Hoofdstuk 3 Flashcards

Question

Waarnemen is structureren: structureringsfactor; de cognitief psychologische benadering - top down verwerking; pareidolie

Answer 1

Pareidolie is de tendens van onze hersenen om betekenisvolle patronen te zien in willekeurige of onduidelijke stimuli, zoals gezichten in wolken, op rotsen of in andere objecten. Het is een vorm van 'top-down verwerking', waarbij onze verwachtingen en ervaringen ons helpen om bekende vormen, zoals gezichten, te herkennen, zelfs wanneer ze niet echt aanwezig zijn.

Answer 2

Jerome Bruner's verwachtingstheorie van de perceptie stelt dat we percepties baseren op hypothesen die we toetsen over wat we denken waar te nemen. Onze verwachtingen en de context beïnvloeden hoe we dezelfde figuren of prikkels anders interpreteren.

Answer 3

Predictive coding is een theorie die stelt dat ons brein voortdurend voorspellingen maakt over wat we gaan waarnemen. Het proces bestaat uit het herhaaldelijk heen en weer sturen van informatie, waarbij ons brein beelden continu controleert en bijwerkt op basis van nieuwe zintuiglijke input.

Answer 4

Herkennen van gestalten verwijst naar het vermogen om visuele informatie te organiseren in betekenisvolle eenheden. Een gestalt is meer dan de som van afzonderlijke indrukken; het is een geheel dat onze hersenen als zodanig waarnemen. Gestaltkwaliteiten zijn de eigenschappen die de perceptie van een geheel bepalen, zoals vorm, structuur en samenhang. Deze kwaliteiten kunnen zichtbaar zijn in subjectieve contouren, waarbij we vormen of randen zien die er fysiek niet zijn, maar door onze hersenen als onderdeel van een patroon worden geïnterpreteerd.

Answer 5

De visie van de gestaltpsychologen is dat waarneming niet slechts de optelsom is van afzonderlijke zintuiglijke indrukken, maar dat het geheel meer is dan de som van de delen.

Answer 6

Herkennen van gestalten wordt in de cognitieve psychologie verder aangevuld door het idee dat we als informatieverwerkers actief proberen iets bruikbaars te herkennen in het aangeboden prikkelmateriaal. Ons brein zoekt naar herkenbare patronen en structuren in de stimuli die we ontvangen. Beelden die steeds vanuit een andere positie waargenomen worden, zijn moeilijker te herkennen, omdat onze hersenen vaak gewend zijn objecten vanuit een specifieke invalshoek te interpreteren. Verandering in perspectief maakt het lastiger om een object als hetzelfde te identificeren, omdat de vertrouwde visuele cues ontbreken.

Answer 7

Hoewel prikkels op ons netvlies door variaties in afstand, hoek of lichtinval steeds anders zijn, ervaren we objecten toch als constant. Dit komt door verschillende constantie-effecten, die ervoor zorgen dat we objecten consistent waarnemen, ondanks veranderingen in de manier waarop ze op het netvlies vallen. We onderscheiden: - Grootteconstantie - Plaatsconstantie - Vormconstantie - Helderheids- en kleurconstantie Deze constancies worden beïnvloed door de context (de omgeving waarin een object zich bevindt) en onze ervaring (onze eerdere kennis en verwachtingen van objecten).

Answer 8

Grootteconstantie: We schatten de grootte van objecten op basis van de afstand en gebruiken context en ervaring om die schattingen te maken. - Context: De grootte van andere objecten in de omgeving helpt bij het inschatten van de werkelijke grootte van een object. - Ervaring: Onze eerdere kennis van hoe groot objecten normaal zijn, helpt ons om hun werkelijke grootte te behouden, zelfs wanneer ze kleiner of groter op het netvlies verschijnen. - Grenzen: In uitzonderlijke omstandigheden (zoals een luchtballon of vliegtuig hoog in de lucht) kunnen de waarnemingssignalen zo vertekend zijn dat de grootteconstantie moeilijk te handhaven is.

