Hjarta og blóðrásarkerfi Flashcards
(144 cards)
1
Q
Hvar er hjartað?
A
Hjartað liggur fyrir miðju, milli bringubeins og hryggjarsúlunnar
2
Q
Hvað nefnist æðin sem flytur súrefnissnautt blóð frá neðri hluta líkamans inn í hjartað?
A
Vena cava inferior
3
Q
Hvað gerist við súrefnissnautt blóð í lungunum?
A
Koltvísýringur losnar úr blóðinu en súrefni bætist í blóðið
4
Q
Hvar tekur hægri gátt við blóði?
A
Frá vena cava inferior og superior
5
Q
Í hvaða slegil berst blóðið úr hægri gátt?
A
Hægri slegil
6
Q
Hvert er blóðflæðið eftir að blóðið fer frá hægri slegli?
A
Upp um lungnaslagæð
7
Q
Hvað gerist við blóðið þegar það fer frá lungum til hjartans?
A
Blóðið verður súrefnisríkt
8
Q
Hvað heitir æðin sem flytur súrefnisríkt blóð frá lungum til hjartans?
A
Lungnabláæðar
9
Q
Hvað berst blóðið úr vinstri gátt?
A
Niður í vinstri slegil
10
Q
Hvað er ósæðin?
A
Æð sem dælir blóði út um líkama
11
Q
Hvað er lungnahringrás?
A
Færir blóð frá hjarta til lungna þar sem blóðið er súrefnismettað
12
Q
Hvað er kerfishringrás?
A
Færir súrefnisríkt blóð frá hjarta út um líkama og súrefnisnautt blóð til hjartans aftur
13
Q
Hver er munurinn á hægri og vinstri helmingi hjartans?
A
Hægri helmingur tekur við súrefnissnautu blóði og pumpar því til lungna; vinstri helmingur tekur við súrefnisríku blóði og pumpar því um líkamann
14
Q
Hvað gerir septum?
A
Kemur í veg fyrir að súrefnisríkt og súrefnissnautt blóð blandist
15
Q
Hvað er hlutverk lokanna í hjartanu?
A
Að tryggja að blóð flæði í rétta átt
16
Q
Hvað heita atrioventricular lokurnar?
A
Bicuspid (mitral) loka og tricuspid loka
17
Q
Hvernig eru lokurnar haldnar í réttri stöðu?
A
Með þráðum (chordae tendineae) tengdum papillary vöðvum
18
Q
Hvað eru slagæðalokurnar?
A
Hálfmánalaga blöðkur sem loka æðinni þegar blóð ætlar til baka
19
Q
Hvers vegna eru engar lokur milli bláæða og gátta?
A
Enginn mikill þrýstingsmunur
20
Q
Hver eru lög hjartaveggjarins?
A
- Innst: endothelium
- Miðjan: myocardium
- Yst: epicardium
21
Q
Hvað er functional syncytium?
A
Hjartavöðvafrumur tengjast og virka sem heild
22
Q
Hvað eru gangráðsfrumur?
A
Frumur sem búa til rafpúlsinn sem setur hjartslátt af stað
23
Q
Hvað er tíðni boðspenna hjá SA hnúti?
A
70-80x/mín
24
Q
Hvað gerist þegar sleglar dragast saman?
A
Þrýstingur eykst og lokurnar mega ekki sveiflast inn í gáttir
25
Hvað er raförvun slegla?
Boðin berast um His knippi og Purkinje þræðir
26
Hvað er hjartarafrit?
Rafskaut mæla rafvirkni á yfirborði líkama
27
Hvað táknar P bylgjan í hjartarafriti?
Afskautun gáttanna
28
Hvað er mikilvægt fyrir pumpuvirkni hjartans?
Hjartað þarf að dragast saman og slaka á víxl
29
Hvað er lengri ónæmistími (refractory period) í hjartavöðvafrumu?
Samdráttur stendur í um 300 msek, og ekki er hægt að örva frumuna aftur fyrr en slökun hefur orðið
30
Hvað samsvarar P bylgjan í hjartalínuriti?
Afskautun gáttanna.
31
Hvað táknar bilið milli P og R í hjartalínuriti?
Töfina sem verður í AV hnútnum.
32
Hvað táknar QRS hlutinn í hjartalínuriti?
Afskautun sleglanna.
33
Hvað gerist í ST bili?
Sleglarnir eru afskautaðir og í samdrætti.
34
Hvað táknar T bylgjan í hjartalínuriti?
Endurskautun sleglanna.
