Chronisch vermoeidheid syndroom & Fibromyalgie Flashcards
(42 cards)
1
Q
algemeen moeheid
A
- prevalentie
- derde plaats van meest gerapporteerde klacht bij huisarts
- 30% chronische vermoeidheid
- vrouwen 2x > mannen - soorten
- acute aandoeningen = virale aandoeningen of mentaal
- chronisch verlopende aandoeningen
- CVS = 6m + andere symptomen
2
Q
chronische aandoeningen met chronische vermoeidheid
A
- CVS = 100%
- EDS = 75%
- pancreatitis = 73%
- multiple sclerose = 72%
- nueormusculaire ziektes = 65%
- narcolespie = 60%
- CVA = 60%
- kanker = 50%
3
Q
acute vs chronische vermoeidheid
A
- acuut
- verstoorde homeostase
- fysiologisch evenwicht bewaren
- na inspanning
- functioneel = verbeteren met rust
- gaat meestal van zelf over
- fysieke activiteit promoten = belastbaarheid niet laten dalen & vicieuze cirkel voorkomen - chronisch
- 6m
- niet meer functioneel
- beperkt gerelateerd aan inspanning & rust
4
Q
oorzaken chronische vermoeidheid
A
- oorzaken
- 50% pyschiatrische comorbiditeit
- IBS - kanker
- somatisch onderliggend lijden = cancer-related fatigue
- ook na kanker CVS
- nieuw syndroom = vroeger geen therapie - CVS & FM
- grote overlap = combinatie geeft
grotere symptomen
–> 70% FM heeft CVS & 35-70% CVS heeft FM
- lichamelijke onverklaarbare klachten
- functioneel somatische syndromen = pyschosomatische syndromen
- synoniem CVS = ME myalgische encefalomyelitis
–> spierpijn door ontsteking van hersenen - verwante aandoeningen van CVS
- IBD
- TMD temporomandibulaire klachten
- multiple chemische sensitiviteit
5
Q
prevalentie CVS
A
- prevalentie
- 2% van bevolking
- CVS 1-5/1000
- FM 2/100
- 7 miljoen euro/jaar - voorkomen
- meestal plots
- 1:3 mannen:vrouwen
- blanke ras
- 20-50j
- zeldzaam voor pubertijd - hoger risico
- vaak binnen families
- alle socio-economisch klasse
- vooral actieve & perfectionisten = hoge eisen stellen
–> yuppie-ziekte
6
Q
oorzaken CVS
A
- hypothetische oorzaken
- virale of bacteriële infecties
- intoxicaties = zware metalen
- fysieke traumata
- hormonale afwijkingen
- genetische voorbeschiktheid
- pyschologische stoornissen - moeilijkheid oorzaken
- geen biomarker
- flucturend verloop
- erg heterogene groep
7
Q
bio-psycho sociaal model voor CVS
A
- predisponerend
- genetisch & epigentisch = veranderde genwerking
- persoonlijkheid & levensstijl
- hersenveranderingen
- pyschopathologie
- slechte start in leven = traumata in kinder leeftijd - provocerend
- 2/3 heeft specifieke oorzaak
- vaak lichamelijk = vorige
- na stressvolle situaties of angst & depressie - persisterend = in stand houden
- slechte sociale support
- bijkomende comorbiditeiten
- relatief actieve mensen = overactiviteit tegen afwering van diagnose
–> proberen zoals normaal door te doen
- vermijden van activiteit = bang voor erger worden
- hypocorticaliteit = afname grijze stof
8
Q
provocatie door stressconcept
A
- acute stress = alarmfase
- fight or flight
- adrenaline van sympatisch ZS
- verhogen van belastbaarheid door fysiologische reacties - chronische stress = coping fase
- cortisol van HPA-as
- brandstof om vol te houden - viscieuze cirkel
- bij langdurige stress
- kleinste activiteiten veroorzaken een stress reactie
