Düşünme Sanatı, Psikoloji ve Duygu Kontrolü Flashcards

1
Q

Biçimsel safsatalar nelerdir?

A

Biçimsel safsatalar argümanın tekniksel olarak yanlış bir şekilde sunulmasıdır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Serbest safsatalar nelerdir?

A

Serbest safsatalar kullanılan dildeki belirsizlik, çok anlamlılık, kavramların ve gramerin yanlış kullanılması, bir fikrin veya olayın yanlış ifadesi, yanlış anlama, konu dışına çıkma, batıl itikatlar, inançlar, kulaktan dolma yanlış bilgiler nedeniyle ortaya çıkan argümanın yanlış tartışılmasıdır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Olasılığa kanmak nedir?

A

Olasılığa kanmak bir şeyin olma olasılığı olduğu için kesin olucakmış gibi düşünülmesidir.

X: Hapise girebilirim, yani sizi bundan sonra bir daha görmeyeceğim.
Y: Ya girmessen?

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Safsata temelli argüman nedir?

A

Safsata temelli argüman sadece safsataların belirtildiği argümandır. Birey ezbere dayanıp sadece argümanın sunuluşunu tartışır, lakin argüman yanlış sunulmuş da olsa doğru bir fikri destekliyor olabilir.

X: Sebze yemek iyi çünkü diyetisyenim dedi.
Y: İnanmıyorum çünkü bu bir “Uzmana Kanma Safsatası”!

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Gönlünce olasılık manipülasyon nedir?

A

Bireyin olasılıkları kendini kanıtlamak için eksik saymasıdır.

X: Ya 2 yanlışım var ya da 3. Yani %50 birinci oldum.
Y: Belki yanlış kodlama yaptın? Belki aslında 4 yanlışın var? Nasıl bu kadar eminsin?

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Gereksiz mutabakat safsatası nedir?

A

Birey iki fikir arasında uzlaşmak için mantığa aykırı da olsa herkese katılır ve orta bir yol bulmaya çalışır.

X: Aşılar kötü.
Y: Aşılar iyi.
Z: Durun beyler, belki bazı aşılar iyidir ve bazıları kötüdür.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Maskeli haydut safsatası nedir?

A

Birey kanıtlanamaz ve alakasız itirazlarda bulunarak argümanı saptırmaya çalışır.

X: Hayır, Jason katil olamaz. Ben onun iyi biri olduğuna eminim ama katil kötü birisi!
Y: Senin emin olman kanıt değil, beyhude konuşuyorsun.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Kendince ayrık kanıtlamak nedir?

A

Birey ya A doğrudur ya da B doğrudur der. Lakin hem A hem de B’nin doğru olmaması için herhangi bir sebep yoktur.

X: Ya sigara içiyorsundur ya da sağlıklısındır.
X: Sigara içiyorsun yani senin sağlığında ciddi bir sıkıntı var.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Kendince bağlılık kanıtlamak nedir?

A

Birey A varsa B vardır der. A yoksa da B yoktur der.

X: Çocuğum şeker yiyince enerjik oluyor.
X: Çocuğum şu an çok enerjik.
X: O müddet bu çocuk benden gizli şeker aşırmış olmalı!

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Belirlilik safsatası nedir?

A

Bireyin bir şeyin %100 belirli ve spesifik olmadığı için otomatik olarak yanlış sayılmasıdır.

X: İnsanların hayatı kolaylaşıyor.
Y: Hangi ülkeden insanlar ve hayatlarının nasıl kolaylaştığını söylemediğin için yanlışsın.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Karşılık temelli safsatalar nedir?

A

Bireyin argümanda karşılığı kendini haklı göstermek için manipüle etmesidir.

X: Şişko olamam çünkü senden daha zayıfım!
Y: Bende şişkoyum yalnız.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Tanımlama safsatası nedir?

A

Bireyin tanımlama kullanarak argümanda hile yapmasıdır.

X: Kürtaj ahlaki değil çünkü kürtaj bebek öldürmek anlamına gelir.
Y: Kim demiş kürtaj bebek öldürmek diye?

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

İlahi safsata nedir?

A

Bireyin açıklayamadığı acayip bir durumda paranormal veya ilahi şeyleri sorumlu tutmasıdır.

X: Şimşek çaktı, Zeus bize kızgın!
Y: Hayır, basit bir hava olayı bu.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

İki kere sayma safsatası nedir?

