Definicja MSP Flashcards
Synteza dwóch podejść.
Transnarodowe stos. polit. są wynikiem stos. między podmiotami polityki a (głównie) państwami, z właściwym im procesem sprawowania władzy, wykonywanym w śm.
Transgraniczność działań, interakcji i więzi oznacza, że są realizowane w poliarchicznym, zdecentralizowanym śm.
Dwa podejścia.
- Podmiotowe(polityka związana jest z działaniem państwa, skierowana do wewnątrz i do poliarch. śm). To podejście odwołuje się do działań podmiotów, więc głównie państw. Eksponuje stos. polit. a więc relacje i więzi między podmiotami. Te interakcje mogą być w zcentralizowanym poliarchicznym śm lub w zdecentralizowanym śm. W tym drugim ujęciu mamy do czynienia z polityką zagraniczną, gdzie państwo chce wywierać wpływ na inne państwa lub podmioty sm.
- Przedmiotowe(świadome i zbiorowe dążenie do zdobycia i utrzymania a więc wykonywania władzy polit.). Zgodnie z tym podejściem MSP związane są z podejmowaniem przez państwo transgranicznych działań, związanych ze sprawowaniem władzy. W tym kontekście MSP określamy jako dziedzinę sm, w której elementy są ściśle związane z polityką, czyli przejawami władzy państwowej, które wykraczają poza granice państwa i stykają się z działaniami innych podmiotów sm.
Czynniki w MSP (prof. Czarnecki)
Prof. Czarnecki podzielił te czynniki na: ⇒ Tradycyjne: a) geograficzne i geopolityczne b) demograficzne c) ekonomiczne d) kulturowe i ideologiczne: - kulturowo – cywilizacyjne - ideologiczne - etniczno – kulturowe e) prawo międzynarodowe ⇒ Dynamizujące: a) rozwój nauki i techniki b) ekologiczne c) globalizacja Wszystkie te czynniki nie działają w oderwaniu od siebie, są współzależne, powiązane ze sobą, choć w różnym stopniu.
Czynniki technoligiczno-ekologiczne.
- Technologiczno – ekologiczne
a) czynnik naukowo – techniczny(rozwój nauki i techniki dał ludzkości nowe szanse, ale przyniósł też nowe zagrożenia.
Skutki wpływu tego czynnika na świat:
- rozwój nowych broni, przemysłu,
- rewolucja naukowo – techniczna,
- negatywny wpływ na środowisko naturalne, pewne zagrożenia dla życia,
- rozwój biochemii, biotechnologii, genetyki,
- pokojowe wykorzystanie energii jądrowej,
- przemysł kosmiczny,
Skutki rozwoju tego czynnika dla SM:
- rozwój przestrzenny sm(obecne sm obejmują przestrzenie, które do niedawna były niedostępne, m.in. przestrzeń kosmiczna, eksploatacja mórz i oceanów)
- nowe dziedziny współpracy międzynarodowej: komunikacja(telekomunikacja, sieci informatyczne, nowa jakość funkcji dyplomatycznych poprzez większą szybkość przepływu informacji, większą możliwość spotkań na szczycie)
- zmiany form sm(szybkość obiegu informacji, powodując znaczny wzrost roli środków masowego przekazu a jednocześnie pociąga to za sobą konieczność szybszej reakcji państw na wydarzenia; przekaz na szeroką skalę powoduje wzrost znaczenia opinii publicznej a dalej możliwość wpływu opinii społecznej)
b) współzależności(postęp naukowo – techniczny a wraz z nim powstanie nowych dziedzin sm i wzrost szybkości przepływu informacji powoduje wzrost współzależności w różnych dziedzinach:
- biologiczna(istnieje możliwość zniszczenia życia na Ziemi w przypadku wojny nuklearnej, rozwój różnego rodzaju bakterii i wirusów; problemy genetyczne, np. etyka w kwestii klonowania ludzi)
- gospodarcza(pogłębia się międzynarodowy podział pracy, istnieją rynki międzynarodowe, kryzysy w jednych państwach(mocarstwach) mają skutki dla innych państw, kwestia cen ropy(gdy w regionach bogatych w ten surowiec następuje destabilizacja polit. ropy wydobywa się mniej i ceny rosną)