- deze is niet meer beschikbaar = stress reactie is al bezig
- daling van belastbaarheid
9
Q
gedaald afweersysteem door stress
A
- afweersysteem
- slechtwerkende niet-specifieke immuuncellen = 1e lijn
–> natural killer cellen
- overactief specifiek afweersysteem = 2e lijn
- RNase L & PKR activiteit = verhoogde apoptose van cellen
–> leidt tot vermoeidheid van cytokines = ziekte gevoel - infecties
- klierkoorts
- mycoplamsa
- CMV
- herpes
- lyme
- sluimeren = langdurig kiemen aanwezig
–> chronisch verhoogd cytekineprofiel - frequent allergieën
- voedel
- inhalatie = astma
- contact
10
Q
persoonlijkheid bij CVS
A
- kenmerken
- sterk gedreven = overachievers
- niet vertrouwd met controle verlies = type A
- weinig fysiek actief - confontatie met beperking = persisterende kenmerken
- proberen verder doen als normaal = nieuwe klachten
- of
- neiging tot catastroferen = vermijden actief leven
11
Q
andere modellen voor CVS
A
- deconditioneringsmodel
- minder actief door vermoeidheid
- passiever worden = aangrijpingspunt therapie
- belastbaarheid daalt - cognitief gedragsmatig model
- model van angst & vermijding = kinesiofobie
- model van klachtverergende cognities = catastroferen
- leidt tot minder activiteit = CGT als therapie
- komt voor bij meerdere aandoeninge - enceloppe model
- vorige modellen gaan uit van mogelijkheid van herstel
- dit model eerder CVS als handicap zien
–> CVS heeft beperkte enveloppe met energie - centraal sensitisatie model = central sensitivity syndrome
12
Q
CSS
A
- central sensitivity syndromes
- veel klachten waarmee CVS overlap heeft
- allemaal geen onderliggende verklaring
- syndromen die gevolg zijn van centrale overprikkeling - kenmerken
- chronische pijn
- overlappende kliniek:
- vermoeidheid & slaapproblemen
- cognitieve problemen & depressie - veranderingen in pijngevoeligheid
- sensitiviteit voor nocische (hyperalgesie) & niet-nocische (allodynie) stimuli
- hypervigilantie = aandacht voor pijn
- verminderde endogene pijndemping
–> oppassen voor post-excertionele malaise
13
Q
Fukuda criteria CVS
A
= alle symptomen moeten nieuw zijn!
- vermoeidheid langer dan 6maand door
- geen organische oorzaak
- niet het gevolg van inspanning
- niet verbeteren bij rust
- verminderen van activiteiten niveau - minimum 4 nevensymptomen
- slaapstoornissen
- concentratiestoornissen
- geheugenproblemen
- hoofd/keelpijn
- lichte koorts
- pijnlijke lymfeknopen
- post-exertionele pijn
- spier & gewrichtspijn
14
Q
andere criteria voor CVS
A
- exclusie = geen andere aandoeningen
- BMI > 45
- verslaving = abstinentie voor 2j
- eetstoornissen
- psyschiatrische problematiek
- andere medische verklaringen = medicatie, neurologisch - de 4-ja vragen voor diagnose overwegen
- ernstige vermoeidheid
- somatische verklaring voor de klachten uitgesloten
- klachten gepaard met beperking in participatie
- klachten voor 6m - canadese criteria voor ME-CVS
- focus meer op somatische aspect
- slaapstoornissen
- post-extertionele malaise
- pijn
- systemische aandoeningen
- critera geven geen klinisch geen verschil
15
Q
prognose CVS
A
- ongunstig
- 5% natuurlijk herstel
- 8% na 2j herstel
- 40% na 2j kleine verbetering door andere levensstijl
–> vaak ook niet meer terug WILLEN naar actieve/perfectionistische levensstijl - sociaal
