Fyrir lokapróf Flashcards

(149 cards)

1
Q

Hegðun

A

athafnir og svörun sem við getum séð

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Hugur

A

Það sem gerist innra með okkur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Raunhyggja

A

Reynslan er uppspretta allra hugmynda og allrar þekkingar.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Félagsleg hugsmíðahyggja

A

teljum raunveruleikann mikið sem okkar eigið hugarafl

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Mind body dualism

A

trúin á að hugurinn sé ótengdur líkamanm

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Monism

A

trúin að líkami og hugur séu eitt

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Empiricism

A

öll þekking er numin gegnum skilningarvitin

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Wilhelm Wundt

A

upphafsmaður sálfræðinnar, fyrsta sálfræði rannsóknarstofan

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Structuralism

A

Greiningar á huganum með tilliti til grunnþarfa

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Functionalism

A

sálfræði ætti frekar að horfa á hagnýtingu heldur en uppbyggingu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Object relations theories

A

fjalla um hverju mikil ahrif uppaldenda hafa á mótun manneskju.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Klassísk skilyrðing

A

umhverfið getur mótað hegðun með tengslum áreita

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Law of effect

A

jákvæðar afleiðingar munu auka líkur á að hegðun sé endurtekin, slæmar afleiðingar auka líkur á að hegðun sé ekki endurtekin

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

sjálfsbirting (self actualization)

A

meðfædd þörf til að fullnýta hæfileika sína.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Gestalt sálfræði

A

rannsökuðu hvernig frumeiningar reynslu eru skipulagðar sem ein heild.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Rakhnífur Ockham

A

einfaldasta leiðin er best

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Taugafrumur

A

taugagriplur
taugabolur
sími

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Taugagriplur

A

safna saman boðum frá mörgum öðrum taugafrumum, boðin berast svo áfram til taugabols

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Taugabolur

A

Innihalda kjarna

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Sími

A

boð berast niður símann og áfram

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Ósjálfráða taugakerfið skiptist í

A

Sympatíska kerfið

parasimpatíska kerfið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Sympatíska kerfið

A

hrökkva stökkva

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Stoðfrumur (Glial cells)

A

halda taugafrumum á sínum stað, sjá þeim fyrir nauðsynlegum efnum og koma eiturefnum burt.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Hvíldarspenna taugafrumur

