Hoofdstuk 8: gedragswetenschappen in de rechtbank

Question 1

doel strafrecht

Answer 1

• Waarheidsvinding: wat gebeurd?
• Motief
• Veilige samenleving garanderen

Question 2

wat is deskundig onderzoek

Answer 2

Een onderzoeksmaatregel waarbij een rechterlijke instantie een beroep doet op een persoon die door ervaring of studie specialist is in een bepaalde materie om verslag uit te brengen over een specifiek probleem van technische aard.

=> rechterlijke instantie stelt deskundige aan om verslag uit te brengen

Question 3

Functies deskundige in deskundig onderzoek

Answer 3

• Beperkt tot eigen expertise obv wetenschappelijk bewijs
• Neutrale en correcte formulering

=> geen beslissende uitspraken of oordelen = rechter!

Question 4

4 vereisten deskundigen

Answer 4

1. Loyauteit: menselijke waardigheid en rechten van verdediging geëerd, geen listen om resultaten uit te lokken
2. Onafhankelijkheid: neutrale vakman of wetenschapper die in eer en geweten verslag uitbrengt
3. Onpartijdigheid: à charge en à décharge
4. Zorgvuldigheid

Question 5

Kan men een eigen deskundige aanvragen om verdachte te onderzoeken?

Answer 5

Ja, maar hij wordt geacht de 4 peilers te respecteren (onpartijdigheid, onafhankelijkheid, loyauteit en zorgvuldigheid)

Question 6

Wat gebeurt er als er twijfel is van partijdigheid door een deskundige?

Answer 6

2e aangesteld en vergelijken

Question 7

“wiens brood men eet, wiens brood men eert?”

Answer 7

Als er een eigen deskundige aangesteld wordt, kan hij meer biased zijn dan iemand die door justitie is aangesteld
=> justite aangesteld is ook niet altijd volledig onpartijdig

Question 8

Wat is een sue lab?

Answer 8

SUE-methode = Strategisch Gebruik van Informatie (Strategic Use of Evidence)

=> doel: verbeteren van politieverhoren

evidence-based aanpak obv wetenschappelijke onderbouwing: criminologie, biomedische wetenschappen, statistiek, psychologie, …

Question 9

Sue lab topics - criminologie

Answer 9

1. suïcidegevaar inschatten voor advocaten
2. nuttige tijdsbesteding tijdens elektronisch toezicht
3. inzetten VR bij probatie
4. pseudoherinneringen (herinneringen die niet op waarheid berusten)
5. houding verdachte
6. link lichamelijke klachten en seksueel misbruik

Question 10

Sue lab topics - harde wetenschappen

Welke wetenschappelijke zaken bestudeerd?

Answer 10

1. verplaatsbaar DNA en oppervlakte
2. wanneer te dronken voor toestemming seks?
3. overdracht bacterie tijdens seks met condoom
4. gerede twijfel en kansberekening

gerede twijfel = rechter die twijfelt, moet vrijspreken

Question 10

Wat zegt het huidige strafwetboek over onweestaanbare dwang?

Answer 10

Er is geen misdrijf als
1. op tijdstip van feiten geestesstoornis die oordeelsvermogen of controle aantast
2. gedwongen door een macht die hij niet kon weerstaan

Question 11

Huidig vs nieuw strafwetboek: ontoerekeningsvatbaarheid

Answer 11

huidig: of wel of niet
nieuw: meerdere graden

Question 12

Psychiatrisch onderzoek: thema’s

Answer 12

1. op ogenblik van feiten OF deskundigenonderzoek geestesstoornis die oordeelsvermogen of controle over daden tenietdoen of aantast?
2. mogelijk oorzakelijk verband tussen geestesstoornis en feiten?
3. gevaar voor recidive ten gevolge van geestesstoornis (mogelijks in samenhang met andere risicofactoren)?
4. mogelijke behandeling, begeleiding, verzorging met oog op re-integratie in mts
5. nood aan gespecialiseerde begeleiding of behandeling bij feiten gepleegd op minderjarigen of met hun deelneming?
6. opmaken van risicotaxatie onderzoek: gevaarlijkheids- en risicomanagementsanalayse**

resultaten hiervan wegen hard door bij vonnis van rechter!

Question 13

Impact psychiatrisch onderzoek

Answer 13

• doorslaggevend beoordeling voorlopige hechtenis
• leidraad vonnis

Question 14

Kritiek verslag psychiatrisch onderzoek

Answer 14

Momentopname
- biased door cliënt?

Question 15

Wat is de kans dat een cliënt de uitkomsten van zijn gesprek met een psychiater kan manipuleren zonder dat psychiater het door heeft?

Answer 15

50%

Question 16

Hoe kans op manipulatie door cliënt vermijden?

Answer 16

Geloofwaardigheidsonderzoek

Question 17

Beschrijf het proces van het geloofwaardigheidsonderzoek

Answer 17

1. Klinisch psycholoog: audiovisueel verhoor
   (verbaal en non-verbaal bestuderen)
2. Uitgevoerde verhoor geanalyseerd door dezelfde psycholoog obv 19 criteria*

* consistentie, structuur, tijdlijn, details, twijfels/vlotheid, …)

Vooral bij zedenzaken

Question 18

Geloofwaardigheidsonderzoek: soorten valse aangiften

Answer 18

• Aangiften die volledig vals zijn
• Aangiften van feiten die gebeurd zijn, maar valse beschrijving van dader
• Aangiften waarbij de herinneringen door elkaar gehaald worden

Question 19

Impact en kritiek geloofwaardigheidsonderzoek

Answer 19

• belangrijk bewijsmateriaal in proces
• woord tegen woord: echte waarheid moeilijk achterhalen
• leugdendetector
  –> niet genoeg bewijs, wel aanvullend, valse positieven!
  –> vooral bij dader afgenomen, niet bij slachtoffer (praktijk)

Question 20

Anker effect

Answer 20

Bias waarbij er te hard gefocust wordt op het eerst voorziene bewijsstuk of uitspraak

Question 21

Order effect

Answer 21

Bias gebaseerd op de volgorde waarop bewijs geleverd wordt

Question 22

confirmation bias

Answer 22

Bias waarbij mensen informatie zoeken, geloven of onthouden die hun bestaande opvattingen of verwachtingen bevestigt, terwijl tegenstrijdige info wordt genegeerd of afgezwakt.