- niks zien of niks vinden
- veel onbegrip van hulpverleners of vrienden
16
Q
fibromyalgie
A
- prevalentie
- 4-12% van bevolking
- 7:1 vrouwen:mannen
- regiogebonden diagnose FM of CVS = in wallonië meer FM idpv CVS diagnose stellen
–> door grote overlap - klachten
- ook vermoeidheid
- vooral pijn op voorgrond
17
Q
diagnostische criteria FM
A
- definitie ACR american college of rheumatology
- veralgemeende pijn die minstens 3m aanwezig is
- L/R, boven & onder bekken, wervelzuil & perifeer - oude test = 18 tender points
- positief bij 11/18
- druk met 4kg - nieuwe test = WPI widespread pain index
- 19 gebieden = score op 19
- waar afgelopen week pijn was - bijkomende symptomen = score op 12
- grotere vermoeibaarheid
- niet-verkwikkende slaap
- paresthesieën in vingers of tenen
- hoofdpijn
- diffuse abdominale pijn & veranderd darmgedrag (IBS overlap)
- veranderde frequentie van urineren
18
Q
implicaties van CVS & FM
A
- fase van reactie patien
- withdrawal
- concealment = verbergen
- groepsidentificatie
–> ilnesses you have to fight to get = polarisatie - sociaal
- negatieve reactie omgeving = chronische aandoening
–> reductie van sociaal contact
- wegvallen van recreatie & hobby
- toename stemmingsproblematiek - hulpverlening
- onbekende oorzaak = credibiliteit van patiënt in twijfel trekken
- zeker bij negatieve tests
- overaccenturen van klachten om toch herkenning te krijgen
19
Q
verschillende lijnsverzorgingen CVS
A
- 1e lijn = rechtstreeks toegankelijk
- arts
- kine & ergo
- pyscholoog
- diëtist - 2e lijn = na doorverwijzing
- bepaalde specialiteiten
- pyscholoog of psychiater
- AZ - 3e lijn = gespecialiseerde intramurale zorg
- specialisten
- UZ = 5 referentie centra
20
Q
referentiecentra CVS
A
- doelen
- zo dicht mogelijk bij woonplaats
- 1e & 2e lijn ondersteunen - therapie
- CGT cognitieve gedragstherapie
- GET graduele excercise therapie - doelgroep
- fukuda-criteria
- nederlands praten
- RIZIV-verzekerd
- 2002 opgericht - locaties
- Louvain
- Leuven
- Antwerpen
- Gent voor volwassene
- Brussel voor 18-
21
Q
evaluatie van referentiecentra CVS
A
- probleem
- te weinig participatie 1e lijn
- te weinig positieve resultaten = maar 6% re-integratie
- lange wachtlijsten
- te weinig wetenschappelijk onderzoek - oorzaken
- verwachting gebaseerd om RCT met veel selectiecriteria & veel drop-out
- klinisch veel complexer = individuele aanpak werd niet aangeboden
- geen intresse van huisartsen
- enkel kwantitatieve metingen voor beoordeling - gevolgen = sluiting in 2014 & vervangen voor multidisciplainre diagnostische centra
22
Q
nieuw therapeutisch landschap voor CVS
A
- voornaamste zorgactoren
- huisarts
- multidisciplinair diagnostisch centrum voor CVS
- cognitief gedragstherapeut voor CVS
- kinesitherapeut - multidisciplinaire diagnostisch centrum
- enkel UZ leuven herkend
- diagnose stellen
- behandelplan opstellen = graduele oefentherapie & cognitieve gedragstherapie - UZ Gent
- eigen initiatief
- zorgpad abnormale moeheid van CVS-netwerk
- oost- & west-vlaanderen - falen van diagnostisch centra
- elk ziekenhuis volgt eigen richtlijnen
- België loopt voor diagnose & therapie achter op andere landen!
