HC.2 - Erfelijkheidsonderzoek, counseling en kinderwens

Question 1

wie test je bij voorkeur in genetisch labonderzoek?

Answer 1

bij voorkeur test je de aangedane persoon
en de persoon zo hoog mogelijk in de stamboom

Question 2

wat is het doel van een geneticus

Answer 2

dat mensen een weloverwogen, goed geinformeerde, eigen keuze maken op het juiste moment in het leven

Question 3

Wat zijn kenmerken van een klinisch geneticus?

Answer 3

• Familie dokter
• Hoofdzakelijk diagnostisch, multidisciplinair
• Risicobepalingen, voorspellingen en preventie
• 35% oncogenetische counseling
• diagnose soms op basis van familiegegevens en niet op basis van bevindingen bij één patiënt
• non-directiviteit -> heeft een adviserende rol, maar de zorgvrager beslist zelf

Question 4

welke onderzoeken worden er mogelijk verricht bij genetisch onderzoek?

Answer 4

algemeen chromosomen en/of DNA onderzoek:
- SNP array
- Whole exome sequencing
- whole genome sequencing

specifiek chromosomen en/of DNA onderzoek

algemeen en/of specifieke stofwissleingsonderzoek

onderzoek door andere specialiseren

LO

bestuderen (jeugd)foto’s

Question 5

Wat zijn redenen voor erfelijkheidsadvies?

Answer 5

• Herhalingsrisico bij gehandicapt kind
• Erfelijke aandoeningen in familie
• Risico nageslacht bij adviesvrager met aandoening
• Consanguiniteit
• Risico’s ivm schadelijke externe factoren

Question 6

Wat wordt uitgevraagd in de familieformulieren?

Answer 6

• Miskramen, vroeggeboortes
• Groeistoornissen, ontwikkelingsstoornissen
• Chromosoomafwijkingen
• Aangeboren afwijkingen
• Stofwisselingsziekten
• Slechtziendheid / slechthorendheid
• Maligniteiten
• leerproblemen, gedragsproblemen, bijzonder onderwijs
• aanlegstoornissen van het CZS
• neurologische ziektebeelden
• huidaandoeningen, bindweefselaandoeningen

Question 7

wat zijn de verschillende opties bij een erfelijke aandoening en een kinderwens?

Answer 7

• afzien van (verdere) kinderen
• risico accepteren
• prenataal onderzoek, mogelijk gevolgd door selectieve abortus
• KID (kunstmatige inseminatie met donorsperma)
• adoptie
• pre-implantatie genetische test (PGT)
• embryo ontwikkeld via IVF en opsporen genetische afwijkingen voordat het in baarmoeder wordt geplaatst

Question 8

Wat doet de klinisch geneticus nadat de diagnose is gesteld?

Answer 8

• Uitleg: oorzaak, erfelijkheid, risico’s
• Mogelijkheden dragerschap onderzoek & prenatale diagnostiek
• Begeleiding

Question 9

hoeveel mensen plegen abortus na afwijkende prenatale test?
bij trisomie 21
turner syndroom (45x)
turner syndroom en echoscopische afwijkingen
klinefeltersyndroom 47xxy

hoeveel selectieve abortussen in totaal in nederland

Answer 9

95% bij trisomie 21
69% bij turner syndroom (45x)
95% bij 45x en echoscopische afwijking
60% bij 47 xxy

per jaar 200-500 selectieve abortussen in nederland

Question 10

wat zijn verschillende soorten prenatale diagnostiek?

Answer 10

cytogenetisch
- chromosoomafwijkingen
- micro deleties (SNIP array)

moleculair genetisch
- monogeen/ targeted/ WES of WGS

biochemisch

echografisch

maternale serum bepaling–> NIPT

Question 11

wat is miskraamrisico bij vruchtwaterpunctie?

Answer 11

1/300

Question 12

wat is whole genome sequencing en wat is whole exome sequencing?

Answer 12

WES staat voor Whole Exome Sequencing, wat inhoudt dat alleen de exomen, de coderende delen van het genoom, worden gesequenced. Dit is ongeveer 1-2% van het hele genoom.

WGS staat voor Whole Genome Sequencing, waarbij het volledige genoom van een organisme wordt gesequenced, inclusief zowel coderende als niet-coderende regio’s.

WGS biedt een meer uitgebreid beeld van de genetische informatie, maar het is vaak duurder en vereist meer computerverwerking dan WES. WES wordt vaak gebruikt wanneer men geïnteresseerd is in de coderende delen van het genoom, zoals bij het onderzoeken van genetische oorzaken van ziekten.

Question 13

wat zijn grootste uitdagingen van moderne genetica?

Answer 13

variants of unknown significance (VUS)

bijvangst van panels, WES en WGS

identificeren van regulatoire elementen in het niet coderende genoom

begrijpen van proteonomics, de functionele genetica ipv de genomics

Question 14

wat voor soorten verwantschapsbepalingen?

Answer 14

klassieke vaderschapsbepaling

moederschapsbepaling

zygotie-onderzoek tweelingen

genealogische studies

broer/ zus bepalingen

Question 15

wanneer vraag naar prenatale vaderschapsbepaling?

Answer 15

• na verkrachtingen
• bij meerdere potentiele vaders
• alleen na bereidheid van een gynaecoloog
• op vlokken/ vruchtwater

Question 16

wanneer wordt verwantschapsbepaling gedaan bij rechtbanken?

Answer 16

• ontkenning van een wettig kind
• erkenning van een kind
• alimentatiezaken
• na overlijden ivm erfenis
• procedures rondom asielaanvragen en gezinshereniging

Question 17

wanneer forensisch DNA onderzoek?

Answer 17

ondersteunen bij justitieel onderzoek (bv moord, verkrachting)

verwantschapsonderzoek (bv rampen)

ontrafelen medische fouten (bv verwisseling van patientmateriaal, vergissing bij IVF)

Question 18

hoe verwantschapsbepaling?

Answer 18

vergelijkend DNA onderzoek > 15 STRs (short tandem repeats= korte sequenties van DNA die uit herhaalde eenheden bestaan).

dit moeten er meer dan 15 zijn om iemand de kunnen identificeren

nodig: 100-500 nanogram DNA

Question 19

waaruit kan DNA geisoleerd worden?

Answer 19

haar met wortelzakje
speeksel
huidschilfers
bloed
sperma
urine
feces
(kernhoudend celmateriaal)

Question 20

Wat kun je bepalen met whole exome sequencing?

Answer 20

• Transcriptie factoren & enhancers
• Alternatieve splicing
• Onco panels

Question 21

wat komt bij een oncogenetisch counseling aan bod

Answer 21

• een van de adviesvrager heeft zelf kanker (gehad)
• er zijn relatief veel mensen met kanker in de familie
• op ongewoon jonge leeftijd ontstaan van kanker
• presymptomatisch onderzoek

Question 22

welke secties klinische geneticus zijn er

Answer 22

• sectie genetische counseling
• sectie DNA diagnostiek
• sectie pre- en postnatale cytogenetica
• sectie metabole ziekten