College 11 Sex/gender bij (psycho)farmaca

Question 1

Sexe

Answer 1

Gaat over biologische aantoonbare verschillen. Fysieke en fysiologische verschillen zoals chromosomen, genexpressie, hormoonlevels en functie, reproductieve / seksuele anatomie. Sexe wordt ingedeeld in vrouw / man, maar er zijn variaties in hoe biologie tot expressie komt.

Question 2

Gender

Answer 2

gaat over welke rollen zijn opgelegd vanuit onszelf, de omgeving en de opvoeding; sociaal geconstrueerde rollen. Het gaat niet alleen over hoe mensen zichzelf en elkaar zien, maar ook over hoe de omgeving met je omgaat. Ook de verdeling van macht en resources in de samenleving (hogere inkomensgroep vaker mannen) horen hierbij. Gender is vaak geconceptualiseerd als binair, maar er is veel meer diversiteit.

Question 3

Sexe verschillen

Answer 3

• Hormonen
• Immuunsysteem

Question 4

Gendergerelateerde gezondheidsverschillen

Answer 4

• Prevalantie hart- en longziekten
• Gebruik van gezondheidszorg
• Risicofactoren: roken en alcohol

Question 5

Aandoeningen die vaker voorkomen bij vrouwen

Answer 5

• Reuma
• Depressie
• Thyroid disorders (schildklier)
• Inflammatoire darmziekten

Dit heeft allemaal te maken met inflammatie!
Het is ook gerelateerd aan de levenscyclus en hormonale schommelingen. Vrouwen zijn vatbaarder voor inflammatie en depressie.

Question 6

Aandoeningen die vaker voorkomen bij mannen

Answer 6

• CAD
• Longen
• Diabetes Mellitus
• Chronische nierziekten

Dit heeft vooral te maken met een ongezonde leefstijl (leefstijlfactoren); Mannen hebben vaker leefstijl gerelateerde condities. Dit gebeurt dus ook vaker op latere leeftijd, omdat het een tijd duurt voordat deze aandoeningen zich ontwikkelen.

Question 7

Over het algemeen

Answer 7

Men die quicker, woman live sicker.

Question 8

Vrouwen & medicatie

Answer 8

• Vrouwen rapporteren vaker bijwerkingen
• Er zijn meer ziekenhuisopnames door bijwerkingen
• Ze worden minder vaak meegenomen in onderzoek naar medicatie
• Medicatie wordt vaker teruggetrokken door ernstige bijwerkingen bij vrouwen
• In de richtlijnen wordt slechts 40% gender specifieke info genoemd

Question 9

Stereotypes

Answer 9

Besef dat het verschil tussen mannen en vrouwen kleiner is dan de verschillen binnen de mannengroep en binnen de vrouwengroep.

Question 10

Nurture

Answer 10

Wat krijgen we allemaal mee? (ouders, peers, leraren, social media)
Dit beïnvloed gender.

Question 11

Bechdel-Wallace test (film)

Answer 11

Men speak most in picture winning films.

Question 12

Cisgender

Answer 12

Je bent geboren als vrouw en identificeert je als vrouw/geboren als man en je identificeert jezelf als man.

Question 13

Transgender

Answer 13

Je identificeert jezelf als het andere geslacht dan je bent geboren.

Question 14

Queer

Answer 14

Zit ertussen.

Question 15

Biologische verschillen

Answer 15

• Vrouwen zijn overdosed
• Vrouwen zijn gevoeliger
• Vrouwen krijgen meer medicijnen voorgeschreven

Question 16

Vrouwen zijn overdosed

Answer 16

Farmacokinetiek
- Volume of distribution
- Proteine binding van medicatie
- Transport, fase 1 en 2 metabolisme

Question 17

Vrouwen zijn gevoeliger

Answer 17

Famacodynamiek
Drug targets
- Receptor aantallen
- Signaaltransductie na receptorbinding

Question 18

Vrouwen krijgen meer medicijnen voorgeschreven

Answer 18

• drug-drug interacties
• farmacokinetiek
• farmacodynamiek

Question 19

Farmacokinetiek

Answer 19

De totale body mass verschilt tussen mannen en vrouwen. Vrouwen hebben meer vet. Mannen meer water en spierweefsel.
Mannen zijn de waterzakjes met spieren, vrouwen zijn de vetbolletjes.

Question 20

Distributie van een drug hangt af van

Answer 20

• Vetoplosbaarheid –> Vetoplosbare drugs hebben een grotere Volume of Distribution bij vrouwen (antidepressiva zijn vaak lipofiel).
• pH –> vrouwen hebben een hogere pH in de maag (dus minder zuur); dit is van belang bij metabolisme en afbraak.
• Carrier proteins

Question 21

Voorbeeld alcohol

Answer 21

Vrouwen hebben minder van alcohol dehydrogenase (enzym dat alcohol afbreekt). Als je minder van dit enzym hebt, kun je alcohol minder goed afbreken en heb je dus meer last van de gevolgen van alcohol en van kater. Daarnaast hebben vrouwen minder water. Alcohol lost op in water, dus je hebt een hogere Cmax bij vrouwen: een hogere concentratie alcohol in verhouding. Vrouwen zijn ook vetter en alcohol blijft langer in een vettige omgeving; dus het brein en de organen zijn langer blootgesteld aan alcohol. Het totale effect van alcohol op het lichaam van een vrouw is groter, langer, sterker (grotere area under the curve; AUC).