Answer 9

Plaatsconstantie zorgt ervoor dat we de positie van objecten als constant ervaren, zelfs als we bewegen of de kijkhoek verandert. Dit gebeurt door: - Correctie in de hersenen: De hersenen gebruiken signalen van de oogspieren, zoals bij saccadische oogbewegingen (snelle oogbewegingen), om te corrigeren voor bewegingen van het netvlies. - Interpretatie van beweging: Wanneer het hele netvliesbeeld verschuift, gaan de hersenen ervan uit dat de oorzaak van de verschuiving bij onze eigen beweging ligt, zoals lopen of fietsen. - Automatisme: Onze hersenen zijn geconditioneerd om verschuivingen in het beeld toe te schrijven aan bewegingen van ons lichaam, zodat we de omgeving als stabiel ervaren, ondanks de verandering in onze kijkhoek.

Answer 10

Vormconstantie is het vermogen om de vorm van een object als constant te ervaren, zelfs wanneer de hoek van waaruit we het object bekijken verandert en het beeld op ons netvlies vervormd wordt. - Invloed van context en ervaring: Onze hersenen gebruiken kennis van bekende objecten en de omgeving om de ware vorm te interpreteren. - Voorbeeld: Een deur blijft rechthoekig voor ons, zelfs als we deze onder een schuine hoek zien, waarbij het op ons netvlies een trapezium lijkt. - Doel: Dit helpt ons objecten betrouwbaar te herkennen, ongeacht de kijkhoek.

Answer 11

Helderheids- en kleurconstantie zorgt ervoor dat we de helderheid en kleur van objecten als constant ervaren, ondanks veranderingen in belichting of omgevingsomstandigheden. Helderheidsconstantie: Een object lijkt dezelfde helderheid te behouden, ongeacht of het wordt verlicht door fel zonlicht of zwak licht. Dit gebeurt doordat onze hersenen rekening houden met de lichtintensiteit in de omgeving. Voorbeeld: Een wit papier blijft wit, zowel in helder daglicht als in een donkere kamer. Kleurconstantie: De kleur van een object lijkt constant, zelfs als het licht dat erop valt van kleur verandert (bijvoorbeeld door schaduw of kunstlicht). Voorbeeld: Een rode appel blijft rood, zelfs onder een groenachtig licht. Onze hersenen corrigeren voor deze variaties door rekening te houden met de context en eerdere ervaringen.

Answer 12

Waarnemingsillusies zijn fouten in onze waarneming die ontstaan doordat de normale verwerkingsmechanismen in onze hersenen niet goed werken onder ongewone omstandigheden. Normale verwerkingsprogramma’s: Onze hersenen passen gebruikelijke processen toe, zoals context en ervaring, om prikkels te interpreteren. Ongewone omstandigheden: Als prikkels op een onverwachte of misleidende manier worden aangeboden, kan dit leiden tot een verkeerde interpretatie. Voorbeeld: In optische illusies lijkt een rechte lijn gebogen door de omliggende context.

Answer 13

- De Ponzo-illusie: een visuele illusie waarbij twee lijnen van gelijke lengte als verschillend worden waargenomen door de context van convergerende lijnen (zoals spoorrails). - De Kamer van Ames: De Kamer van Ames is een optische illusie waarbij een speciaal ontworpen kamer mensen misleid over de grootte van objecten of personen in de ruimte. Ontwerp: De kamer lijkt rechthoekig, maar heeft in werkelijkheid een trapeziumvorm, waarbij de vloer en muren schuin lopen. Illusie: Wanneer mensen door een kijkgat naar de kamer kijken, lijken objecten of personen aan de ene kant veel groter dan aan de andere kant, zelfs als ze in werkelijkheid even groot zijn. Oorzaak: Dit komt doordat onze hersenen aannemen dat de kamer een normale vorm heeft, waardoor de werkelijke verhoudingen verkeerd geïnterpreteerd worden. De illusie toont hoe sterk onze waarneming wordt beïnvloed door context en aannames. - De Müller-Lyer illusie: De Müller-Lyer illusie is een optische illusie waarbij twee lijnen van gelijke lengte verschillend lijken door de toevoeging van pijlpuntachtige uiteinden. Een lijn met pijlen die naar binnen wijzen ("<-->") lijkt korter. Een lijn met pijlen die naar buiten wijzen (">--<") lijkt langer. Oorzaak: Onze hersenen interpreteren de pijlen als perspectief- of diepteaanwijzingen, waardoor de lijnen optisch vervormd worden. De illusie toont hoe context en visuele aanwijzingen onze perceptie van lengte beïnvloeden. - De maanillusie: De maanillusie is een optische illusie waarbij de maan aan de horizon groter lijkt dan wanneer deze hoog aan de hemel staat, hoewel de grootte op het netvlies hetzelfde blijft. Oorzaak: Vergelijking met objecten: Aan de horizon wordt de maan vergeleken met gebouwen, bomen of andere objecten, wat het groter doet lijken. Afstandsinterpretatie: Onze hersenen interpreteren de maan aan de horizon als verder weg en compenseren dit door de grootte groter te waarnemen. De illusie toont hoe context en afstand onze perceptie beïnvloeden. - de treinillusie: wanneer de trein naast de jouwe zich in beweging zet, lijkt het alsof je eigen trein de andere richting uitgaat