–> enkel GET & CGT
- 45% van de patiënten gaan op zoek naar alternatieve therapieën
23
Q
onderdelen diagnose in MDC
A
= uitsluitings diagnose
1. veel aandacht anamnese
2. klinisch onderzoek
3. labo
4. ECG
5. RX thorax
24
Q
huisarts & cvs
A
- centrale rol
- vroegtijdige detectie & interventie
- volgen richtlijnen diagnostische centra & verwijzing
–> verwijsbrief met fukuda criteria - artsenoverleg in diagnostische centra
- 65euro vergoedbaar
- zonder fysische aanwezigheid van huisarts vereist
25
revalidatie CVS stappenplan
1. recht op multidisciplinair bilan
- doorverwezen door huisarts met verwijsbrief
- geneesheer specialist bevestigs CVS monodisciplinair
- 550 euro
2. recht op CGT cognitieve gedragstherapie
- multidisciplinair CVS bevestigen
- informed consent patiënt
- 17 sessies van 50min bij therapeut
- 50 euro per sessie
3. recht op GET
- 18 sessies van 45min bij kinesitherapeut
- 22 euro per sessie
26
therapie FM
1. algemeen
- geen apparte advies nota's
- word in beleid van CVS wel vernoemd = comorbiditeit
- geen specifieke centra
1. arts
- reumatoloog
- interne geneesheer
- revalidatiearts
- uitsluiting & criteria van ACR american college of reumatology
2. paramedici
- kinesitherapeut & ergo
- pyscholoog
27
medicamenteuze therapie voor CVS
1. algemeen
- onvoldoende evidentie = zowel farmacologish als immunologisch
- medicijn bestaat niet
- toekomst = NMDA-receptor antagonisten
2. symptomatische medicatie
- pijn & spierspasmen
- maag & darmklachten
- slaapstoornissen
- depressie
- CZS desensitisatie
28
CGT voor CVS
1. cognitieve gedragstherapie
- terugbetaling indien multidisciplinair centrum dit voorstelt
- opleding = master psychologie + 3j opleiding CGT
- 17 sessies per patient
- 15 basisprogramma
- 2 andere sessies = nazorg of booster na 3m
2. evaluatie
- na 3 sessies = geen tegenindicaties
- na 10 sessies = progressie is gemaakt
2. inhoud
- cognities beïnvloeden
- negatieve opvattingen & gedragingen = perpetuerend factoren
- concrete doelen in meetbare activiteiten
- effect op pijn & vermoeidheid
29
kinesitherapie voor CVS
1. lijsten
- Fa = acute lijst voor intense kine tijdens korte periode
- Fb = regelmatige kine over meerdere jaaren
2. update Fb-lijst
- 1j na de datum van eerste sessie
- max 18 sessies van 45min
- vooral eerste 6w intensief
--> achteraf navolg sessies
2. terugbetaling
- na doorverwijzing van arts die aantoont dat voor deze patiënt hulpvol kan zijn
- CVS = fukuda criteria
- FM = ACR-cirteria
30
kritiek CGT & GET
1. algemeen
- vanuit patienten verenigingen & onderzoek
- te harde eindpunten voor revalidatie = ongunstig resultaat
--> terugkeer naar premorbide & RTW
- CGT = enkel indien indivudeel noodzakelijk
- GET = afgeraden
2. kritiek van onderzoek
- effecten oefentherapie gunstig
- maar op lange termijn onduidelijk
- patiënten geven soms neveneffecten aan
- minder slechte resultaten bij nieuwe diagnostische criteria
2. lichaamsbeweging
- weggelegd voor kine
- binnen mogelijkheden patiënt
- minder opflakkering van klachten
31
vragenlijsten CVS
1. onderwerpen
- symptomen = vermoeidheid
- functioneren & QoL
- activiteit & slaap
- inspanningscapaciteit
- pijnverwerking
- cognities & percepties
- psychosociale factoren
2. vragenlijsten vermoeidheid
- CVS symptoomlijst = VAS schalen voor CVS symptomen
- CIS checklist individual strength
- VVV verkorte vermoeidheidsvragenlijst
- CSI central sensitivity inventory
32
andere vragenlijsten
1. levenskwaliteit
- CFS-APQ activity & participation questionnaire = taken in ADL
- SF-36 short form 36 = generieke vragenlijst met 8 schalen
- COPM canadian occupational performance measrue = eerder ergo
- FIQ fibromyalgia impact questionnaire = impact van symptomen op ADL
2. pijncognities
- PCS pain catastrophizing scale
- PVAQ pain vigilance & awareness questionnaire = bewustzijn van pijn
- BIPQ brief ilness perception questionnaire
- TSK tampa scale for kinesiofobie
--> met specifieke CVS versie
2. gedrag
- PCI pijn coping inventarisatielijst
- sef-efficacy scale
- hospital anxiety & depression scale
- IPAQ international physical activity questionnaire
- slaappatroon
33
TSK voor CVS
1. onderdelen
- 1 = oneens
- 4 = mee eens
- 4, 8, 12 & 16 worden geïnverteerd!
