wat gebeurt in de hersenen bij cascade i.v.m. gedrag
-> Minder input, zenuwactiviteit in auditieve regio’s worden minder
-> Leidt dat effecten zich voorzetten op hoge vlak van verwerking en bevorderen de al gebeurende leeftijdsgerelateerde aftakeling van het zenuwstelsel
=> Hearing aid kan cascade onderbreken en cognitieve achteruitgang verminderen
109
Cognitive load of cognitieve compensatie hypothese
- Naarmate we ouder worden en bepaalde daling in functies ervaren, beginnen we functies te compenseren door cognitie
- Als luisteren achteruitgaat, moeten meer cognitieve bronnen investeert worden om verstaan wat er gebeurt
- Bronnen zijn dan niet/minder beschikbaar voor andere cognitieve taken
- Oudere in permanente multi-tasking stress
110
Erectieproblemen
- Verminderde bloedtoevoer van en naar penis, meer stimulatie nodig om erectie te krijgen
- Frequent probleem
- Mogelijk gerelateerd aan psychische problemen, ziekte, kwetsuren en verlies interesse
- Levensstijl heeft invloed
-> Hoe eerder je stopt met seksuele activiteiten, hoe vroeger problemen komen
-> Leren omgaan met veranderingen
111
Well-adjusted volwassenen
- Goed aangepaste volwassen
- Laag in angst en depressie
- Hoog in autonomie, zelfaanvaarding en levenstevredenheid
112
Commitment story
- Verhaal eigen engagement
- Positieve interpretatie van levensgebeurtenissen
- Overtuiging dat iets goeds komt uit tegenslag
113
Leiderschap op werkplek
≠de baas zijn
=verantwoordelijkheden opnemen, andere mensen kansen geven om verantwoordelijkheden op te nemen en niet altijd om erkenning vragen
114
Jong-Oud taak
- Taak van Levinson in MV
- Nieuwe manieren vinden om zowel jong als oud zijn
115
Destructie-creatie taak
- Taak van Levinson in MV
- Erkennen van vroegere destructiviteit, trachten om waardevolle zaken te creëren voor latere generaties
116
Mannelijkheid-vrouwelijkheid taak
- Taak van Levinson in MV
- Evenwicht tussen mannelijke en vrouwelijke kanten van zichzelf vinden
- Mannen en vrouwen beginnen meer op elkaar te lijken
117
Betrokkenheid-afzonderlijkheid taak
- Taak van Levinson in MV
- Evenwicht tussen betrokkenheid met externe wereld en grotere focus op eigen waarden en doelen
118
Geuite vijandigheid in middelbare volwassenheid
- Frequente woede-uitbarstingen
- Onbeleefdheid, minachting
- Onaangenaam verbaal en niet- verbaal gedrag
- Relatie tussen fysisch, psychisch welzijn en vijandigheid sterker
119
Glazen plafond
- Kans om leidende functies te hebben verhoogd met jaren van ervaring
- Maar er bestaan grote verschillen M/V en zwarte en blanke mensen
- Betrekking tot fase in MV waar het niet meer verder gaat, waar je niet meer kan verbeteren maar waar je ziet dat anderen (blanke mannen, vrienden van boss) wel promoties krijgen.
120
Burn-out
- Resultaat van langdurige stress op het werk
-> Overload, weinig steun en aanmoediging van baas
- Gerelateerd aan
-> Mentale uitputting; aandacht, geheugenproblemen
-> Verlies van persoonlijke controle, depressie
-> Lichamelijke ziekte
-> Verminderd gevoel van succes, zwakke prestaties, absenteïsme, ontslag
121
Selectie-effect
- Mensen die afvallen zijn geen toevallige steekproef en die lang blijven ook nie
122
Oefening effecten
=Mensen die deelnemen aan onderzoek kunnen gemotiveerd worden om dingen te trainen en bij een lang longitudinaal onderzoek zullen ze specifieke dingen herinneren
123
Cohorte-effecten
=effecten die gerelateerd zijn aan verschillen of bijzonderheden van specifiek cohort
124
Perceptuele snelheid
=vlotte vergelijking van vlot bewegende objecten
- Daalt in MV
125
Praktisch probleemoplossingsvermogen
- Evalueren van levensechte situaties
- Doelen bereiken die hoge mate van onzekerheid hebben
- Gesteund door expertise
126
Expertise
- Hoe je belangrijke dingen kan inbrengen
- Uitgebreide, sterk georganiseerde basis van kennis
- Voorzien van efficiënte, effectieve aanpak
- Om problemen op te lossen
- Georganiseerd rond abstracte principes
- Resultaat van jaren van oefenen en ervaring
127
Braindrain
= oogopgeleide en geschoolde individuen verlaten hun regio om elders te gaan. Het verwijst naar het verlies van getalenteerde mensen en intellectuele middelen die een negatieve impact op oorspronkelijke locatie?