35
Hvað gerist í TP bili?
Allt hjartað endurskautað, vöðvinn slakur og blóð rennur inn í hjartað.
36
Hvað er PR interval?
Töf á AV node áður en blóð fer til sleglanna.
37
Hvað gerist þegar gáttirnar dragast saman?
Blóð er pumpað úr gáttum niður í slegla.
38
Hvað er systóla?
Samdráttur og tæming hjartahólfs.
39
Hvað er diastóla?
Slökun og fylling hjartahólfs.
40
Hvað er hámarkshjartsláttartíðni í ungu fólki?
Nálægt 200x / mín.
41
Hvað gerist ef hjartsláttartíðni hækkar of mikið?
Diastólan styttist svo mikið að slegillinn nær ekki að fylla sig nógu vel.
42
Hvað táknar 'löbb-döbb' hljóðin í hjartanu?
Löbb: lokun AV lokanna, Döbb: lokun slagæðalokanna.
43
Hvað er útfall hjartans (cardiac output)?
Rúmmál blóðs sem dælt er frá einum slegli á mínútu.
44
Hvernig breytist útfall hjartans?
Ef hjartsláttartíðni og/eða slagrúmmál breytist.
45
Hver stjórnar hjartsláttartíðni?
SA hnúturinn.
46
Hvað er parasympatíska kerfið?
Vagus taugin sem ítaugar gáttir og slegla að litlu leyti.
47
Hvað gerist við sympatíska kerfið?
Ítaugar gáttir og slegla verulega.
48
Hvað er grunntíðni SA hnúts án áhrifa taugakerfisins?
70-100x á mín.
49
Hvað gerist í hvíld með parasympatísk áhrif?
Hjartsláttartíðni minnkar.
50
Hvað gerist við sympatísk áhrif við áreynslu?
Hjartsláttartíðni eykst.
51
Hvað er útstreymishlutfall (ejection fraction)?
Hlutfall þess blóðs sem pumpað er út í slagi.
52
Hvað er útstreymishlutfall heilbrigð hjarta í hvíld?
50-75%.
53
Hvað er innri stjórnun á slagrúmmáli?
Meira blóð inn í diastólu eykur samdrátt.
54
Hvernig er ytri stjórnun á samdráttarkrafti hjarta?
Með sympatískri taugavirkni og adrenalíni.
55
Hver er munurinn á hjartavöðva og beinagrindarvöðva?
Hjartavöðvi er ein samtengd eining, beinagrindarvöðvi er samsettur úr mörgum hreyfieiningum.
56
Hvað gerist þegar acetylcholine er losað?
Temprandi áhrif á hjartsláttartíðni.
57
Hvað gerist þegar noradrenalín er losað?
Aukin hjartsláttartíðni og samdráttarkraftur.
58
Hvað er hjartsláttartíðni?
Tíðni hjartans að slá, mælir hversu oft hjartað slær á mínútu.
59
Hvað er AV hnútur?
Hnútur sem hefur minni töf í boðspennum.
60
Hvað eykur hraða boða í leiðslukerfi hjartans?
Aukin hraði boða í gegnum leiðslukerfi (His og Purkinje).
61
Hvað gerist við aukna seytun adrenalíns?
Aukin seytun adrenalíns (epinephrine) frá nýrnahettum eykur samdráttarkraft hjartans.
62
Hvernig hefur acetylcholine áhrif á hjartað?
Eykur gegndræpi fyrir K+ í SA hnút, sem veldur sjaldnar boðspennum.
63
Hvernig hefur noradrenalín áhrif á hjartað?
Eykur gegndræpi fyrir Na+ og Ca2+ í SA hnút, sem veldur tíðari boðspennum.
64
Hvað þarf sleglar að gera til að yfirvinna þrýsting í slagæðum?
Sleglar þurfa að vinna meira við hærri þrýsting.
65
Hvernig hefur illa opnu lokur áhrif á hjartað?
Meiri vinna er nauðsynleg vegna þess að þær hleypa blóði verr í gegn.
66
Hversu mikið blóð rennur í gegnum hjartað í hvíld?
Um 5L af blóði á mínútu um hvorn helming hjartans.
67
Hvernig næra kransæðar hjartað?
Kransæðar kvíslast inn í hjartavöðvann og mynda háræðanet.
68
Hvað gerist í díastólu varðandi blóðflæði í kransæðar?
Um 70% blóðflæðis fer í díastólu.
69
Hvað gerist í systólu varðandi blóðflæði í kransæðar?