Answer 14

Culturele verschillen in het waarnemingsproces beïnvloeden hoe we visuele informatie interpreteren en verwerken. Anders omgaan met onmogelijke figuren: Sommige bevolkingsgroepen, vooral in niet-westerse culturen, kunnen beter omgaan met onmogelijke figuren zoals de Penrose-driehoek. Dit komt doordat hun waarneming minder afhankelijk is van standaard diepte-indicatoren. Diepte-indicatoren: In westerse culturen zijn we gewend om met lineair perspectief en diepte aanwijzingen te werken, wat onze interpretatie van dergelijke figuren bemoeilijkt. Tekenen van onmogelijke figuren: Bevolkingsgroepen die minder blootgesteld zijn aan lineaire perspectieven, zoals in traditionele kunst en architectuur, hebben vaak minder moeite met het begrijpen of natekenen van onmogelijke figuren. Dit laat zien hoe ervaring en cultuur invloed hebben op ons waarnemingsproces.

Answer 15

Waarnemen is interpreteren, waarbij we objecten en situaties niet alleen zien, maar er ook betekenis aan geven. Dit gebeurt op twee niveaus: Denotatieve betekenis: De objectieve, louter aanwijzende betekenis. Bijvoorbeeld, een rode roos is een bloem. Connotatieve betekenis: De subjectieve, meer gevoelsgeladen betekenis, die afhankelijk is van persoonlijke associaties en culturele context. Bijvoorbeeld, een rode roos symboliseert liefde of romantiek. Dit onderscheid benadrukt dat waarneming meer omvat dan het registreren van feiten; het gaat ook om interpretatie en emotionele betekenis.

Answer 16

De rol van vroegere ervaringen in waarnemen speelt een belangrijke rol in hoe we de wereld om ons heen interpreteren. Dit proces gebeurt vaak automatisch en is sterk verbonden met ons geheugen: Link met het geheugen: Onze vroegere ervaringen beïnvloeden direct hoe we nieuwe informatie verwerken. Bijvoorbeeld, het beeld van "besmeurde brillenglazen" kan een negatieve ervaring oproepen, wat de waarneming van de situatie beïnvloedt, zelfs zonder dat we het direct doorhebben. Culturele verschillen: Onze waarneming en interpretatie van bepaalde signalen worden ook beïnvloed door culturele context. Bijvoorbeeld, in Griekenland kan het opsteken van de hand een andere betekenis hebben dan in andere landen, of het begroeten van iemand kan variëren tussen mannen en vrouwen, afhankelijk van culturele normen en waarden. Dit toont aan dat waarneming niet alleen afhankelijk is van wat we zien, maar ook van onze ervaringen, achtergrond en cultuur.

