Hugtök

Question 1

Hvað er rannsókn?

Answer 1

Kerfisbundin gagnaöflun og greining til að svara rannsóknarspurningu.

Rannsóknir eru grundvöllur vísindalegrar þekkingaröflunar.

Question 2

Hvað er gagnreynd hjúkrun?

Answer 2

Ákvörðunartaka byggð á bestu rannsóknum, klínískri reynslu og óskum skjólstæðinga.

Gagnreynd hjúkrun tryggir að meðferð sé byggð á traustum grunni.

Question 3

Hvað er hugtak?

Answer 3

Óhlutbundin hugmynd, t.d. ‘sársauki’ eða ‘heilsa’.

Hugtök eru grunnþættir í fræðilegum rannsóknum.

Question 4

Hvað er fyrirbæri?

Answer 4

Raunverulegt fyrirbæri sem hugtakið vísar til.

Fyrirbæri eru það sem rannsóknir leitast við að útskýra.

Question 5

Hvað er hugsmíð?

Answer 5

Flókið hugtak sem byggir á mörgum þáttum, t.d. sjálfstraust eða geðheilsa.

Hugsmíð getur falið í sér margs konar þætti sem eru erfitt að mæla beint.

Question 6

Hvað er kenning?

Answer 6

Skipuleg tenging hugtaka sem útskýrir fyrirbæri eða samband milli hugtaka.

Kenningar eru mikilvægar til að leiða rannsóknir og útskýra niðurstöður.

Question 7

Hvað er tilgáta?

Answer 7

Staðhæfing eða spá sem er prófuð í rannsókn.

Tilgátur eru oft grunnur að rannsóknaraðferðum.

Question 8

Hvað er megindleg rannsókn?

Answer 8

Safnar tölulegum gögnum, notar tölfræði til að prófa tilgátur.

Megindlegar rannsóknir eru algengar í félagsvísindum.

Question 9

Hvað er eigindleg rannsókn?

Answer 9

Safnar orðum/textum til að lýsa upplifun fólks, ekki töluleg greining.

Eigindlegar rannsóknir veita dýrmæt innsýn í mannlega reynslu.

Question 10

Hvað eru blandar aðferðir?

Answer 10

Blanda af megindlegri og eigindlegri aðferð í sömu rannsókn.

Blandaðar aðferðir geta veitt heildrænni sýn á rannsóknarefnið.

Question 11

Hvað er sönn tilraun (RCT)?

Answer 11

Slembun + íhlutun + samanburðarhópur. Sterkasta orsakatengslasnið.

RCTs eru gullstandard í klínískum rannsóknum.

Question 12

Hvað er hálftilraun?

Answer 12

Inngrip án slembunar eða samanburðarhóps.

Hálftilraunir eru oft notaðar þegar fullar tilraunir eru ekki mögulegar.

Question 13

Hvað er þversniðsrannsókn?

Answer 13

Gögn safnað á einum tímapunkti.

Þversniðsrannsóknir eru gagnlegar til að fá yfirsýn á tiltekið ástand.

Question 14

Hvað er langtímarannsókn?

Answer 14

Gögn safnað yfir lengri tíma.

Langtímarannsóknir eru mikilvægar til að skoða þróun yfir tíma.

Question 15

Hvað eru breytur?

Answer 15

Mælanlegir eiginleikar eða einkenni sem geta tekið fleiri en eitt gildi.

Breytur eru grundvallaratriði í öllum rannsóknum.

Question 16

Hvað er óháð breyta?

Answer 16

Frumbreyta – veldur eða hefur áhrif.

Óháðar breytur eru oft kallaðar ‘frumbreytur’ í rannsóknargögnum.

Question 17

Hvað er háð breyta?

Answer 17

Fylgibreyta – áhrifin sem mæld eru.

Háðar breytur eru mikilvægar til að meta áhrif óháðra breyta.

Question 18

Hvað er flokkabreyta?

Answer 18

Engin röð eða magn, t.d. kyn eða litur.

Flokkabreytur eru notaðar til að flokka gögn.

Question 19

Hvað er raðbreyta?

Answer 19

Röð en ójafnt bil, t.d. ánægja (1–5).

Raðbreytur eru gagnlegar þegar röðun er mikilvæg.

Question 20

Hvað er jafnbilabreyta?

Answer 20

Jöfn bil, ekkert algilt núll, t.d. hitastig í °C.

Jafnbilabreytur eru nauðsynlegar fyrir nákvæmar mælingar.

Question 21

Hvað er hlutfallsbreyta?

Answer 21

Jöfn bil + algilt núll, t.d. þyngd í kg.

Hlutfallsbreytur leyfa fulla tölfræðilega greiningu.

Question 22

Hvað er lýsandi tölfræði?

Answer 22

Lýsir gögnum með meðalútreikningum, tíðni o.fl.

Lýsandi tölfræði er fyrsta skrefið í gagnagreiningu.

Question 23

Hvað er ályktunartölfræði?