Um 30% blóðflæðis fer í systólu.
70
Hvað er kransæðasjúkdómur?
Algengur sjúkdómur sem felur í sér þrengingu á kransæðum.
71
Hvað er æðakölkun?
Atherosclerosis, þar sem æðaskellur myndast sem þrengja æðar.
72
Hverjir eru áhættuþættir æðakölkunar?
* Háþrýstingur
* Hreyfingarleysi
* Hátt C-reactive prótín
* Há gildi homocysteins
* Sýkingar
73
Hvað er hjartaöng (angina pectoris)?
Of lítið blóð til hjartavöðva miðað við þörf, oft brjóstverkur.
74
Hvað er blóðtappi?
Thrombus: staðbundinn blóðsegi/tappi.
75
Hvað gerist í hjartaáfalli (myocardial infarction)?
Hjartavefur skemmist/deyr vegna blóðþurrðar.
76
Hvað ræður útfalli hjartans?
Hjartsláttartíðni og slagrúmmál.
77
Hvað er slagrúmmál?
Rúmmál sem slegill pumpar í hverju slagi.
78
Hvað er systóla?
Slagbil (samdráttur og tæming hjartahólfs).
79
Hvað er diastóla?
Hlébil (slökun og fylling hjartahólfs).
80
Hvað eru hjartahljóð?
Hljóðin verða til þegar lokur hjartans lokast.
81
Hvað losar parasympatíska kerfið á hjarta?
Acetylcholine.
82
Hvað losar sympatíska kerfið á hjartað?
Noradrenalín.
83
Hvað er útstreymishlutfall?
Hlutfall þess blóðs sem pumpað er í hverju slagi.
84
Hvað er tilgangur ósæðarloku?
Að sjá til þess að blóð fari ekki til baka til slegla eftir samdrátt.
85
Hvað ræður grunntíðni hjartans?
SA hnúturinn.
86
Hvernig virkar innri stjórn hjartans?
Meira blóð í díastólu eykur samdráttarkraft.
87
Hvað gerist ef ekki er innri stjórn?
??
88
Hvað heitir æðakerfið sem næra hjartað?
Kransæðarkerfið.
89
Af hverju þarf sérstakt æðakerfi til að næra hjartað?
Hjartað þarf mikið súrefni sem það fær ekki í gegnum blóðið sem það pumpar til líkamans.
## Footnote
Hjartað hefur kransæðakerfi til að næra sig sjálft.
90
Hvað heitir kerfið sem nærir hjartað?
Kransæðakerfið
91
Hvað eykur blóðflæði í kransæðum í diastólu?
Blóðþrýstingur í ósæð
92
Hvað minnkar blóðflæði í kransæðum í systólu?
Samdráttur slegils og ósæðarlokan
93
Hvað er æðakölkun?
Tegund af kransæðasjúkdómi sem veldur því að æðaskellur myndast sem þrengja æðarnar
94
Hvað er hjartaöng?
Of lítið blóð til hjartavöðva miðað við þörf
95
Hvað er kransæðastífla?
Þrenging á kransæðum
96
Hvað er hjartaáfall?
Þegar hjartavefur skemmist eða deyr vegna blóðþurrðar
97
Hvað er thrombus?
Staðbundinn blóðsegi/tappi
98
Hvað er embolus?
Thrombus sem fer á flakk og stoppar við þrengingu æða
99
Hvernig er blóðrásin?
Hjarta -> slagæðar -> slagæðlingar -> háræðar -> bláæðlingar -> bláæðar -> hjarta
100
Hver er aðal hlutverk blóðrásarinnar?
Flutningur súrefnis og næringarefna til vefja
101
Hvað er viðnám (R) í blóðflæði?
Mótstaða gegn flæði, meira viðnám -> minna flæði
102
Hvað hefur mest áhrif á blóðflæði?
Vídd (radíus) æðanna
103
Hver er munurinn á systólískum og diastólískum þrýstingi?
Systólískur þrýstingur er hámarks þrýstingur, diastólískur þrýstingur er lágmarks þrýstingur
104
Hvernig er blóðþrýstingur mældur?
Með því að blása belgi upp og hlusta á hljóð með hlustunarpípu
105
Hvað er meðaltals þrýstingur í slagæðum (MAP)?
MAP = 2/3*DP + 1/3*SP
106
Hvað stýrir mótstöðu/blóðflæði í slagæðlingum?
Víkkun eykur flæði, þrenging minnkar flæði
107
Hvað er grunntónn (tone) í slagæðlingum?
