Kolokwium Podstawy Prawa

Question 1

Podaj definicję normy prawnej

Answer 1

Norma prawna – reguła zachowania, postępowania będąca częścią składową
systemu prawa.

Question 2

Wymień cechy normy prawnej

Answer 2

1) Generalna,
2) Abstrakcyjna,
3) Konkretna,
4) Indywidualna.

Question 3

Wyjaśnij trójelementową budowę normy prawnej

Answer 3

Trójelementowa budowa normy prawnej: wymienia warunki, w których adresat normy powinien zachować się w sposób określony przez dyspozycję, a sankcja określa skutki jakie powinno pociągnąć zachowanie adresata niezgodne z dyspozycją w warunkach wskazanych w hipotezie.

• Hipoteza – adresat, okoliczności, warunki np. miejsce i czas;
• Dyspozycja – nakaz, zakaz, dozwolenie;
• Sankcje – dolegliwość w wyniku złamania nakazu, zakazu lub przekroczenia
  dozwolenia.

Question 4

Wyjaśnij koncepcje norm sprzężonych

Answer 4

Norma prawna sankcjonująca określa, jak winien zachować się organ państwa, gdy adresat nie zastosuje się do - normy prawnej sankcjonowanej, która ustala jak jej adresat powinien zachować się w wyznaczonych przez nią warunkach. Adresatem normy prawnej jest osoba, której zachowanie jest regulowane przez normę prawną.

*Norma sankcjonowana – hipoteza (adresat) i dyspozycja (powinne zachowanie)
* Norma sankcjonująca – kara jaką organ państwa zastosuje w wyniku
złamania normy sankcjonowanej.

Question 5

Opisz podział norm prawnych

Answer 5

Normy prawne dzielą się na kilka grup:

-> wg właściwości ich obowiązywania (względnie i bezwzględnie obowiązujące),

-> wg sposobu określenia adresata (abstrakcyjne i konkretne) lub wyznaczonego przez nie zachowania się (ogólne i jednostkowe),

-> wg sposobu regulacji zachowania adresata (nakazujące, zakazujące i dozwalające), ze względu na system prawa i według gałęzi systemu prawa.

Od norm prawnych należy odróżnić przepis prawny; normy prawne są zawarte w przepisach.

Przepis prawny – fragment tekstu aktu normatywnego.

Question 6

Opisz wymiary obowiązywania prawa

Answer 6

W znaczeniu aksjologicznym – zgodność z podstawowymi wartościami lub normami moralnymi: ustawowe bezprawie, zwolennicy prawa natury, obywatelskie nieposłuszeństwo.

W znaczeniu realistycznym – występowanie w masowej skali zgodności zachowań adresatów z normami i systematyczne karanie za łamanie prawa: odwyknienie prawa (desuetudo).

W znaczeniu formalnym (tetycznym) - prawo obowiązuje wtedy gdy:
a) Zostało właściwie ustanowione,
b) Został właściwie ogłoszone,
c) Nie zawiera postanowień sprzecznych lub zostały one usunięte,
d) Nie zostało uchylone (derogowane),
e) Nie zostało uznane za sprzeczne z Konstytucją RP (aktami wyższego rzędu).

Question 7

Przestrzenie obowiązywania prawa

Answer 7

W przestrzeni: terytorium państwa, prawo międzynarodowe, prawo unijne, prawo lokalne/miejscowe.

Co do osób: obowiązuje wszystkich, specjalny statut – dyplomacja, wojska obce, apartydzi.

W czasie: początek – lex retro non agit, koniec.

Question 8

Zdefiniuj: system, system naturalny, system prawa, instytucja prawna.

Answer 8

System – uporządkowany zbiór pewnych powiązanych z sobą elementów, który nie zawiera sprzeczności.

System naturalny (człowiek) i sztuczny

System prawa – uporządkowany układ powiązanych ze sobą norm prawnych występujących w określonym czasie i na wyznaczonym terytorium (najczęściej państwa).

Instytucja prawna – zespół ściśle powiązanych ze sobą norm, dotyczącego tego samego przedmiotu np. Instytucja spółki cywilnej, małżeństwo, własność, sprzedaż).