- polityczna(współcześnie decyzje polit. państw(przeważnie mocarstw) mają wpływ na sm; w przypadku problemów globalnych – wyzwań, zagrożeń, widać tę współzależność)
c) ekologiczny(kwestie dot. szkodliwych i nieodwracalnych zmian w środowisku naturalnym, raport o pierwszym wielkim kryzysie ekologicznym?(przyczynami były eksplozja demograficzna, rozwój urbanizacji, zagrożenie dla różnych gatunków fauny i flory – do tego przyczyniło się podejście, że to człowiek powinien podporządkowywać sobie naturę. Państwa słabo rozwinięte chcą się rozwijać, szkodząc środowisku a te wysoko rozwinięte chcą je chronić – i tu mamy sprzeczne interesy a to pociąga za sobą wzrost partii zielonych. Granice państw nie chronią przed zagrożeniami ekologicznymi, często są negatywne konsekwencje rozmieszczenia jednej fabryki dla innych państw(np. przypadek Czarnobylu na Ukrainie, gdzie największe skażenia z kolei spadły na Białoruś). Obecnie mamy problem zanieczyszczenia powietrza, dziury ozonowej, energetyki jądrowej(z jednej strony to czysta energia, ale naukowcy uważają, że przynosi negatywne konsekwencje), zanieczyszczenie wód i gleb, kwestia dot. składowania odpadów, problem ograniczenia emisji CO2, problem ocieplenia klimatu; są dwie opinie: że człowiek jest w pełni odpowiedzialny za zmiany klimatyczne, z drugiej strony mówi się że człowiek nie ma wpływu na zmiany, a zmiany klimatyczne pojawiają się co pewien czas dwa skrajne stanowiska to drugie pojawiło się nie tak dawno
d) militarny(dot. on potencjału wojskowego państw. Z jednej strony siła militarna jest jednym z instrumentów Polit. zagranicznej a więc pełni funkcje polit. ale też ma funkcje ekonomiczne, bo z jednej strony zysk przedsiębiorstwa zbrojeniowego, zapewniającego miejsca pracy a z drugiej strony jest jednym ze stymulatorów rozwoju naukowego(nowe technologie, później wykorzystywane dla celów cywilnych są; to jedyny czynnik które może doprowadzić do zagłady życia na ziemi)
e) geograficzne i geopolityczne
- czynniki geograficzne(osadzenie działań międzynarodowych w konkretnych warunkach mapy polit. świata; obecna rola tego czynnika jest diametralnie inna niż w przeszłości co jest wynikiem rozwoju naukowo technicznego( a więc rozwoju broni masowego rażenia itp., ewentualność umieszczenia broni w przestrzeni kosmicznej) praktycznie są teraz państwa które mogą uderzyć w każdy punkt na Ziemi. Inaczej interpretuje się kwestie wielkości terytorium, klimatu, rozmieszczenia granic)
- czynniki geopolityczne(to czynnik geogr. brany pod uwagę z perspektywy rozkładu sił polit. w środow. międzynar. Dotyczyć może obszarów o ważnym położeniu strategicznym lub bogatym w surowce, wtedy mają duże znaczenie geopolit.(to będzie: Bliski Wschód, rejon Azji i Pacyfiku.) Zmniejszyła się rola zaś Europy; Obecnie Ameryka łac. i Afryka; ale Kanał Sueski ma wielkie znaczenie strategiczne, Zatoka Perska, Kanał Panamski)
Czynniki demographiczno- ekonomiczne.
- Demograficzno – ekonomiczne
a) demograficzny(problem przeludnienia(niektórzy uważają że wynika to z ograniczonych zasobów planety a jednocześnie jest eksplozja demograficzna(ale ten jest w państwach rozwijających się(Chiny, Indie, USA, Indonezja…(tabelka liczba mieszkańców i przyrost naturalny), problem struktury wiekowej, długości życia)
b) ekonomiczny(geoekonomika zaczyna dominować; czynnik ekonom. wiąże się z rozwojem gosp. a tu ważny jest wzrost współzależności państw. Problem państw: dystrybucji i dostępu do pozyskiwania zasobów.(tabelka wielkość PKB(wg parytetu siły nabywczej i PKB per capita); kwestia wymiany handlowej)
Czynniki ideologiczno-kulturowe.