A

-70 mV

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Mýelinslíður
fitukennt einangrunarlag, umlykur síma, leiðir rafstraum betur skemmist í ms sjúklingum
26
Úttaugakerfið skiptist í
viljastýrða taugakerfið | ósjálfráða taugakerfið
27
parasympatíska kerfið
hægir á okkur.
28
Miðtaugakerfið
heili og mæna
29
Grá efnið í heilanum.... | hvíta efnið í heilanum...
frumubolir | taugasímar
30
Hvíldarspenna taugar
er neikvæð -70mV
31
Boðspenna
verður þegar áreiti opnar jónagöng
32
endurskautun
gerist strax eftir að boðspennu lýkur
33
Taugaboðefni
efni sem bera boð milli taugamótabila og tauga, vöðva og kirtla
34
Agonist
eykur virkni taugaboðefna
35
antagonist
letjar og hindrar virkni taugaboðefna
36
heilinn skiptist í 3 hluta
Aftruheili Miðheili Framheili
37
Heilastofn inniheldur
Mænukylfu: stjórnar m.a. hjartslætti og öndun | Brú: tengistöð á milli heila og heilahvela
38
Litli heili
hreyfisamhæfing | flóknar hreyfingar
39
Miðheili
Dreif: tekur við skilaboðum frá skynfærum og leyfir eða demprar þau
40
Framheili skiptist í
stúka (thalamus) | Undirstúka (hypothalamus)
41
Stúka (thalamus)
vinna úr skyn- og hreyfiboðum til og frá heilaberki
42
Undirstúka (hypothalamus)
hvatning og tilfinningar. | Hormónaseytingar sem stýra kynhvöt, efnaskiptum, stressi, sársauka og vellíðan
43
Limbic system
lykilhlutverk í tilfinningum eins og sársauka, ánægju, nautn, reiði, ótta, hlýðni, væntumþykju....
44
Limbic system skiptist í
Dreka: Myndar og geymir minningar | Möndlu: Skilgreinir áreiti og hjálpar okkur að haga okkur í samræmi við það.
45
Heilabörkur
þunnur fellingar grátt efni
46
Hreyfibörkur (motor cortex)
stjórnar vöðvum sem stýra sjálfráðum hreyfingum líkamans.
47
Skynbörkur (comatosensory cortex)
nemur hita, snertingu, kulda og tilfinning fyrir jafnvægi og hreyfingum líkamans
48
Ennisblað
hefur með vitsmunalega hæfileika að gera (sjálfsvitund, framtakssemi og ábyrgðartilfinningu)
49
Framheilabörkur
Ná að hegða sér á sómasamlegan hátt í samræmi við aðstæður. markmiðssetning, dómgreind, skipulag, sjálfstjórn skaði veldur tapi á skilningi og afleiðingum gjörða sinna.
50
hvelatengsl
taugabrú sem gerir hægra og vinstra hveli kleift að vinna sem ein heild
51
hliðleitni
annað heilahvelið meira ráðandi en hitt
52
vinstra heilahvel
greinir frekar niður í grunneiningar
53
hægra heilahvel
sér hlutina fyrir sér meira sem ein heild.
54
Afturheili samanstendur af
heilsastofni mænukylfu brú litla heila
55
Miðheilinn samanstendur af
Dreif Efri hólar (augnhreyfingar, sjónræn athygli) Neðri hólar (heyrn)
56
Dreki
hefur mikið að gera með að festa í minni
57
mandla
tengist námi á kvíðatengdum upplýsingum
58
Broca svæði
myndun málhljóða
59
Wernicke svæði
Málskilningur/ Bullumál
60
skynhrif
orka og umbreting sem skynfærin nema
61
Umleiðsla (transduction)
Þegar skynfæri umbreyta orku í taugaboð
62
Heyrn virkar vegna
breytingar á loftþrýstingi
63
Sáleðlisfræði
kannar tengsl milli áreita og skynhrifa
64
Ílag (input)
það sem fer inn í eitthvað kerfi, s.s. framleiðsluferli, taugakerfi og umbreytast í eitthvað annað.
65
Frálag (output)
Það sem kemur út úr einhverju kerfi
66
rafsegulbylgjur
gefa okkur upplýsingar um hluti í umhverfinu
67
Keilur
greina liti og smáatriði | virka best í birtu
68
Stafir
Ljóst eða dökkt
69
Í Fovea eru engir...
stafir
70
Photo pigments
eru prótein sem breyta lögun þegar ljós lendir á þeim.
71
Þrílitakenningin
Blár grænn rauður tilraunir með litaðar snúningsskífur
72
Gagnferlakenningin
Rautt - grænt blátt - gult svart - hvítt
73
Tveggja ferla kenningin (litur)
blanda saman gagnferlaken. og þrílitake.
74
Tíðni hljóðs
segir til um hversu margar sveiflur á sekúndu | manneskjur nema hljóð á bilinu 20 - 20.000 Hz
75
Hljóðstyrkur
mædur í desíbelum sem er mælikvarði á loftþrýsting
76
Eyra skiptist í