Question 9

Wymień zasady prawa

Answer 9

Zasada niesprzeczności: - Reguły kolizyjne:
1) Porządek hierarchiczny – moc prawną zachowuje ta norma, która pochodzi z aktu wyższego rzędu.
2) Porządek treściwy – pierwszeństwo ma norma bardziej szczegółowa
3) Porządek czasowy – pierwszeństwo ma norma późniejsza

Zasada zupełności: brak luk, prawo jest wszędzie tam, gdzie powinno być (problem luki aksjologicznej), luka techniczna.

Analogia – wnioskowanie z podobieństwa; Analogia legis – z ustawy; Analogia iuris – z prawa.

Question 10

Niedopuszczalne przypadki stosowania analogii:

Answer 10

• Prawo karne (zabranie pojazdu w celu przejażdżki);
• Władcze kompetencje organów władzy publicznej;
• Ciężary publicznoprawne (podatki, cła);
• Na niekorzyść słabszego (małoletniego, pracownika, konsumenta);
• Poszerzające obowiązki czy ograniczające zakres praw i wolności.

Question 11

Wymień trzy działy systemu prawa

Answer 11

Prawo materialne – merytoryczne prawa i obowiązki – charakter pierwotny norm.

Prawo formalne – określa zasady i tryb postępowania organów i osób stosujących prawo – normy o charakterze wtórnym.

Prawo publiczne – interes państwa – między organami prawa państwa lub państwem a jednostką (konstytucyjne, administracyjne, karne).

Prawo prywatne – interes jednostki – między jednostkami (rodzinne i cywilne).

Prawo wewnętrzne – dotyczy jakiegoś państwa

Prawo międzynarodowe – umowa, zwyczaj obowiązujące na całym świecie.

Gałęź prawa: zespół norm regulujących stosunki prawne z zakresu określonej dziedziny stosunków społecznych. Cecha charakterystyczna: jednorodność.

Question 12

Wymień 5gałęzi prawa

Answer 12

PRAWO CYWILNE,
PRAWO KARNE,
PRAWO ADMINISTRACYJNE,
PRAWO KONSTYTUCYJNE,
PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE,
PRAWO PRACY,
PRAWO CELNE,
PRAWO HANDLOWE,
PRAWO FINANSOWE,
PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE,
PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRYWATNE,
PRAWO GOSPODARCZE,
PRAWO PODATKOWE,
PRAWO ROLNE,
PRAWO WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ,
PRAWO UE

Question 13

Opisz znaczenia prawa

Answer 13

Znaczenie materialne: ogół okoliczności (społecznych, politycznych, ekonomicznych, kulturowych, religijnych) wpływających na podstawie określonej normy prawnej.

Znaczenie instytucjonalne: organy władzy państwowej (np. Parlament, Rada Ministrów, czy sądy) których decyzja przesądziła o treści i obowiązywania prawa.

Znaczenie formalne: akty normatywne zawierające przepisy prawne służące do konstruowania normy prawnej.

Question 14

Opisz sposoby tworzenia prawa

Answer 14

• Przekształcanie się zwyczajów w prawo;
• Opinie sławnych jurystów;
• Precedensy sądowe;
• Stanowienie prawa;
• Recepcja prawa obcego;
• Umowy o charakterze prawotwórczym.

Typowy sposób tworzenia prawa:
proces świadomy i jednostronny, charakter prospektywny, konstytutywny, sformalizowany – oddanie go w ręce kompetentnych organów, podporządkowanie określonym procedurom, nadanie aktom właściwej formy, podanie ich we właściwy sposób do wiadomości publicznej.

Question 15

Opisz proces przyjmowania ustawy:

Answer 15

Instytucja ustawodawcza: 15 posłów (komisja poselska), senat, Rada Ministrów, prezydent, 100 tyś. Obywateli.

Sejm: głosowanie zwykłą większością, Senat: bezwzględna większość głosów, przyjęcie, poprawki, odrzucenie.