Answer 23

Dregur ályktanir um þýði út frá úrtaki.

Ályktunartölfræði er mikilvæg fyrir að draga almennar niðurstöður.

Question 24

Hvað er tíðnidreifing?

Answer 24

Hversu oft gildi koma fyrir.

Tíðnidreifing hjálpar til við að greina mynstur í gögnum.

Question 25

Hvað er meðaltal?

Answer 25

Meðalhólf allra mælinga. ## Footnote Meðaltal er algengt mælikvarði á miðju í gögnum.

Question 26

Hvað er miðgildi?

Answer 26

Miðpunktur mælinga þegar þeim er raðað í röð. ## Footnote Miðgildi er oft betri mælikvarði en meðaltal í skekkjuðum gögnunum.

Question 27

Hvað er hágildi (Mode)?

Answer 27

Algengasta gildið í gagnasafni. ## Footnote Hágildi er mikilvægt til að skynja algengustu gildi í gögnum.

Question 28

Hvað er staðalfrávik (SD)?

Answer 28

Mælir meðalfrávik mæligilda frá meðaltali. ## Footnote Staðalfrávik er mikilvægt til að meta dreifingu gilda.

Question 29

Hvað er p-gildi (p-value)?

Answer 29

Líkurnar á að niðurstaða sé tilviljun (p < 0,05 = marktækt). ## Footnote P-gildi er notað til að meta marktækni niðurstaðna.

Question 30

Hvað er t-próf?

Answer 30

Ber saman meðaltöl tveggja hópa. ## Footnote T-próf eru algeng í klínískum rannsóknum.

Question 31

Hvað er ANOVA?

Answer 31

Ber saman meðaltöl fleiri en tveggja hópa. ## Footnote ANOVA er mikilvægt til að skoða mun á milli hópa.

Question 32

Hvað er chi-square próf?

Answer 32

Próf fyrir flokkabreytur. ## Footnote Chi-square próf eru notuð til að skoða tengsl milli flokkabreytna.

Question 33

Hvað er Pearson's r?

Answer 33

Fylgnistuðull fyrir samfelldar breytur. ## Footnote Pearson's r er notað til að mæla styrk tengsla milli tveggja breyta.

Question 34

Hvað er skaðleysi (Beneficence)?

Answer 34

Rannsókn má ekki skaða þátttakendur, heldur auka ávinning. ## Footnote Skaðleysi er grundvallarþáttur í siðfræði rannsókna.

Question 35

Hvað er sjálfsforræði (Autonomy)?

Answer 35

Þátttakendur ákveða sjálfir þátttöku sína með upplýstu samþykki. ## Footnote Sjálfsforræði er mikilvægt til að tryggja réttindi þátttakenda.

Question 36

Hvað er réttlæti (Justice)?

Answer 36

Sanngjörn og jöfn meðferð þátttakenda. ## Footnote Réttlæti tryggir að allir þátttakendur fái sanngjarna meðferð.

Question 37

Hvað er upplýst samþykki (Informed Consent)?

Answer 37

Þátttakandi samþykkir þátttöku eftir að hafa fengið allar nauðsynlegar upplýsingar. ## Footnote Upplýst samþykki er mikilvægt til að tryggja að þátttakendur séu meðvitaðir um rannsóknina.

Question 38

Hvað er trúnaður og nafnleynd?

Answer 38

Tryggja að persónulegar upplýsingar þátttakenda haldist leyndar. ## Footnote Trúnaður er grundvallaratriði í rannsóknum sem fela í sér mannlegar upplýsingar.

Question 39

Hvað eru varnarlausir þátttakendur?

Answer 39

Hópar sem þurfa sérstaka vernd, t.d. börn, sjúklingar, andlega veikir. ## Footnote Varnarlausir þátttakendur krafast sérstakrar athygli í rannsóknum.

Question 40

Hvað er vísindasiðanefnd?

Answer 40

Metur rannsóknir á heilbrigðissviði og tryggir að þær fylgi siðareglum. ## Footnote Vísindasiðanefndir eru mikilvægar til að tryggja siðferðilega framkvæmd rannsókna.

Question 41

Hvað er kerfisbundin samantekt?

Answer 41

Safnar og metur allar rannsóknir sem svara tiltekinni rannsóknarspurningu. ## Footnote Kerfisbundnar samantektir eru mikilvægar til að draga saman þekkingu um ákveðið efni.

Question 42

Hvað er meta-analýsa?

Answer 42

Megindleg sameining niðurstaðna margra rannsókna í eina heildarniðurstöðu. ## Footnote Meta-analýsa getur veitt sterkari niðurstöður en einstaklingsrannsóknir.

Question 43

Hvað er meta-samantekt (Metasynthesis)?

Answer 43

Eigindleg samantekt á niðurstöðum margra eigindlegra rannsókna. ## Footnote Meta-samantektir veita dýrmæt innsýn í eigindlegar rannsóknir.