- Ideologiczno – kulturowe
a) czynniki kulturowo cywilizacyjne
Kultura powstaje tam gdzie tworzą się wspólnoty. Może być ona tworzona na kilku poziomach:
I warunków lokalnych(miejskich lub wiejskich)
II sieci rodzinnych, klanowych, etnicznych, narodowych, religijnych
Każda społ. wypracowuje typowe dla siebie językowe, literackie i artystyczne style a także przekonania i praktyki dot. życia społ. sposobów jego realizacji. Ważna jest też świadomość wspólnego języka, etniczności, historii, religii. Te kwestie są budulcem kultury. Niewiele jest jednak kultur niezmiennych, odpornych na wpływy z zew., ale niektóre tożsamości z def. muszą się cieszyć powszechnym uznaniem.
Kultura to więc: system wartości, przekonań, uznawanych przez grupy społ. zamieszkujące określone terytorium i wpływające na percepcje otaczającego świata. A także identyfikujące poczucie tożsamości i określony wzorzec ocen.
b) czynnik ideologiczny(funkcje ideologii może pełnić religia, filozofia. Ideologia służy mobilizacji mas ludzi, ale też umożliwia manipulowanie masami, a więc opinią publiczną. Jest to związane wpływem środków masowego przekazu. Ideologie są czynnikiem oddziałującym w sposób bardzo dynamiczny i często niekontrolowany, wpływa na pozapaństwowe stosunki społeczne, narodów, grup społecznych, ruchów i partii politycznych. Szczególną rolę ideologia odgrywała po zakończeniu II wojny światowej w konflikcie Wschód(radziecki komunizm) – Zachód(zachodni idealizm).
c) czynniki etniczno - narodowe(obecnie zróżnicowanie to na świecie jest duże. Ważne jest funkcjonowanie państw na podst. kryterium narodowego. W przypadku państw zróżnicowanych pod względem etnicznym pozostaje problem poszanowania praw mniejszości narodowych. Współczesne państwa dążą do rządzenia państwem w miarę jednolitym pod względem etnicznym(postulat homogeniczności etnicznej państw). Mniejszości narodowe mogą więc w tych państwach być asymilowane, może dojść do konfliktów wewnętrznych lub konfliktu na poziomie ponadpaństwowym.
Jeśli naród stanowi zbiorowość wyróżnioną na podst. odrębnej kultury jest podobnie.
Obszary zamieszkane przez ludność mieszaną narodowościową mogą stanowić tereny sporne między państwami.
Z Czynnikiem narodowym wiąże się oddziaływanie nacjonalizmu(nieliczenie się z potrzebami i dążeniami innych narodów i narodowości).
Konflikty etniczne wyróżnia ich gwałtowność(wyst. podział my – oni), dochodzą problemy religijne. Konflikty etniczne są trudne do rozwiązania. Można je łagodzić, ale trudno jest je ostatecznie wygasić. Takie konflikty trwają przez długi okres i powodują skutki uboczne. Mogą pojawić się kwestie dot. podziału stron i ich poparcia przez społ. międzynarodowe. Pojawiają się też stereotypy(reakcje Serbów w stosunku do Albańczyków np. – to co działo się w przeszłości ma wpływ na myślenie o danej narodowości w teraźniejszości). Mogą pojawić się pewne bariery psychologiczne, które w przyszłości utrudniają rozwiązanie konfliktu. Skutkiem ubocznym są też zniszczenia materialne. Przy kompromisie każda ze stron może być niezadowolona, pozostaje też trudność do wprowadzenia ustaleń w życie – w sensie politycznym może być prosto, ale w praktyce są znowu problemy.
Skupiska mniejszości narodowych na świcie, problemy:
Serbowie – obecnie są w Kosowie, Chorwacji, tereny Bośni i Hercegowiny.
Albańczycy – duże skupiska w Macedonii, wcześniej w Kosowie.
Węgrzy – skupiska na terenach Serbii, Słowacji, Rumunii
Problem mniejszości bezpaństwowych:
Romowie(ich liczba to ponad 7 mln w Europie: w Czechach, Słowacja) Kurdowie(największe skupiska w Iraku, Iranie, Syrii, Turcji. To naród ok. 30 mln. Turcy obecnie walczą przeciwko Kurdom)
Kwestia autonomii palestyńskiej( dużo mieszkańców Jordanii to Palestyńczycy)
Definicja cywilizacji.
Cywilizacja to najszersza podstawa tożsamości kulturowej.
Cywilizacja Zachodnia.