Prezydent: podpisanie, weto (bezwzględnie lub zawieszające, 3/5 głosów odrzucenie weta przez Sejm), trybunał konstytucyjny.

Publikacja: Dziennik Ustaw, Vacatio legis – 14 dni na zapoznanie.

Kontrola konstytucyjności: zajmuje się nią Trybunał Konstytucyjny.

Question 16

Wymień i opisz akty prawne:

Answer 16

KONSTYTUCJA: jedyny akt prawny o takiej nazwie, najwyższa moc obowiązywania, uchwalenie i zmiana konstytucji wymaga szczególnego trybu, normuje ustrój państwa, wskazuje katalog praw i obowiązków człowieka, określa kompetencje najważniejszych organów.

UMOWY MIĘDZYNARODOWE – stosowanie bezpośrednie, ratyfikacja.

USTAWA: NIEKIEDY JEST OBOWIĄZEK WYDANIA USTAWY; PRAWA CZŁOWIEKA, BUDŻET, KODEKSY.

ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY: PREZYDENT, STAN WOJNY,
ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE: TYLKO NA MOCY UPOWAŻNIENIA USTAWOWOEGO ORAZ NA JEGO GRANICACH : PREZYDENT, RADA MINISTRÓWÓW, PREZES RADY MINI, POSZCZEGÓLNI MINISTROWIE, KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI, ZAKAZ SUBDELEGECJI

PRAWO EUROPEJSKIE:ROZPORZĄDZENIE, DYREKTYWY, DECYZJE MAJĄ PIERWSZEŃSTWO PRZED USTAWAMI, OPINIE I ZALECENIA (SOFT LAW)

PRAWO MIEJSCOWE:
GMINA (RADA GMINY WÓJT BURMISTRZ PREZYDENT MISATA)
POWIAT: RADA POWIATU ZARZĄD STAROSTA
WOJEWÓDZTWO: WOJEWODA SEJM WOJEWÓDZKI

AKTY PRAWA WEWNĘTRZNEGO: są to dokumenty, które regulują działanie i organizację wewnętrzną jednostki. Nie ma charakteru ogólnokrajowego lub międzynarodowego.

Stosunki społeczne – więzi między ludźmi, które są regulowane przez normy społeczne, między co najmniej dwoma podmiotami.

Question 17

Podaj podział aktów prawnych ze względu na regulowaną materię:

Answer 17

• gospodarcze,
• moralne,
• kulturalne,
• religijne.

Question 18

Zdefiniuj stosunek prawny

Answer 18

zależność (więź) pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami, wyrażające się w wyznaczonych przez te normy uprawnieniach i obowiązkach podmiotów względem siebie opartych o przepisy prawa.

Question 19

Podaj cechy stosunku prawnego

Answer 19

• co najmniej dwa podmioty,
• ściśle określone zachowania,
• wyznaczone przez normę prawną,
• realizacja stosunku jest zabezpieczona środkami przymusu – sankcje.

Question 20

Czym są fakty prawne?

Answer 20

Fakty prawne: zdarzenia i zachowania: czyny zgodne z prawem niedozwolone, zabronione; czynności konwencjonalne: czynności prawne, akty tworzenia prawa, akty stosowania prawa.

Question 21

Wymień podmioty prawa cywilnego

Answer 21

1. Osoba fizyczna
2. Osoba prawna
3. Ułomne

Question 22

Cechy osoby fizycznej

Answer 22

1) osoby fizyczne (każdy człowiek od urodzenia aż do śmierci);

• zdolność prawna (bycie podmiotem stosunków prawnych; możliwość nabywania uprawnień i obowiązków względem innych osób (albo możliwość uczestnictwa w stosunkach jako przedmiot); zdolność do bycia podmiotem
  prawa i obowiązków prawnych);
• zdolność do czynności prawnych (zdolność do składania oświadczeń woli ze skutkiem prawnym w postaci nawiązania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego, zdolność do nabywania prawa i zaciągania obowiązków oraz rozporządzania nimi swym własnym działaniem):

a) brak zdolności, (ubezwłasnowolnienie – to pozbawienie zdolności do czynności prawnej, wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń),
b) Częściowa zdolność – osoby, które ukończyły 13 rok życia lub częściowo ubezwłasnowolnione;
c) Pełna zdolność – osoba, która ukończyła 18 rok życia;

Question 23

Cechy osoby prawnej

Answer 23

2) osoby prawne: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

a) Zrzeszenia (korporacje, np. partie polityczne, - zgrupowanie pewnej liczby osób fizycznych;
b) Zakłady: (np. Przedsiębiorstwa, dla których istnienia przesądzone jest zgrupowanie pewnego majątku).

