Begrippenlijst Verlichtingsideeën en de democratische revoluties 1650-1848

Question 1

absolutisme

Answer 1

machtssysteem waarin één persoon, vaak een vorst, alle macht probeert op te eisen, zonder aan iemand verantwoording af te leggen

Question 2

ancien régime

Answer 2

benaming voor het Franse bestuurssysteem van voor de Franse revolutie: een monarchie en een standenmaatschappij

Question 3

Belgische opstand

Answer 3

een opstand in België in 1830 tegen de Nederlandse vorst, die sinds 1815 ook vorst was over België. De opstand eindigde met de afscheiding van het zuiden van het Koninkrijk der Nederlanden (België)

Question 4

cahiers des doléances

Answer 4

geschriften met klachten vanuit de drie standen, die in 1789 werden opgeschreven door de Staten-Generaal

Question 5

code napoleon

Answer 5

wetboek dat in 1804 in opdracht van Napoleon verscheen, waarin alle burgers voor de wet gelijk waren

Question 6

communisme

Answer 6

radicale politieke stroming die het particuliere bezit van de productiemiddelen wil afschaffen. Of: het economisch systeem waarin de productiemiddelen gemeenschappelijk bezit zijn.

Question 7

congres van Wenen

Answer 7

Congres dat in 1815 werd gehouden en dat het machtsevenwicht in Europa wilde herstellen na de overwinning op Napoleon

Question 8

constitutionele monarchie

Answer 8

staatsvorm waarin een vorst de meeste macht heeft, maar deze macht beperkt wordt door de grondwet

Question 9

directoire

Answer 9

bestuur van Frankrijk tussen 1795 en 1799, waarin de voornaamste macht bij de Girondijnen lag. Een aantal veranderingen van de Jakobijnen werden teruggedraaid

Question 10

droit divin

Answer 10

het ‘goddelijk recht’ waarmee vorsten hun absolute macht rechtvaardigen

Question 11

empirisme

Answer 11

het idee dat de werkelijkheid ontdekt kon worden door middel van waarnemingen en experimenten

Question 12

frankfurter parlement

Answer 12

parlement dat in 1848 bijeen kwam en was ontstaan vanuit een liberale revolutie in Duitsland. Dit liberaalnationalisme mislukte uiteindelijk.

Question 13

Girondijnen

Answer 13

gematigde revolutionairen die voorstander waren van een republiek.

Question 14

jakobijnen

Answer 14

radicale revolutionairen die volledige gelijkheid nastreefden

Question 15

Kant

Answer 15

filosoof kant keek aan het eind van de 18e eeuw terug op de Verlichting en vatte deze periode samen als ‘durf te weten’. Volgens hem heeft de Verlichting ook beperkingen, omdat het leidde tot revolutie, wat nieuwe tirannie, ongehoorzaamheid en chaos brengt

Question 16

liberalisme

Answer 16

politieke stroming die zich richt op de vrijheid van individuen

Question 17

locke en rousseau

Answer 17

sociaal contract

Question 18

marxisme

Answer 18

filosoof Karl Marx wilde met geweld de samenleving veranderen. Hij geloofde dat de nieuwe arbeidersverhoudeingen en de klassenstrijd zouden leiden tot een revolutie waarin arbeiders zich tegen de rijke fabriekseigenaren zouden keren en de arbeiders de macht zouden krijgen. Als gevolg hiervan zou de macht en alle productiemiddelen gemeenschappelijk bezit worden (communisme)

Question 19

napoleon

Answer 19

Franse generaal die in 1799 de macht greep en het Franse bestuurssysteem moderniseerde, keizer vanaf 1804

Question 20

nationalisme

Answer 20

de voorliefde voor het eigen volk en een politieke stroming die streeft naar de vorming van een staat voor dat volk

Question 21

proces van burger capet

Answer 21

nadat de koning in 1792 was afgezet, werd hij aangeklaagd voor hoogverraad en misdaden tegen de staat. Hiervoor werd hij in 1793 berecht en onthoofd, als ‘burger’ in plaats van koning.

Question 22

rationalisme

Answer 22

het idee dat logisch nadenken en redeneren op basis van verstand de meest zuivere brond van kennis is

Question 23

restauratie

Answer 23

herstel van de macht van de regeringen van voor de revoluties; in Frankrijk werden de maatschappelijke en politieke verhoudeingen van voor 1792 hersteld

Question 24

robespierre

Answer 24

jakobijnse politicus die de revolutie verdedigde en een gruwelijke terreur ontketende

Question 25

sociaal contract

Answer 25

idee van Locke en Rousseau dat de mens van nature aan gezag onderworpen is en dat er in een samenleving een sociaal contract bestaat waardoor individuen een gemeenschap vormen. Locke zei dat de regering van deze gemeenschap onder vertrouwen de uitvoerende macht mag uitvoeren. Rousseau zei dat de regering alleen de uitvoerder is van de algemene wil van het volk

Question 26

socialisme

Answer 26

politieke stroming die opkomt voor de arbeiders

Question 27

soevereiniteit

Answer 27

hoogste macht

Question 28

spinoza

Answer 28

nederlandse filosoof die God zag als een schepping in plaats van degene die de wereld en de natuurwetten heeft geschapen. Volgens Spinoza verloopt het leven zonder vooropgezet doel, waarin religie een morele richtlijn is.

Question 29

standenmaatschappij

Answer 29

verdeling van de samenleving in verschillende groepen met verschillende rechten (de adel, de geestelijkheid en de rest van het volk)

Question 30

verdrag van verona

Answer 30

een verdrag dat werd opgesteld naar aanleiding van een opstand in Spanje tegen de 'gerestaureerde' koning. In het verdrag werd besloten dat deze opstand bestreden moest worden en de revolutie werd door Franse troepen neergeslagen

Question 31

verlicht absolutisme

Answer 31

regeringsvorm waarin vorsten bereid waren om een aantal ideeën van de Verlichting door te voeren, zonder hun absolute macht op te geven

Question 32

Voltaire

Answer 32

filosoof Voltaire bekritiseerde de samenleving in Frankrijk. Ellende van het volk was volgens hem te danken aan onwetendheid en bijgeloof, waarin de kerk een belangrijke rol speelde: de kerk zou het volk met opzet dom houden

Question 33

vooruitgangsgedachte

Answer 33

een vertrouwen in de mogelijkheden van de mens dat de wereld te begrijpen en te verbeteren is

Question 34

Wet le Chapelier

Answer 34

wet die ieereen de vrijheid gaf om een beroep te kiezen, maar ook verenigingen van boeren en arbeiders verbood