• Zachodnia( głównym ośrodkiem są USA i Europa Zachodnia. Początek na ok. 700 – 800 n.e. Składa się z trzech głównych elementów(Europa, Ameryka Płn. a także obszary zasiedlone przez Europejczyków(Australia i Nowa Zelandia). Cywilizacja ta ulegała zmianom w czasie i przestrzeni(np. średniowieczne chrześcijaństwo budowało rozwój filozof. Na cywilizacji starożytnej i wschodniej, potem przekształciło się w cywilizacje europejską opartą na państwie narodowym, ostatecznie rozszerzyło się poza Europę. Należy jednak pamiętać o różnicach między Europejczykami a Amerykanami)
Cywilizacja Bizantyjska
• Bizantyjska(Prawosławna; Rosja jako główny ośrodek; od Zachodu odróżnia ją bizantyjski rodowód. Odrębna religia, okres panowania tatarskiego, despotyzm, ograniczone kontakty z renesansem, reformacją i oświeceniem)
Cywilizacja Islamska
• Islamska(nie da się wskazać głównego ośrodka; powstał na płw arabskim w VII w n.e. i rozszerzył się dalej na Azję, Afrykę itp. W ramach islamu mamy wiele różnych kultur i subcywilizacji(arabska, turecka, perska, malejska??)
Cywilizacja Chińska
• Chińska(jądro jej stanowi chińska republika ludowa, 2500 – 1500 p.n.e. jest tak duża rozbieżność lat, bo w lit mówi się też o dwóch następujących po sobie cywilizacjach. Często stosuje się określenie cywilizacja Konfucjańska Konfucjanizm stanowi ważny element składowy cywilizacji Chińskiej, ale wykracza poza granice samych Chin. Obszar: kultura Chin i chińskich społeczności(Azja Płd. Wsch.) Wietnam i Korea mają pokrewną kulturę)
Cywilizacja Hinduistyczna
• Hinduistyczna(główny ośrodek to Indie. Powstała ok. 1500 p.n.e. Na subkontynencie indyjskim istniała wtedy cywilizacja indyjska(hinduistyczna). Od 2 tys. p.n.e. to centralny element kultury subkontynentu, to więcej niż religia czy system społ.)
Cywilizacja Japońska
• Japońska(wyłoniła się z cyw. chińskiej 100 – 400 n.e.)
Cywilizacja Latynoamerykańska
• Latynoamerykańska(Ameryka Łacińska ma odrębną tożsamość i odróżnia się od zachodu. Choć jest wytworem cyw. europejskiej, przebyła odmienną drogę niż Europa i Ameryka Płn. Biorąc pod uwagę historyczny punkt widzenia – Ameryka łac. była wyłącznie katolicka. Cywilizacja latynoamerykańska zawiera w sobie kultury tubylcze, które mają różne znaczenie w państwach regionu. Sami Latynosi w różny sposób określają swoją tożsamość. Część uważa, że należą do zachodu, inni że mają własną, jedyną w swoim rodzaju kulturę. Cyw. Latynoamerykańska jest więc cyw. odrębną, ale ściśle powiązaną z zachodem.
Cywilizacja Afrykańska
• Afrykańska(istnieje problem uznania odrębnej cyw. afrykańskiej. Płn. i wschodnia cześć kontynentu należy bowiem do cyw. Islamskiej. Etiopia stanowi w zasadzie cywilizację sama w sobie. Pozostałości po okresie kolonialnym to kolejny problem – zarówno osadnictwo i wpływy europejskiej są widoczne w różnych państwach(płd. Afryki – osadnicy z Holandii, Francji, Anglii stworzyli wiele elementów cyw. Europejskiej.) Wraz z kolonizacją Afryki przez Europejczyków Chrześcijaństwo opanowało cz. kontynentu na południe od zachodu. Pozostaje kwestia tożsamości plemiennej, dość silnej. Mieszkańcy wielu państw afrykańskich mają coraz silniejsze poczucie własnej tożsamości afrykańskiej.
Afrykę można podzielić na Północną i subsaharyjską. Na poł. od Sahary tworzy się ‘odrębna’ cywilizacja, ale ciężko wyróżnić na razie ośrodek tej cyw.
Ok. 1/3 mieszkańców kontytnetu to chrześcijanie, 1/3 islam, 1/3 rodzime, plemienne.