Tryby występowania osoby prawnej:
- Tryb rejestrowy: z inicjatywy założycieli, wpis;
- Tryb ustawowy: na podstawie ustawy,
- Tryb notyfikacyjny: powiadomienie odpowiednich władz państwowych.

Question 24

Cechy ułomnego podmiotu prawnego

Answer 24

ułomne: nie mające osobowości prawnej, państwo im jej nie przyznało (np. Spółka jawna, wspólnota mieszkaniowa).
Przedmiot: przedmiotem stosunku prawnego może być określone zachowanie, przedmiot materialny – jakaś rzecz, czy niematerialny – np. Utwór literacki czy wzór użytkowy).

Question 25

Wymień rodzaje stosunków prawnych ze względu na metodę regulacji.

Answer 25

1) Cywilnoprawne: strony tych stosunków są równoprawne (równorzędne), nawiązanie stosunków jest dobrowolne (swoboda umów), przedmiot i treść stosunków są na ogół określone swobodnie przez strony, sankcje: nieważność
lub egzekucja.

2) Karnoprawne: nie są równorzędne, stronami stosunku obok przestępcy jest państwo, normy są bezwzględnie obowiązujące, sankcje: karne, a posiłkowo egzekucyjne.

3) Administracyjno–prawne: strony tych stosunków nie są równoprawne (równorzędne), ponieważ organ administracyjny ma pozycję władczą, zawiązanie stosunku nie mogą być dobrowolne, treść i przedmiot są określone z reguły mocą normami bezwzględnie obowiązującymi, sankcje: egzekucyjna (niekiedy karna).

Question 26

Wymień rodzaje stosunków prawnych ze względu na liczbę podmiotów:

Answer 26

Dwustronne, wielostronne (np. Spółka, spółdzielnia).

Question 27

Wymień elementy składowe przestępstwa:

Answer 27

1) CZYN – zewnętrzne zachowanie sterowane wolą (działanie i zaniechanie);
2) BEZPRAWNOŚĆ – nie ma przestępstwa bez prawa, czyn zabroniony może określać tylko ustawa, zakaz analogii i wykładni rozszerzające;
3) SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ – większa niż znikoma; czynnik materialny;
4) WINA – stosunek psychiczny sprawcy do czynu, który popełnił, bez winy nie ma przestępstwa, może być umyślna lub nieumyślna.

Question 28

Podaj rodzaje winy

Answer 28

a) Wina umyślna (zamiar bezpośredni, zamiar ewentualny – przewidywanie możliwości przestępstwa i zgoda na nie);

b) Wina nieumyślna: lekkomyślność (świadoma nieumyślność – przewidywane możliwości popełnienia, ale bezpodstawne przypuszczenie, że zdoła się jego
uniknąć); niedbalstwo (nieświadoma, nieumyślność – brak przewidywania, choć powinno i można przewidzieć).

Question 29

Wymień rodzaje przestępstw

Answer 29

1) ZE WZGLĘDU NA RODZAJ KARY:
Występek – czyn zabroniony, zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5 tyś zł, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności przekraczają miesiąc; Zbrodnia – czyn zabroniony, zagrożony karą powyżej 3 lat pozbawienia wolności.

2) ZE WZGLĘDU NA RODZAJ SKUTKU:
Materialne: skutkowe, brak wystąpienia skutku – tylko możliwość odpowiadania za usiłowanie; Formalne: bez skutkowe, wystąpienie skutku może mieć wpływ tylko na wymiar kary.