2. totaal
- som van scores
- cut-off van 37 voor bewegingsangst
- referentie met lage rugpijn dus niet 100% nauwkeurig
34
kinesitherapeutische evaluatie CVS
1. onderzoeken
- meting AZS
- inspanningscapaciteit
- activiteiten niveau = dagboek of tracker
2. pijn
- prikkelgevoeligheid
- pijndemprel
- werking pijndemping
35
behandeldoelen CVS
1. 1maand = cognities & percepties veranderen
- door educatie
- daling op vragenlijsen: PCS, TSK, PVAQ
- acceptatie & correcte percepties
2. 2m = stressbehandigheid verhogen
- door stress management & relaxatie
- daling CSI
3. 3m = slaaphygiëne & activiteiten niveau/patroon optimaliseren
- door slaapmanagement
- door pacing activiteitenmanagement
- stijging slaapkwaliteit, vitaliteit CIS & activiteiten niveau
4. 6m = functionele belastbaarheid & sociale activiteit
- door graded activity & CGT
- stijging SF-36
36
revalidatie CVS in stappen
1. fase 1 = stabielere gezondheidstoestand zonder flucuaties
--> makkerlijker deelnemen aan sociale activiteiten
- veilig bewegen
- correct ademen indien hier problemen zijn
- beter slapen
- correct ziekte inzicht & acceptatie
- beter omgaan met stress
2. fase 2 = beter functioneren
- opbouwend activiteiten programma
- opbouwend oefenprogramma
37
stressmanagement
1. identificatie van relevante stressoren & actieplan opstellen
2. relaxatie technieken
- enkele technieken uitproberen & uitkiezen welke hen ligt
- individueel oefenen tijdens niet stressvolle situaties
- feedback = moeilijkheden tijdens individueel oefenen worden bij therapeut besproken
2. toepassing
- gebruik stressreactiedagboek
- toepassing in ADL
38
slaapadvies
1. educatie
- slaap-waak ritme uitleggen aan patiënt
- slaaproutine opstellen
2. slaaproutine
- vaste uren opstaan & gaan slapen
- niet blijven liggen bij ontwaken
- 1,5u voor slapen rustige activiteiten
- niet voor tv slapen
3. dutjes
- dutjes beperken tot max 1u
- overdag zo weinig mogelijk slapen
39
veilige activiteiten
1. inspanningsintolerantie
- post-exertionele malaise
- passief/fluctuerend activiteiten niveau
- opstoot van klachten
2. viceuze cirkel
- minder zware inspanningen voor klachten vermijden
- belastbaarheid daalt
- sneller last hebben van minder fysieke activiteit
3. recuperatie
- langere recuperatietijd nodig
- moet niet volledig passief zijn = cognitieve strategiën inoefenen
- lijst maken van activiteit = hoelang & hoelang aangenaam
- pauze zodat hele activiteit aangenaam is
- opsplitsen van taken
**- pauze duurt evenlang als activiteit daarvoor!
- taken met andere grote spiergroepen = BL/OL afwisselen**
40
energiemanagment
1. educatie
- aantonen hoe totale energie verbruikt wordt
- grootste deel door fysieke activiteit
- maar ook sociaal, mentaal & emotioneel verbruikt energie
2. energiedagboek
- uitdrukken in MET
- zien hoeveel energie verbuikt is
41
oefenprogramma CVA
1. oefenvormen
- dynamische spierkrachttraining
- aerobe oefenvormen lage & matige intensiteit
2. modaliteiten
- korte oefenblokken met voldoende rustpauzes
- voorkomen klachten toename tijdens/na
2. ziekte activiteit
- genoeg succes ervaring met voorzichtige opbouw
- rekening houden met fluctuaties
- revalidatie = 99% van effect is leerproces
42
GET
1. graded EXPOSURE therapy
- herontwekken van mogelijkheden
- geleidelijke blootstelling aan ADL activiteit
2. combinatie
- body awareness
- bewegingseducatie
- houdingscorrectie