Question 22

First pass effect

Answer 22

Hoeveel wordt er opgenomen?
Dit is afhankelijk van p-glycoproteinen en CYP enzymen.

Question 23

P-glycoproteinen

Answer 23

Is een membraaneiwit pomp die lichaamsvreemde substanties UIT cellen pompt. P-glycoprotein is betrokken bij het proces van actief opnemen van substanties vanuit het bloed/de ingewanden via het celmembraan, aangezien het substanties terug in de ingewanden/bloed pompt.

Question 24

CYP3A4

Answer 24

Zit in levercellen. Er is een verhoogde CYP3A4 activiteit bij vrouwen!

Het CYP450 enzym is betrokken bij 50% van al het metabolisme van drugs.

Question 25

Denkstap tentamen

Answer 25

➔ dit zorgt voor **hogere clearance** van stoffen die reageren met CYP3A4 bij vrouwen, zoals **SSRI’s** en **TCA**. Echter, er kunnen verschillen zijn in p-glycoproteinen, wat de beschikbaarheid van een substraat beïnvloedt. CYP3A4 is o.a. betrokken bij omzetting van SSRI en TCA. Theoretisch gezien zou hier dus een sneller metabolisme van zijn bij vrouwen.

Question 26

CYP2D6

Answer 26

**Is juist actiever bij mannen**. Dit is betrokken bij het metabolisme van **beta-blokkers** en sommige andere **antidepressiva**.

Question 27

Expressie

Answer 27

Van elk CYP wordt beïnvloed door een unieke combi van mechanismen en factoren, incl. genetische polymorfismen, inductie door xenobiotica, regulatie door cytokines, hormonen, ziekten, **sekse**, leeftijd, etc.

Question 28

Etniciteit

Answer 28

Heeft een sterke invloed op **multiallelic genetische polymorfismen** van een aantal CYPs, wat kan leiden tot slechte, gemiddelde of geweldige metabolizers.

Question 29

Excretie

Answer 29

Excretie verloopt in 2 fases: - Eerste fase: **CYP enzymen** - Fase 2: **Oplosbaarheid vergroten**

Question 30

SAMENVATTING FARMACOKINETIEK

Answer 30

Vrouwen hebben gemiddeld een **hogere pH** (minder zure maag). Het duurt bij vrouwen daarom **langer om te verteren**. Stoffen in het GI-stelsel hebben daardoor langer de tijd om opgenomen te worden. Dit kan beïnvloedt worden door de menstruatie of zwangerschap. Er is vaak meer effect op de bioavailability, en ook **CYP enzymen** hebben hier invloed op.

Question 31

Werking antidepressiva

Answer 31

Onduidelijk. Studies spreken elkaar tegen.

Question 32

Bijwerkingen antidepressiva

Answer 32

Antidepressiva zorgen vaak voor **seksuele disfunctie**.. Dit is dan ook de meest ‘bothersome’ bijwerking voor veel mensen. Vrouwen hebben meer depressie, dus ook meer antidepressiva. Zij worden dus ook vaker blootgesteld aan de bijwerkingen van antidepressiva.

Question 33

Hormonen

Answer 33

**De mentruatiecyclus**: **Langzame stijging in oestrogeen** zorgt ervoor dat je je relaxed, **goed**, perfect voelt. Dan krijg je de ovulatie en vruchtbare fase. Bij **PMS** krijg je een **sterke daling in oestrogeen en progesteron** en wordt je geïrriteerd, boos en verdrietig. Pijn, gevoeligheid, acne, honger en krampen. Dan start je menstruatie.

Question 34

Vooral veranderingen in hormonen (zoals oestrogeen)

Answer 34

Zijn gerelateerd aan depressieve symptomen. Oestrogenen hebben verschillende functies, het is dus complex. Oestrogenen zijn in ieder geval goed voor je gezondheid en bloedvaten. Er is vooral een probleem als er sterke **schommelingen** plaatsvinden.

Question 35

Reproductieve hormonen

Answer 35

Kunnen **wellicht de effectiviteit van antidepressiva verbeteren**. Er is namelijk een slechtere respons op SSRI’s na de menopauze. Oestrogeen is tevens effectief bij het behandelen van depressie.

Question 36

Digoxine

Answer 36

Voor **hartfalen** wordt vaker té hoog gedoseerd voor vrouwen voorgeschreven.

Question 37

Vrouwen

Answer 37

Zijn **gevoeliger voor wateroplosbare medicijnen** doordat ze minder water hebben in verhouding; een hogere Cmax dus.