A

Bireyin olasılıkları tekrar sayıp yüksek göstermesidir.

X: Ya okuldan atılırım ya kovulurum ya da bir şeycik olmaz yani %66 okuldan atıldım.
Y: Atılmayı iki kere saymadın mı sen?

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Çok anlamlılık safsatası nedir?

A

Çok anlamlılık safsatası bir terimin anlamı belirsiz bir şekilde kullanılmasıdır.

X: Diyelim ki gayim, bundan hoşlanır mısın?
Y:Homosexual olmadığım için hoşlanmam.
X: Ben gay derken mutlu olmaktan bahsetmiştim, senin aklın başka yerde galiba.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Ekolojik safsatası nedir?

A

İstatistik kullanarak bir grubun içindeki bütün bireylerin özelliklerini tam olarak tahmin etme çabasıdır

X: Bu ülkenin suç oranı çok yüksek, insanlar zorba olmalı burda.
Y: Aslında mafya dışında insanlar iyi.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Kelime kökeni safsatası nedir?

A

Kelimelerin tanımını yapmak için kökeninden yani eski bir dilde olan ilk versiyonundan yararlanmak doğru olmaz çünkü kelimelerin anlamları zamanla değişir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Bütünlük safsatası nedir?

A

Bir bilginin bir kısmı doğru diye bütün bilginin doğru olduğunu tahmin etmektir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

2 seçenek safsatası nedir?

A

Seçeneklerin 2 boktan şıkka indirilmesidir, lakin aslında daha çok seçenek vardır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Eş anlamlılık safsatası nedir?

A

İki şeyin aynı olduğunu kafadan sallamaktır.

A=B

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Tarihçinin safsatası nedir?

A

Tarihçilerin sahip olduğu bilgilerin eski zamandakilerinkisiyle eşit olduğunu düşünmektir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Somutluk safsatası nedir?

A

Kişisel tercihleri yok sayıp sadece rakamlara ve mantığa odaklanmaktır.

X: Bu et 15 tl, alalım o zaman.
Y: Ama tadı bok gibi…

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Nirvana safsatası nedir?

A

Var olmayan bir mükemmel yaklaşımın aranmasıdır. Bulunamazsa da bi bok yapılmamısıdır. Yani ya müq ya da pasiflik.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Durumun getirdiği kaçınılmazlık safsatası nedir?

A

Alakasız bir durum yüzünden herşeyin tık diye yere oturup kaderin kilitlendiğini düşünmektir.

X: Şanslı kemerini takıyordu, onu yenmem zaten imkansızdı!

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Q

Soruyu çekme safsatası nedir?

A

Bir kanıya tartışılmadan varılmasıdır. Bunun sonucunda etraftakiler sonradan soru sorup düzeltmek zorunda kalır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
26
Q

Dairesel mantık safsatası nedir?

A

A doğru ise B doğru,
B doğru ise C doğru,
C doğru ise D doğru,
D doğru ise A doğru demektir.
Kişi artık D nin doğru olduğunu kanıtlarsa A da bağlı olduğu için kanıtlanmış olur.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
27
Q

Tıkalı soru safsatası nedir?

A

Kötü görünmeden cevaplanamayacak bir soru sorulmasıdır.

X: Anneni mi dövdün babanı mı?

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
28
Q

Yanlış genelleme safsatası nedir?

A

Eksik bilgi vs. den dolayı yanlış bir genelleme yapılmasıdır.

X: Jeff siyah ve kaslı, bütün siyahiler kaslı olmalı o zaman.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
29
Q

Ayıklama safsatası nedir?

A

İstatistiklerin ve araştırmaların destekleyici bir şekilde ayıklanmasıdır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
30
Q

Yanlış benzetme safsatası nedir?

A

Alakasız benzetmeler kullanmaktır.

X: İkimizde aslan burcuyuz, tıpa tıp aynıyız denebilir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
31
Q

“Dediysem doğrudur.” Safsatası nedir?

A

Kanıt kullanmadan kişisel görüşlerle tartışmadır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
32
Q

Odağı yanlış yönlendirme safsatası nedir?

A

Bir şeyin gereksiz yere abartmak için çok üzerinde durulması ya da görmezden gelinmesidir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
33
Q

Düşünce silici klişe safsatası nedir?

A

Sorudan kaçmak için bahane kullanmaktır.

X: Amma bir taktın sende be! Boşver sen onu.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
34
Q

Doğru orantı bağlılık karışıklığı safsatası nedir?