ytra eyra mið eyra innra eyra
77
Leiðniheyrnaleysi
t.d. skemmd á hljóðhimnu eða í eyrnaheinum | hægt að laga með heyrnatæki
78
Taugaheyrnaleysi
skemmdir í viðtökum í innra eyra eða á heyrnataug | ekki hægt að laga
79
Bragðskyn (gustation)
``` Sætt súrt birtur salt unami ```
80
Bottom up processing
Byggist eingöngu á áreitunum sjálfum
81
Top down processing
Byggist á fyrri reynslu, þekkingu, hugmyndum og væntingum.
82
Sniðfesti
gerir okkur kleift að bera kennsl á fólk frá mismunandi sjónarhornum
83
Hornhimna
fremsti hluti augans skynjar snertingu mikið ljósop
84
Sjáaldur/ljósop
skammtar ljós til augans
85
augasteinn
stýrir ljósbroti þannig að mynd falli á sjónu
86
Líffæri Cortis
hljóðskynjarar | hárfrumur
87
Myndminni/skynminni
skynminni sjónar
88
minniskóðar
hugræn táknun á upplýsingum
89
sjónræn kóðun
hugsýnir sjá fyrir sér kort ýminda sér andlit maka
90
Vinnsluminni
þar getum við unnið upplýsingar, umbreytt þeim, blandað saman....
91
Hljóðkerfislykkja
geymir hljóðupplýsingar
92
Skissutafla
Geymir sjónrænar upplýsingar
93
Dýpri vinnsla (minni)
tengjum efnið við þekkingu eða daglegt líf | veltum fyrir okkur merkingu
94
Vinnslustig gerðir:
Umtáknun eftir formgerð umtáknun eftir hljóðgerð umtáknun eftir merkingu
95
Lýsandi minni
getum lýst þekkingunni í orðum
96
aðferðaminni
færni til að framkvæma verk og aðgerðir
97
afturvirk minnisglöp
tap á minningum sem urðu til áður en minnisglöp komu til
98
Framvirk minnisglöp
skortur á getu til að mynda nýjar minningar eftir að minnisglöp komu til
99
Upprunabrenglun
munum eitthvað en vitum ekki hvaðan það kom
100
Framvirk truflun
atriði sem við lærðum áður hafa áhrif á getu okkar til að læra í dag
101
Afturvirk truflun
þegar eitthvað sem við lærum í dag hefur áhrif á það sem við höfum þegar lært
102
málskipan (syntax)
reglur sem stýra röð orða
103
Formgerð skiptist í
málfræði | málskipan
104
Hvað geta manneskjur myndað marga hljóðunga?
100
105
Morfem
minnsta merkingarbæra eining tungumáls
106
Sjónbörkurinn (visual cortex)
nauðsynlegur við úrvinnslu á rittáknum (lestur)
107
Máltökutæki
meðfæddur líffræðilegur mekkanismi sem geymir almennar málfræðireglur (sameiginlegar í öllum tungumálum)
108
Tímalína máltöku
Næmisskeið: Frá frumbernsku fram að kynþroskaaldri. Heilinn sérstaklega næmur fyrir mál örvun.
109
Hugtök
Grunneiningar merkingarminnis
110
Þrautalausnarskemur
Hugrænar leiðbeiningar eða handrit, við lausn einhverra vandamála
111
Skilningur á eigin hugsun (metacognition)
Hversu vel skiljum við hugræna getu okkar
112
Persónuleikasálfræði flokkuð í
týpur | Mun á fólki
113
Þáttagreining
Leyfir samantekt á stórum gögnum
114
Fimm þátta líkanið (the big five)
``` Úthverfa samvinnuþýði samviskusemi taugaveiklun Víðsýni ```
115
Greind
Hæfileikinn til að læra, beita hugsun sinni og aðlagast breytilegum aðstæðum og umhverfi
116
Binet
Bjó til fyrsta greindarprófið
117
Greindarvísitala
Þroskaaldur/ lífaldur x 100
118
Spearman
g-þátturinn (g-factor) er kjarni allra vitsmuna
119
Carroll
Almenn greind (general intelligence) Breiða lagið (broad stratum): Reynslugreind, eðlisgreind, minnisrýmd, skynjun…. Sérhæfða lagið (narrow stratum): Sérhæfðir hæfnisþættir (sjónminni, hugarreikningur…)
120
Jafnvægishneigð
innra lífeðlislegt jafnvægi sem líkaminn reynir að viðhalda
121
Hvatir (drives)
innri spenna sem fær lífveruna til að hegða sér á ákveðinn hátt með það markmið að draga úr spennu (þorsti, hungur…)
122
Sjálfsákvörðunar kenning (self determination theory)
geta sjálfstæði tenging (relatedness)
123
Tveggja þátta kenning um tilfinningar
○ Styrkur lífeðlislegrar örvunar | ○ Aðstæðubundnar vísbendingar.
124
DSM -5 Kvíðaraskanir
``` Aðskilnaðarkvíði Kjörþögli (selective mutism) Sértæk fælni (specific phobia) Félagskvíði Felmtursröskun (Panic disorder) Víðáttufælni (agoraphobia) Almenn kvíðaröskun (generalized anxiety disorder) ```