Vöðvaspenna í sléttum vöðvum sem viðheldur samdrætti
108
Hvað veldur víkkun slagæðlinga?
Aukin virkni í vefnum og efnaskipti
109
Hvað er myogenic stjórnun?
Aukin teygja á slagæðlingi leiðir til samdrátts í sléttum vöðvum
110
Hvað er sjálfvirk stjórnun (autoregulation)?
Blóðflæði haldið passlegu þrátt fyrir breytingar á þrýstingi
111
Hvað gerist við blóðflæði þegar slagæðlingar kreppa sig?
Blóðflæði minnkar með því að kreppa slagæðlingana við aukinn þrýsting.
## Footnote
Aukið blóðflæði í upphafi getur valdið breytingum á efnaskiptajafnvægi í vefnum.
112
Hvernig bregðast slagæðlingar við falli í blóðþrýstingi?
Slagæðlingar slaka á þegar þrýstingur fellur, sem eykur blóðflæði.
## Footnote
Minnkað blóðflæði leiðir til uppsöfnunar á koltvísýringi sem víkkar æðar.
113
Hvað er skerspenna (shear stress)?
Núningur á milli blóðs og æðaveggs sem skapar kraft samsíða veggnum.
## Footnote
Aukin skerspenna leiðir til meiri NO losunar frá æðaþeli og víkkunar æða.
114
Hvernig hefur staðbundinn hiti/kuldi áhrif á slagæðlinga?
Hiti víkkar slagæðlinga en kuldi þrengir þá.
## Footnote
Þetta er sbr. heitir og kaldir bakstrar.
115
Hver eru helstu atriði innri stjórnar á vídd slagæðlinga?
* Efnaskipti (O2, CO2, sýra, K+, osmólarstyrkur, adenósín)
* Histamín (áverki, ofnæmi)
* Myogen stjórnun
* Hiti/kuldi
116
Hver eru helstu atriði ytri stjórnar á vídd slagæðlinga?
* Taugar: sympatíska taugakerfið
* Hormón
* Víðtæk áhrif á slagæðlinga víða í líkamanum
117
Hvernig stýrir innri stjórnun blóðflæði?
Innri stjórnun er notuð til að stýra blóðflæði staðbundið eftir þörfum líffæris.
## Footnote
Ytri stjórnun hefur áhrif á slagæðlinga víðar í einu og breytir blóðþrýstingi í heild.
118
Hvað er grunntónn í slagæðlingum?
Samdráttur vegna sympatískra áhrifa sem myndar mótstöðu og þrýstingsmun yfir kerfið.
## Footnote
Þrýstingsmunur er drifkraftur blóðflæðis.
119
Hverjir eru áhrif noradrenalíns á slagæðlinga?
Noradrenalín veldur samdrætti í gegnum alpha-1 adrenerga viðtaka.
## Footnote
Adrenalín hefur áhrif á beta-2 viðtaka og veldur víkkun.
120
Hvað er hlutverk vasopressíns og angíótensíns II?
Þau eru hormón sem hafa áhrif á æðasamdrátt og stjórna vökva- og saltbúskap.
## Footnote
Þau eru mikilvæg við blæðingu.
121
Hvers vegna dregur ytri stjórnun saman slagæðlinga?
Ytri stjórnun dregur saman slagæðlinga og stýrir blóðþrýstingi.
## Footnote
Undantekningar eru slagæðlingar í heila sem bregðast ekki við noradrenalíni.
122
Hver er drifkrafturinn að blóðflæði til heila?
Slagæðaþrýstingur er drifkrafturinn að blóðflæði til heila.
## Footnote
Nánari stilling er gerð með innri stýringu.
123
Hvernig flæðir blóð um háræðar?
Blóð flæðir hægt um háræðar vegna mikils þverskurðarflatarmáls.
## Footnote
Meðaltalsþvermál háræða er um 7 míkrómetrar.
124
Hvers vegna er viðnámið í háræðakerfinu minna en í slagæðlingunum?
Vegna gríðarlegs þverskurðarflatarmáls í háræðakerfinu.
## Footnote
Slagæðlingar hafa stillanlegt viðnám en háræðar síður.
125
Hvernig fer flutningur efna yfir háræðavegg?
Flutningur fer fram með sveimi, osmósa, eða blöðrum.
## Footnote
Sveim er mikilvægasta leiðin og flutningur ræðst af styrkhalla.
126
Hvað er millifrumuvökvi?
Millifrumuvökvi er vökvi sem efni fara í áður en þau komast inn í frumur.