A

B artarken A da artıyor olabilir ama A artıyor diye B artıyor, B artıyor diye A artıyor veya ikisi de alakasız diyemeyiz.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
35
Q

Tek suç safsatası nedir?

A

Bir şeyin tek bir nedeni varmış gibi konuşulmasıdır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
36
Q

Komplo safsatası nedir?

A

İnsanların birşeyleri bilerek yaptığını kanıtsız olsa da hep düşünmek, komplo teorileri yürütmektir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
37
Q

Kumarcının safsatası nedir?

A

10 turun sonunda da bir paranın yazı gelme olasılığı %50 dir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
38
Q

Büyü safsatası nedir?

A

Bir şeyi kanıtlamak için sihir vs kullanmaktır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
39
Q

Taşa cazibe safsatası nedir?

A

Bir iddayı kanıt sunmadan “abes” olduğu için inkar etmek.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
40
Q

Yenilmez cahillik safsatası nedir?

A

Herşeyi sebepsiz yere inkar etmektir.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
41
Q

Cahillikten doğan argüman safsatası nedir?

A

X’in yanlış olduğuna dair kanıt olmadığından doğru saymaktır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
42
Q

İnanmazlıktan doğan argüman safsatası nedir?

A

X’in nasıl gerçek olduğunu kavrayamadığından dolayı yanlış saymaktır.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
43
Q

Sessizlikten doğan argüman safsatası nedir?

A

Bir şeyin inkar edilmemesinden dolayı doğru kabul etmektir.

44
Q

Alakasız sonuç safsatası nedir?

A

Doğru ama alakasız bir şeye kanıt sunmaktır.

45
Q

Kuyuyu zehirleme safsatası nedir?

A

Kaynağı kötüleyip güvensizlik yaratıp kanıt çürütmektir.

46
Q

Motive cazibe safsatası nedir?

A

Argümana odaklanmak yerine karşındakinin niyetini sorgulamaktır.

47
Q

İktidara cazibe safsatası nedir?

A

İktidar ne derse doğru kabul etmektir.

48
Q

Başarıya cazibe safsatası nedir?

A

Bir kişinin başarılı olduğundan dolayı ne dediğini doğru kabul etmektir.

49
Q

Mensupun cevabı nedir?

A

Bir kişinin ne hakkında konuştuğunu bilmediğini söylemektir.

50
Q

Sonuca cazibe safsatası nedir?

A

Cezaya veya ödüle aldanıp ona göre neyin doğru neyin yanlış olduğunu söylemektir.

51
Q

Duyguya cazibe nedir?

A

Korku, iltifat, acıma, azarlama, gıcıklık, küfür kullanmaktır.

52
Q

Doğaya cazibe nedir?

A

Doğayı doğruluğa eşit görmektir.

53
Q

Yeniliğe cazibe nedir?

A

Sadece yeniliği desteklemektir.

54
Q

Geleneğe cazibe nedir?

A

Sadece eskiye yanaşmaktır.

55
Q

Zenginliğe cazibe nedir?

A

Herhangi bir ekonomik sınıfın tarafını tutmaktır.

56
Q

Alakalık safsatası nedir.

A

İki benzer şeyi eş görmektir.

57
Q

Alakasız koz arama safsatası nedir?

A

Yazım kuralları gibi alakasız şeylere saldırmaktır.

58
Q

Psikolojik neden safsatası nedir?

A

Bir argümanı tartışmak yerine kişinin bu iddayı niye yaptığını psikolojik nedenlere bağlamaktır.

59
Q

Gen safsatası nedir?

A

Kaynağa çok takmaktır.

60
Q

İstediğimi düşünürüm safsatası nedir?

A

Kişinin istediğine inanabileceğine inanmasıdır.

61
Q

İyi taraf safsatası nedir?

A

X kötü ise biz bunu yapıyor olamayız çünkü biz iyiyiz.

62
Q

Pipet adam safsatası nedir?

A

Rakibin iddasıyla değil de başka bir şey hakkında tartışmaktırm

63
Q

Nişancı safsatası nedir.

A

Y: Şu veriler şöyle, X yüzünden olmalı.

X:Kanıtın nerde?

64
Q

İki yanlış bir doğru yapar safsatası nedir?

A

Kötüğe kötülükle karşılık vermektir.

65
Q

Alakasız gerçekler safsatası nedir?

A

Gereksiz bilgi vermektir.

66
Q

Doğallık safsatası nedir?