128
Plasticiteit in de late volwassenheid
=enorme verbeteringen in mentale en lichamelijke functies mogelijk, zelfs bij 80+ met handicaps
129
Ageism
=negatieve stereotype over veroudering
130
Waarschijnlijk te sterven
=waarschijnlijkheid dat je als lid van steekproef van cohort betrokken bent van dood
131
Levensverwachting cross-over
=verhoudingen van levensverwachtingen veranderen
132
Slaapapneu
=ademhaling stopt gedurende 10s tijdens het slapen
133
Valpartijen
- Achteruitgang in gehoor, gezicht en mobiliteit beperken evenwicht
- Verzwakte botten, gebroken heup
- Hoge kans op spoedopname
Gevolgen
- 50% slaagt er na heupbreuk niet meer in te wandelen zonder hulp
- Vallen en angst voor vallen beperken sociale activiteit
- Prevalentie. verminderen door sporten en oefenen of/en wandelstok of loophulp
134
Alzheimer
- Vorm van dementie
- Vroege symptomen zijn ernstige geheugenproblemen
- Behandeling maar geen herstelling
Vroeg verloop
- (Opslaan) recente herinneringen
- Ernstige desoriëntatie (tijd, datum, plaats)
- Verlies van verre herinneringen
- Depressie
Latere verloop
- Persoonlijkheidsveranderingen (bv. seksuele agressie)
- Versterkte depressie
- Verlies complexe en doelgerichte bewegingen, spraakproductie
- Verlies bekwaamheid om vertrouwde objecten te herkennen
- Vatbaar voor besmettingen
135
Amyloid plaques
=afzettingen buiten de neuronen van verslechterde proteïnes
136
Neurofibrillary tangles
=neurovezelachtig kluwen binnen neuronen. Bestaan ook uit verslechterd Amyloid en onthouden abnormaal proteïne tau
137
Acetylcholine
=steunt communicatie tussen neuronen ook in verre hersengebieden, tekort veroorzaakt problemen met waarneming, geheugen, redeneren
- Verlaagd niveau bij AD
138
Serotine
=regelt opwinding en slaap, lage niveaus veroorzaken slaapstoornissen en agressieve uitbarstingen
- Verlaagd niveau bij AD
139
Familiaal genetisch risicofactor bij ziekte van Alzheimer
=dominante overerving
- vroeg begin (30-60 jaar), afwijkende genen op chromosomen 1, 14, 21
- Kinderen overerven het, verloopt en ontwikkeld snel
140
Sporadisch genetisch risicofactor bij ziekte van Alzheimer
- later begin, verschillende genetische risicofactoren, APOE4 en frequenter
141
Ziekte van Parkinson
- Achteruitgang van subcorticale motorneuronen
- Dopamine productie in substantia nigra (basaal ganglia)
- Tremor, schuifelgang, evenwichtsproblemen
- Breidt uit naar corticale regio’s
- Gelijkaardige symptomen als alzheimer
- Type dementie dat begint in basale Ganglia, en daarom beginnen symptomen sneller motorisch
142
Cerebrovasculaire dementie
=Opeenvolging van beroertes veroorzaken stap voor stap achteruitgang van mentale bekwaamheid
- 15% van alle dementies (meest frequente behalve AZ)
- Hoger bij mannen (bloeddruk) en bij vrouwen slechts na 75 jaar
143
APOE4
- Allel op chromosoom 19
- E4 verhoogt risico op dementie
- Van beide ouders krijgen
- Bepaalt hoe goed mechanisms werken die onze zenuwcellen beschermen
- Bepaalt op welke leeftijd mechanisms verzwakken
- Link met versnellen van opslaan beta amyloïde