125
DSM-5 áráttu - þráhyggju og tengdar raskanir
* Svörunartengslaröskun (reactive attachment disorder) * Afhömluð félagsvirkni (disinhibited social engagement disorder) * Áfallastreituröskun * Snörp kvíðaröskun (acute stress disorder) * Aðlögunarröskun (adjustment disorder)
126
Líkömnunar röskun
* Líkamleg einkenni sem enginn líkamleg orsök finnst fyrir * Eitt eða fleiri líkamleg einkenni sem veldur áhyggjum og truflar verulega daglegt líf * Yfirdrifnar hugsanir, tilfinningar eða hegðun tengd einkennum eða mögulegum heilsufarsvanda. * Þó ekkert eitt einkenni sé endilega samfellt til staðar er ástandið viðvarandi.
127
næmisskeið
Critical period: Tímaskeið í þroska þar sem ákveðnir þættir verða að vera til staðar til þess að þroski verði eðlilegur
128
Þversniðsrannsókn
Ber saman þátttakendur á ólíkum aldri
129
Kynslóða - áhrif
Munur á getu og reynslu hópa sem fæddir eru á mismunandi tímu.
130
Teratogen
efni sem valda frávikum í þroska á fósturstigi
131
Vitsmunaþroski Jean Piaget
1. Skynhreyfistig (0-2 ára) 2. Foraðgerðastig (2 -7 ára) 3. Stig hlutbundinna aðgerða (7 - 11 ára) 4. Stig formlegra aðgerða (>11 ára)
132
A en ekki B villan
Barnið heldur áfram að leita á fyrsta felustaðnum eftir að hluturinn er falinn á nýjum stað Barnið notar enn samögun (assimilation) að fyrra skema
133
Á stigi hlutbundinna aðgerða
börn fær um varveislu margs og fjölda og geta sett sig í spor annarra. En óhlutbundið hugsun þeirra er þroskuð.
134
Á stigi formlegra aðgerða
eru börn fær um að ○ Hugsa um hluti óháð efnislegri tengingu ○ Setja fram tilgátur í huganum ○ Eru sveigjanlegri í hugsun og geta dregið ályktanir
135
46 litningar
23 litningapör
136
Kenning Eriksons
• Traust/vantraust barn lærir að treysta (vantreysta) á fyrsta æviári. Mótar skapgerðina æ síðar. Fyrsta ár • Sjálfstæði/efi á öðru ári byrjar barnið að kanna heiminn. Þarf að fá svigrúm til að gera eigin hluti - eflir sjálfstraustið og spjörun barnsins. Ár 1-3 • Frumkvæði/sekt barnið sýnir sjálfstæði gagnvart foreldrum, vill gera hlutina sjálft. Jafnframt ótti við að mistakast - sektarkennd. Leikskólaaldur. Iðjusemi/vanmáttarkennd barnið upplifir vaxandi hæfni og kunnáttu eða mistök og skort á hæfni. Miðbernska fram að kynþroska.
137
Harlow
Hlýja mikilvægara en fæðan (apaungarnir og gervi mömmurnar)
138
Fjögur stig Bowlbys
Fyrsta stig, 0-2 mánaða Barnið bregst við hverjum sem er Annað stig, 2-7 mánaða Barnið lærir að aðgreina - "mamma er best" Þriðja stig: 7-24 mánaða Barnið myndar tengsl við sína nánustu - fjölskylduna. Fjórða stig: frá 2 ára aldri Barnið skynjar áform og ætlanir hjá öðrum - taka mið af því hvað aðrir eru að gera/vilja
139
Forgerðir geðtengsla (Ainsworth)
Trygg Flóttaleg tvibent Ruglingsleg
140
Foreldrar - gerðir
Skipandi/refsigjarnir Eftirlátssamir/ósamkvæmir Ákveðnir/leiðandi Skeytinarlausir
141
fimm þrep dauðadóms
``` Afneitun reiði samningar depurð sátt ```
142
Eiginhagsmunaskekkjan
skýrum velgengi með hneigðum og mistök með aðstæðum.
143
Virk spá
Væntingar okkar hafa áhrif á hegðun okkar í garð annarrar manneskju, sem geta leitt til þess að hegðun hennar staðfesta væntingar okkar
144
Gagnkvæmniregla
Greiði fyrir greiða
145
Hurð í andlit tæknin
Beðin fyrst um stórann greiða og síðar um mun minni greiða
146
Fótur í dyragættina
Fær þig til að samþykkja lítinn greiða og biður þig síðan um stórann greiða
147
Að henda lágum bolta
Fær þig til að samþykkja aðgerð en áður en þú gerir það þá eykur hann kostnaðinn við aðgerð. (Flugfélög)
148
Hópskautun
Ef hópur fólks með svipaðar skoðanir ræða málefni virðast ákvarðanir hóps verða öfgakenndari
149
Hópgerving
Hópmeðlimir hætta að líta á sjálfa sig sem einstakling - getur leitt til hömlulausrar hegðunar