A

Doğadan örneklerle gerçekliği açıklamaya çalışmaktır.

67
Q

Sabitleme önyargısı nedir?

A

Bir şeye deneyim üzerinden çok fazla basitleştirip artıdan zeka kullanmamak, deneyimlere çok takılmaktır.

68
Q

Benzer/Aynı kaynak sabiti nedir?

A

Sadece aynı kaynağı veya aynı metodoloji/ideoloji/taraf sahibi kaynakları dinlemektir/kullanmaktır.

69
Q

Eski bilgi sabiti nedir?

A

Eski bilgiye yeni bilgiden daha çok odaklanmak, yeni bilgiye yavaş alışmaktır.

70
Q

Gelenekselleşmiş kullanım sabiti nedir?

A

Bir aleti önceden alışılmış kullanımını gelenekselleştirmektir.

Mum-Kutu Deneyi: Bu deneyde katılımcılara bir kutu dolusu raptiye, kibrit ve bir mum verilmiştir. Deneydeki katılımcıların amacı mumu duvara sabitlemektir. Sadece katılımcıların küçük bir kısmı raptiyeleri kutudan çıkartıp içine mum koyup raptiyelerle kutuyu duvara saplamayı akıl etmişlerdir. Başka bir deneyde de bu sefer raptiye kutunun dışında verilmiştir, katılımcıların çözme olasılığı 2 katına çıkmıştır. Yani ilk katılımcılar önyargıları yüzünden kutuyu akıllıca kullanmayı becerememiştir.

71
Q

Çekiç sabiti nedir?

A

Hep aynı bilgiyi/aleti/methodu kullanıp durmaktır. Birey daha iyi alternatifleri başarısızlık, zaman kaybı, gereksizlik veya diğer bahaneler kullanarak reddeder.

Misal yazılımda hep elif fonksiyonunu kullanmak ve switch fonksiyonunu bilsek de gıcıklığına reddetmemiz buna bir örnektir.

72
Q

Apofeni önyargısı nedir?

A

Alakasız şeyler arasında bağlantı aramak, paranoyadır.

73
Q

Seri apofenisi nedir?

A

Büyük bir veri grubu içersinde birbirini tekrarlayan serileri kafaya takmaktır.

Örneğin 5 tane kırmızı arabanın sokaktan aynı anda geçmesi. kırmızı arabalar siyah ve beyazdan sonra en yaygın arabalardır ve günde binlerce araba geçen bir yolda 5 tanesinin arka arkaya gelmesi olağanüstü bir durum değildir.

74
Q

Korelasyon apofenisi nedir?

A

İki alakasız verideki ortak artışı/azalışı görünce bir bağlantı varmış gibi davranmaktır.

75
Q

Pareidolia apofenisi nedir?

A

Gereksiz yere anlam aramaya çalışmaktır.

Misal bulutların insan yüzüne benzetilmesi veya kasetlerin tersten oynatılınca şeytani mesajlar verdiğini düşünmek

76
Q

Ulaşılabilinir buluş önyargısı nedir?

A

“Kesin şunun bir nedeni vardır.” demektir. Lakin bazen bazı şeylerin nedenini bulmak mümkün olmayabilir.

77
Q

Antroposentrik düşünce nedir?

A

İnsanların deneyimlerinin hayvanlarla aynı olacağını düşünmektir.

Misal bir kediyi yavrusunu ağzıyla taşıdığı için kınamaktır, oysaki kedilerin doğasında bu vardır.

78
Q

Antroposentrizm nedir?

A

Kişileştirme yapıp hayvanları/objeleri insan yerine koymaktır. Oysaki hayvanların hedefleri veya bizimkilerle aynı tarz duygusal tepkileri yoktur.

Misal bir kuşu titrerken gördüğümüz için onun korkak olduğunu söylemektir, doğrusu kuş şok yaşayıp ölüyordur.

79
Q

Dikkat önyargısı nedir?

A

Dikkatimizde olan şeye odaklanmamız gerekenden çok odaklanmaktır.

Misal bir kişinin sebepsiz yere saçını düzeltmesi. Zaten tekrar bozulacak ve kötü de durmuyordu, bu bir enerji kaybı.

Veya kötü şeyler yaşayan kişinin sanki bir hafta sonra tekrar mutlu olmayacakmış gibi zırlaması.

80
Q

Seçme önyargısı nedir?

A

Bir statistik datasında seçilen kişilerin rasgele olmamasıdır.