3) ZE WZGLĘDU NA RODZAJ WINY:
Umyślne; Nieumyślne.

4) ŻE WZGLĘDU NA ZACHOWANIE SPRAWCY:
Działanie; Zaniechanie; Mieszane np. Fałszywe zeznania, narażenie człowieka na niebezpieczeństwo.

5) ZE WZGLĘDU NA TYP:
Podstawowe; Zasadnicze; uprzywilejowane cechy, które czynią je mniej niebezpiecznym; Kwalifikowane: cechy dodatkowe powodują, ze jest ono niebezpieczniejsze
od normalnego.

6) ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB ŚCIGANIA:
Z urzędu; Na wniosek pokrzywdzonego – przestępstwa gdy pokrzywdzonym jest osoba najbliższa; Z oskarżenia prywatnego – zniesławienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej.

7) ZE WZGLĘDU NA RODZAJ DÓBR CHRONIONYCH:
Zbrodnie przeciwko ludzkości; Przestępstwo polityczne (zamach stanu, szpiegostwo, znieważenie narodu lub państwa polskiego, zamach na życie prezydenta); Przestępstwo pospolite

Question 30

Podaj formy popełnienia przestępstwa

Answer 30

a) Sprawstwo;
b) Przygotowanie;
c) Podżeganie;
d) Pomocnictwo;
e) Usiłowanie.

Question 31

Wymień okoliczności wyłączające bezprawność

Answer 31

• (obrona konieczna, stan wyższej konieczności,
  zgoda pokrzywdzonego, działania w granicach uprawnień i obowiązku prawnego, ryzyko nowatorstwa, ryzyko sportowe).
• Obrona konieczna – odparcie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki. Zamach musi być bezprawny i bezpośredni, rzeczywisty. Przekroczenie granic – nadzwyczajne złagodzenie, odstąpienie od wymierzania kary.
• Stan wyższej konieczności – poświęcenie cudzego dobra w celu zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu grożącemu dobru społecznemu lub dobru jednostki. Poświęcone dobre nie może przedstawiać wartości oczywiście większej.
• Zgoda pokrzywdzonego – można się na nią powołać tylko w przypadku przestępstwa, które nie zagrażają życiu bądź zdrowiu jednostki.
• Działania w granicach uprawnień i obowiązku prawnego – policja, lekarz, komornik, rodzic.
• Ryzyko nowatorstwa – eksperyment medyczny, poznawczy i techniczny (rzetelna wiedza, informacja i zgoda uczestnika.

Question 32

Wymień okoliczności wyłączające winę

Answer 32

• (wiek, niepoczytalność, błąd, rozkaz, stan żywszej
  konieczności).
• Niepoczytalność – choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe, inne zakłócenie czynności psychicznych – brak możliwości rozpoznania znaczenia czynów. Środki zabezpieczające – np. Zakład psychiatryczny. Ograniczona
  poczytalność. Niepoczytalność zawiniona przez sprawce (upojenie alkoholowe czy narkotykowe) nie zwalnia od odpowiedzialności.
• Błąd: faktyczny – nieświadomość, urojenie – istotność; co do prawa; co do kontratypu i co do okoliczności wykraczających winę.
• Rozkaz – żołnierz, wydający rozkaz ponosi odpowiedzialność.

Question 33

Wymień możliwe kary

Answer 33

a) POZBAWIENIE WOLNOŚCI – co najmniej od miesiąca do 30 lat, dożywocie;

b) OGRANICZENIE WOLNOŚCI – od miesiąca do 2 lat; skazany nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca pobytu, musi wykonywać prace wskazane przez sad, praca nieodpłatna, możliwość potracenia wynagrodzenia;

c) GRZYWNA – stawki dzienne od 1 do 540 – od 10zł do 2000zł.

Question 34

Wymień możliwe środki karne

Answer 34

a) Pozbawienie praw publicznych;
b) Zakaz zajmowania określonego stanowiska;
c) Zakaz wstępu na imprezę masowa;
d) Zakaz prowadzenia pojazdów;
e) Podanie wyroku do publicznej wiadomości.