## Footnote
Vökvaflæði úr háræðum er auðvelt og gefur svipaða efnasamsetningu og blóðvökvinn.
127
Hvernig er blóðflæði um háræðakerfi stjórnað?
Blóðflæði er stjórnað með forhringvöðvum (pre-capillary sphincters).
## Footnote
Þeir opna eða loka blóðflæði eftir þörfum vefsins.
128
Hvað gerist með háræðar í vöðvum í hvíld?
Fáar háræðar eru opnar í vöðvum í hvíld.
## Footnote
Þegar vöðvinn tekur á víkka slagæðlingar og fleiri háræðar opnast.
129
Hvað er flutningur á efnum með blöðrum yfir æðaþekjufrumur?
Lítið flutningur á hormónum
## Footnote
Þetta ferli er mikilvægt fyrir flutning hormóna í líkamanum.
130
Hverjir eru tveir megin þrýstingar sem stýra flæði vökva inn og út úr háræð?
* Vökvaþrýstingur í háræð
* Osmótískur þrýstingur í háræð
## Footnote
Þeir eru í sitthvora áttina og jafnvægi þeirra ræður flæði vökva.
131
Hvað gerist þegar blóðrúmmál og blóðþrýstingur falla?
Millifrumuvökvi fer í blóðvökva
## Footnote
Þetta er til að viðhalda blóðflæði.
132
Hvað er hlutverk sogæðakerfisins?
* Skila vökva í blóðið
* Varnir gegn sjúkdómum
* Flutningur fitur frá meltingarvegi
* Skila prótínum aftur í blóðið
## Footnote
Sogæðakerfið er mikilvægt fyrir vökva- og efnaflutning í líkamanum.
133
Hver eru einkenni bláæðanna?
* Blóð til baka til hjarta
* Blóð geymt
* Víðar æðar
* Teygjast án þess að streitast mikið
## Footnote
Bláæðar eru mikilvægar fyrir blóðflæði til hjarta.
134
Hvað hefur áhrif á bláæðaflæði til hjarta?
* Sympatísk örvun sléttra vöðvafrumna
* Aukinn þrýstingur
* Minna rúmmál bláæðakerfis
## Footnote
Þessar breytingar auka flæði blóðs til hjarta.
135
Hvað gerist við blóðflæði í uppréttri stöðu?
Bláæðaþrýstingurinn í fætinum hækkar
## Footnote
Þetta veldur því að blóð safnast í fætur.
136
Hvað er meðalþrýstingur í slagæðum?
MAP = ((2*DP)+SP)/3
## Footnote
MAP stendur fyrir meðalþrýsting í slagæðum.
137
Hvað gerist ef blóðþrýstingur er of lágur?
Ekki nóg blóðflæði til heila
## Footnote
Þetta getur leitt til alvarlegra heilsufarslegra vandamála.
138
Hvernig virkar skammtímastjórnun blóðþrýstings?
Þrýstinemar nema þrýsting og breyta tíðni boðspenna
## Footnote
Þetta ferli fer fram á sekúndum.
139
Hvað er viðbragðsbogi fyrir blóðþrýstingsstjórnun?
Þrýstingsnemi nemur breytingu á þrýstingi og sendir boð til heilastofns
## Footnote
Þetta veldur breytingum á sympatískri/parasympatískri örvun.
140
Hverjir eru helstu hlutir blóðrásarkerfisins í réttri röð?
* Hjarta
* Slagæðar
* Slagæðlingar
* Háræðar
* Bláæðlingar
* Bláæðar
* Hjarta
## Footnote
Þessi röð er mikilvæg fyrir skilning á blóðrásarkerfinu.
141
Hvað er grunntón í slagæðlingum?
Eðlilegt ástand í slagæðlingum þar sem sléttu vöðvafrumurnar dragast saman
## Footnote
Grunntónn stjórnar blóðflæði.
142
Hvað gerir histamín við slagæðlinga?
Histamín víkkar slagæðlinga
## Footnote
Þetta veldur roða á bólgustað.
143
Hvernig hefur æðaþelið milligöngu um stjórn á æðavídd?
Æðaþekja losar efni sem hafa áhrif á sléttar vöðvafrumur í æð
## Footnote
Þetta er mikilvægt fyrir blóðflæði.
144
Hvað er osmótískur þrýstingur í háræð?
Meira af prótínum í blóðvökvanum en í millifrumuvökvanum
## Footnote
Þetta leiðir til flæðis vatns inn í æðina.
