Deel 8 Flashcards
autobiografisch geheugen
Herinneringen aan eigen leven opgeslagen.
- Pollyannaprincipe: aangename gebeurtenissen makkelijker herinnerd dan onaangename gebeurtenissen
- Info over verleden die niet overeenkomt met huidig zelfbeeld makkelijker vergeten
- 70-jarige weten veel uit fase tussen 20 en 40 jaar, recente gebeurtenissen zijn het compleetst, afgelopen tientallen jaren minst
Verklaringen voor
cognitieve
veranderingen
ouderen
- Omgevingsfactoren: medicatie die geheugen verslechtert, verandering in levensomstandigheden (pensioen), minder motivatie
- Fouten in informatieverwerking: moeite om irrelevante informatie op zij te zetten en verstoren probleemoplossing, snelheid neemt af, minder goed op nieuw materiaal focussen, organisatie in geheugen verloopt minder efficiënt.
- Biologische factoren: achteruitgang hersenen en rest van het lichaam (oestrogeen, frontaalkwabben, cellen in hippocampus nemen af). Niet altijd bewezen.
Leren voor ouderen
Onderwijsprogramma’s voor ouderen helpen mentaal, psychologisch en sociaal actief te blijven. Ouderen hebben meestal geen moeite om het niveau van colleges te volgen. Ouderen worden gezien als een verrijking door levenservaring. Barrières:
- Generatiekloof door technologie. Deze generatiekloof zal smaller worden.
- Vloeiende intelligentie neemt af, dus moeilijk aan te leren (niet onmogelijk)
Theorie van
cognitieve reserve
(Stern)
Hoogopgeleiden kunnen geheugenverlies en cognitief verval langer uitstellen door hersenschade beter te compenseren. De diagnose van Alzheimer vindt later plaats in verder stadium van hersenaftakeling. Hierdoor zullen hoogopgeleiden vanaf diagnose sneller overlijden dan laagopgeleiden.
Ontwikkeling
persoonlijkheid
ouderdom
Ondanks stabiliteit van fundamentele persoonlijkheidstrekken kan onze persoonlijkheid in de loop der tijd wel degelijk veranderen: ingrijpende veranderingen in sociale omgeving tijdens gehele volwassenheid leiden tot veranderingen.
Erikson’s stadium van
Ik-integriteit versus
wanhoop
Proces van terugkijken op eigen leven, evalueren en vrede erin vinden. Hierin slagen zorgt voor uitblijven spijt en moedeloosheid.
Ontwikkelingstaken
van Peck
o Herdefiniëren van het ik versus preoccupatie met de werkrol: opnieuw definiëren van waarden en zichzelf los van werk.
o Trandescentie van het lichamelijke versus preoccupatie met het lichaam: leren omgaan en verder kijken dan lichaam
o Trandescentie van het ik versus preoccupatie met het ik: vrede vinden met aanstaande dood, inzien dat ze een bijdrage hebben geleverd.
Levinsons laatste
seizoen winter
Mensen moeten zichzelf leren beschouwen als iemand die de ouderdom gaat bereiken en accepteren van nieuwe waarden en rollen die hierbij horen. Verlies van macht, respect en autoriteit. Anderzijds een bron van steun en informatie voor andere generaties en brengt deze fase een nieuwe vrijheid.
Vier
persoonlijkheidstypen
van Neugarten
Onderzoek naar verschillende manieren waarop mensen met ouder worden omgaan: vier persoonlijkheidstypen
o Gedesintegreerd en ongeorganiseerd type: niet accepteren en wanhoop
o Passief-afhankelijk type: angstig en snel hulp inroepen
o Afwerend type: tegenhouden ouderdom, gedragen zich actiever en jonger, onrealistische verwachtingen waardoor teleurstelling
o Geïntegreerd type: acceptatie en gevoel van eigenwaarde (meeste).
Life review
Terugblikken op het eigen leven is bij alle onderzoekers de rode draad. Life review wordt bij ouderen ingezet door definitiever worden van vooruitzicht eigen dood. Verbinding tussen heden en verleden. Voordelen
- Psychologisch opzicht: gebeurtenissen beter begrijpen, oude conflicten oplossen.
- Sociaal opzicht: gevoel van wederkerigheid en verbondenheid
- Cognitief opzicht: goed voor activatie geheugen
- Levensboek voor ernstig zieke mensen: positievere aandacht
Nadelen
- Obsessie met verleden en hierdoor ongelukkig voelen (boos, schuldig, depressie).
- Verbitterd voelen omdat mooie tijden voorbij zijn
Leeftijdsstratificatie
economische hulpbronnen, macht en privileges zijn ongelijk verdeeld tussen mensen in verschillende levensstadia. Minder invloed in families. Verdienen minder. Minder begrip technologie. Waardoor terugval in status.
Wijsheid
De deskundige kennis over de praktische aspecten van het leven (moeilijk te definiëren en meten). Verschil met intelligentie: dat gaat om kennis te maken met hier en nu en logisch nadenken, wijsheid is tijdloze kennis en begrip van menselijk gedrag. 20-jarigen en 80-jarigen werden vergeleken in probleemoplossing: ouderen gaven meer wijze woorden, mogelijk door betere ToM.
Disengagement
theorie
Ouderdom gaat gepaard met geleidelijke terugtrekking uit de wereld op lichamelijk (minder energie), psychologisch (minder belangstelling aan de wereld om ons heen) en sociaal niveau (minder interacties). Dit is een wederzijds proces: normen en verwachtingen over ouder worden zoals pensioen waarbij ze zich móeten losmaken. Kritiek: onvoldoende door resultaten ondersteund, zorginstellingen werden geïsoleerd.
Activity theorie
Gelukkig ouder worden is wanneer hobby’s, activiteiten en sociale contacten uit middelbare leeftijd worden voortgezet. In veel niet-westerse samenlevingen is dit vanzelfsprekend. Weggevallen activiteiten moet je vervangen. Actief bij samenleving betrokken blijven. Wonen in de wijk, ouderenorganisaties tot bloei en vervallen leeftijdsgrenzen. ‘Rust roest’ dus ouderen moeten gestimuleerd worden. Kritiek: niet elke activiteit zal effect hebben op geluk (soort belangrijker dan frequentie), voor sommigen is minder beter (kalmer aan doen, dus meer disengagement).
Continuity theorie
Voor een maximaal gevoel van welzijn een door hen gewenst niveau van betrokkenheid bij maatschappij zien vast te houden: synthese van disengagement en activity. Mensen die voorheen actief en sociaal waren, zijn het gelukkigst als ze hiermee doorgaan en vice versa. Daarnaast:
- Ouderen zijn beter in staat emoties te reguleren.
- Goede lichamelijke en mentale gezondheid is belangrijk
- Financiële middelen, autonomie en controle over leven
- De manier waarop ouderen naar ouderdom kijken is van invloed op tevredenheid:
verval van ouderdom is gedeeltelijk geestesgesteldheid (placebo-effect). Ouder worden lijkt bepaalde mate van tevredenheid op te leveren (gelukkiger dan jonge mensen)