Answer 17

De affectieve ingesteldheid verwijst naar hoe onze verlangens, gevoelens en verwachtingen onze waarneming beïnvloeden. Dit betekent dat onze emoties en behoeften vaak de manier waarop we de wereld zien, kleuren. Projectie: Dit is het proces waarbij we onze eigen gevoelens, verlangens of eigenschappen projecteren op anderen of situaties. We zien vaak in anderen wat we zelf voelen of verwachten. Complementaire projectie: Hierbij projecteren we kenmerken op anderen die ons aanvullen. We kunnen bijvoorbeeld iemand als vriendelijk beschouwen omdat we zelf behoefte hebben aan vriendelijkheid. Supplementaire projectie: Hierbij projecteren we eigenschappen die we zelf bezitten, maar vaak niet bewust erkennen. Dit gebeurt wanneer we bijvoorbeeld in anderen kenmerken zien die we zelf ook hebben, maar deze niet altijd bewust van onszelf herkennen. Deze vormen van projectie beïnvloeden dus hoe we anderen en situaties waarnemen, vaak op basis van onze eigen interne gemoedstoestand.

Answer 18

Projectieve testen zijn gebaseerd op het principe van projectie, waarbij mensen onbewust hun eigen gevoelens, verlangens of eigenschappen projecteren op neutrale stimuli. Dit helpt psychologen om meer inzicht te krijgen in de onderliggende gedachten en emoties van een persoon. Rorschachtest: Dit is een bekende projectieve test waarbij de deelnemer geïnterpreteerde inktvlekken moet beschrijven. De manier waarop iemand deze vlekken interpreteert, kan aanwijzingen geven over hun innerlijke wereld en onbewuste processen, omdat ze vaak projecteren wat zij zelf voelen of denken. Gekleurde brillenglazen: Dit verwijst naar hoe onze persoonlijke gevoelens of verwachtingen de manier waarop we de wereld waarnemen beïnvloeden, vergelijkbaar met het dragen van een gekleurde bril die onze perceptie verandert. Wat we zien wordt gekleurd door onze emoties en verwachtingen. Deze testen maken gebruik van de neiging van mensen om hun eigen psychologische kenmerken op onduidelijke of vage stimuli te projecteren, wat nuttig kan zijn voor psychologische evaluaties.

Answer 19

Toepassingen in kunst en marketing: De manier waarop we prikkels zoals kleuren en vormen waarnemen, wordt vaak gebruikt om specifieke reacties uit te lokken. Kleur van een afwasproduct: De kleur van een product, zoals groen voor een afwasmiddel, kan associaties oproepen met reinheid of natuur. Kleur van medicatie: Kleuren in medicatie kunnen onze perceptie van effectiviteit beïnvloeden. Bijvoorbeeld, blauwe pillen kunnen worden geassocieerd met kalmerende effecten.

Answer 20

Contrastfenomeen: Dit is de waarneming van een object anders dan het daadwerkelijk is, afhankelijk van de omringende objecten. Bijvoorbeeld, een grijze bal lijkt lichter wanneer deze naast een zwarte bal ligt, en donkerder naast een witte bal. Assimilatiefenomeen: Hierbij lijkt een object meer op zijn omgeving dan het in werkelijkheid is. Bijvoorbeeld, een witte bal lijkt witter wanneer deze naast een veel lichtere achtergrond ligt. Deze fenomenen worden vaak gebruikt in advertenties om producten aantrekkelijker te maken of om een gewenste emotionele reactie op te roepen.

Answer 21

Ebbinghaus-illusie: Een middelgrote cirkel lijkt kleiner wanneer deze omgeven is door grotere cirkels, en groter wanneer omringd door kleinere cirkels. Titchener-illusie: Vergelijkbaar met de Ebbinghaus-illusie, maar het effect wordt sterker bij grotere verschillen in de grootte van de omliggende objecten. Delboeuf-illusie: De grootte van een centrale cirkel wordt beïnvloed door de grootte van de omringende cirkel, zelfs als de centrale cirkel daadwerkelijk dezelfde grootte heeft. Deze principes tonen aan hoe omgevingsfactoren en context de perceptie van objecten kunnen beïnvloeden, wat een belangrijk aspect is in marketing, kunst en psychologie.

Hoofdstuk 3 Flashcards

De waarneming: constructie van een aangepast wereldbeeld (45 cards)