81
Q

Hayatta kalan önyargısı nedir?

A

Statistik datası olarak sadece hayatta kalanları seçmektir. Yaralıları alıp hayatta olmayanları es geçmektir.

82
Q

Bilindik yol yargısı nedir?

A

Bilindik olan yolun en hızlı yol olduğunu düşünmektir.

83
Q

Normellik önyargısı nedir?

A

Felaketler karşısında etkisiz kalmaktır. Hiç olmayan bir şey olduğundan birey ne içinde olduğunu anlayamaz ve hiçbir şey yapmasa da bir şey olmayacağını düşünür, yeterince önlem almaz.

84
Q

Uğraş mazereti nedir?

A

Kişi fazla uğraştığı için sonucu daha değerli görür.

85
Q

Geri tepme efekti nedir?

A

Kişinin fikrine karşı kanıt sunulduğunda daha çok o fikri desteklemeye başlaması, o fikri her şeye rağmen savunmasıdır.

86
Q

Ben Franklin efekti nedir?

A

Size iyilik yapmasını istediğiniz bir kişinin size tekrar iyilik yapmak istemesidir.

87
Q

Uyum önyargısı nedir?

A

Kişinin kendi düşüncesini doğrulayan ve karşısındakini çürüten deneyler yapma girişimidir. Amaç doğruyu bulmak değil de haklı çıkmaktır.

88
Q

Deneyci önyargısı nedir?

A

Insanların sadece kendi hipotezlerini doğrulayan deneyleri onaylayıp yayınlamasıdır.

89
Q

Beklenti-sonuç efekti nedir?

A

Bireyin bir deneyin sonucunu önceden düşünüp ettiği sonuçları düşüncesine göre saptırmasıdır.

90
Q

Beklenti-gerçeklik görüşü nedir?

A

Beklentinin gerçeği nasıl algıladığımızı değiştirmesidir.

91
Q

Semmelweis refleksi nedir?

A

Önceden düşündüğüne ters düşen şeyleri refleks olarak yanlış saymaktır.

92
Q

önyargısızlık kandırmacası nedir?

A

Kendini önyargısız kabul etmektir, önyargılara karşı kendini korumak yerine zaten önyargısızım demektir.

93
Q

Yaygın düşünce efekti nedir?

A

Bireyin kendi düşüncesini, kişilik yapısını, davranışlarını, vs. toplumun benzeri ile aynı olarak görmeye yönelmesidir.

94
Q

Eşsizlik efekti nedir?

A

Bireyin kendisini özel olduğunu düşünmeye yönelmesidir.

95
Q

Forer efekti nedir?

A

İnsanlara kişilikleri hakkında yaygın ve ucu açık açıklamalar verip onları kandırmaktır.

Burçlar buna dayanır.

96
Q

Asimetrik iç düşünce illüzyonu nedir?

A

Başkaları bizi çok bilmiyor ama biz onları biliyoruz yargısına kapılmaktır.

97
Q

Kontrol illüzyonu nedir?

A

Dış etmenlere karşı sahip olduğumuz kontrolümuzu abartmaktır.

98
Q

Berraklık illüzyonu nedir?

A

Başkalarının bizim duygularımızı kolayca anlayabildiğini ve bizim de onlarınkileri anlayabildiğimizi sanmaktır.

99
Q

Doğruluk illüzyonu nedir?

A

Kendini hep haklı bulmaktır.

100
Q

Üstünlük illüzyonu nedir?

A

Kendini hep iyi bulmaktır.

101
Q

Naiv alaycılık nedir?

A

Başkalarını eğer sizle katılmıyorsa önyargılı bulmaktır.

102
Q

Naiv realizm nedir?

A

Başkalarından daha çok gerçekçi ve rasyonel olduğunu düşünmektir

103
Q

Kendine güvenilirlik illüzyonu nedir?

A

Kendi kararlarına çok güvenmektir.

104
Q

Planlama safsatası nedir?

A

İşlerin alacağı süreyi az hesaplamaktır.

105
Q

Kendini kontrol edebilme önyargısı nedir?

A

Hazlarına yenik düşmeyeceğinden emin olmaktır.

106
Q

Tahmin edilebilinirlik önyargısı nedir?

A

Kendini tahmin edilmesi zor ama diğerlerini kolay görmektir.

107
Q

Üçüncü kişi efekti nedir?

A

Medyanın diğerlerinde daha çok etki yarattığı önyargısıdır.