β-laktamy Flashcards
(128 cards)
1
Q
jaki jest czteroczłonowy pierścień laktamowy
A
unikalny
2
Q
Penicyliny dzielą się na
A
- penicyliny naturalne (np. penicylina G)
- penicyliny przeciwgronkowcowe (np. metycylina i penicyliny izoksazolilowe)
- penicyliny o rozszerzonym spektrum (ampicylina i penicyliny antypseudomanalne)
3
Q
penicyliny naturalne spektrum
A
bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne ziarenkowce i beztlenowce (nieprodukujące β-laktamaz). słaba aktywność na pałeczki Gram-ujemne i podatność na β-laktamazy
4
Q
penicyliny przeciwgronkowcowe spektrum
A
gronkowce i paciorkowce (odporne na gronkowcowe β-laktamazy). nie działają na enterokoki, bakterie beztlenowe i na Gram-ujemne ziarenkowce i pałeczki
5
Q
penicyliny o rozszerzonym spektrum
A
jak penicyliny naturalne + lepsza aktywność wobec bakterii Gram-ujemnych
6
Q
minimalne stężenie hamujące (MIC) określa jednostka
A
μg/ml
7
Q
większość penicylin występuje w postaci
A
soli sodowych lub potasowych
8
Q
w iniekcjach domięśniowych penicylina G jest podawana jako
A
sole prokainowe i benzatynowe
9
Q
czy penicyliny są stabilne?
A
tak, ale tylko w postaci krystalicznej (w roztworze tracą aktywność po 24h, dlatego muszą być przygotowane bezpośrednio przed podaniem)
10
Q
β-laktamy działają w bakterii na
A
syntezę ściany komórkowej
11
Q
ściana komórkowa bakterii składa się z
A
peptydoglikanu – usieciowanego polimeru polisacharydów i polipeptydów
12
Q
polisacharydowa część peptydoglikanu to
A
N-acetyloglukozamina i kwas N-acetylomuraminowy
13
Q
jaki ważny fragment ma peptydowa część peptydoglikanu
A
końcówkę D-Ala-D-Ala
14
Q
co robi enzym PBP
A
usuwaw końcową alaninę w procesie tworzenia wzajemnego wiązania z najbliższym peptydem
15
Q
jak β-laktamy hamują PBP
A
są analogami strukturalnymi D-Ala-D-Ala, kowalcyjnie wiążącymi się z miejscem aktywnym PBP (hamują transpeptydację)
16
Q
β-laktamy to bakteriostatyki czy bakteriobójcze?
A
bakteriobójcze (autoliza), ale TYLKO WTEDY KIEDY KOMÓRKI BAKTERYJNE SĄ W OKRESIE AKTYWNEGO WZROSTU I SYNTEZY ŚCIANY KOMÓRKOWEJ ZAPAMIĘTAJ TO DO CHOLERY JASNEJ
17
Q
mechanizm oporności na β-laktamy
A
produkcja β-laktamaz (najczęściej)
modyfikacja PBP (MRSA)
upośledzenie penetracji leku do PBP (tylko bakterie Gram-ujemne)
proces aktywnego usuwania antybiotyku (Gram-ujemne)
18
Q
β-laktamazy, które wykazują raczej wąskie spektrum są produkowane przez
A
S. aureus
H. influenzae
E. coli
19
Q
penicyliny i cefalosporyny, ale nie karbapenemy hydrolizują
A
AmpC i ESβL
20
Q
karbapenemy hydrolizują
A
metalo-β-laktamazy i karbapenemazy
21
Q
dlaczego mechanizm oporności na β-laktamy poprzez zmniejszenie dostępu do PBP jest charakterystyczny dla bakterii Gram-ujemnych?
A
bo mają one błonę zewnętrzną, nieprzepuszczalną dla β-laktamów, które mogą przejść jedynie poprzez pory (białkowe kanały) w błonie. brak lub zmniejszenie ilości produkowanych kanałów powoduje pośrednio (!) oporność. pośrednio dlatego, że nie wystarcza to do wykształcenia oporności, jednak bakterie, które zawierają mało aktywne β-laktamazy, które normalnie nie wystarczają do oporności, teraz wystarczają ze względu na małe stężenie przenikającego antybiotyku
22
Q
stabilne w środowisku kwaśnym żołądka są
A
dikloksacylina, ampicylina i amoksycylina, dlatego dobrze wchłaniają się po podaniu doustnym
23
Q
czy wchłanianie penicylin jest osłabiane przez pokarm?
A
tak (wyjątek: amoksycylina), dlatego 1-2h przed/po posiłku
24
Q
jak podajemy penicylinę G
A
dożylnie, bo domieśniowo ma działanie drażniące i wywołuje duży ból przy dużych dawkach
25
Czy penicyliny wnikają do komórek?
nie, bo są polarne, dlatego ich stężenie jest większe w płynie pozakomórkowym
26
które penicyliny wiążą się słabo z białkami?
np. penicylina G i ampicylina (dlatego osiągają w osoczu wyższe stężenia)
27
jaką cechę mają penicylina benzatynowa i prokainowa
opóźnione wchłanianie, stąd długotrwałe utrzymywanie się stężeń we krwi i w tkankach
28
czy penicylina przenika do OUNu?
słabo
29
czy penicylina przenika do gałki ocznej?
słabo
30
czy penicylina przenika do prostaty?
słabo
31
czy penicylinę można stosować w zapaleniu opon?
można! ponieważ bariera jest uszkodzona w aktywnym procesie bakteryjnym, a to wystarcza do zabicia pneumo- i meningokoków, jeśli są wrażliwe
32
jak jest wydalana penicylina?
głownie z moczem, 10% przesączaniem kłębuszkowym a 90% sekrecją kanalikową
33
okres półtrwania ampicyliny i innych penicylin o rozszerzonym spektrum
ok. 1h
34
jak jest wydalana oksacylina, dikloksacylina i kloksacylina?
nerkami i z żółcią (dlatego nie jest wymagana modyfikacja dawki w niewydolności nerek)
35
wydalanie penicyliny u noworodków
mniejszy klirens, dlatego dostosowujemy dawkę do masy ciała
36
czym można zwiększyć stężenia penicylin we krwi?
probenecydem, lekiem moczanopędnym stosowanym w dnie moczanowej lub hiperurykemii, który zmniejsza sekrecję kanalikową słabych kwasów, w tym β-laktamów
37
penicylina G lekiem z wyboru w zakażeniach
1. paciorkowce
2. meningokoki
3. niektóre enterokoki
4. wrażliwe na penicylinę pneumokoki
5. gronkowce nieprodukujące β-laktamaz
6. Treponema pallidum
7. Clostiridium sp.
8. Actinomyces
9. niektóre Gram-dodatnie pałeczki
10. nieprodukujące β-laktamaz Gram-ujemne beztlenowce
38
Penicylina V
doustna, tylko w lekkich infekcjach (słaba biodostępność), wąskie spektrum raczej stosowana amoksycylina w jej miejsce
39
penicylina benzatynowa skuteczna w leczeniu
zapalenia gardła przez paciorkowce β-hemolizujące
40
penicyliny przeciwgronkowcowe mają taką budowę
są półsyntetyczne
41
penicyliny przeciwgronkowcowe lekami z wyboru w
zakażeniach metycylinowrażliwymi i zarazem penicylinoopornymi gronkowcami
działają też na penicylinowrażliwe paciorkowce/pneumokoki, ale nie działają na L. monocytogenes, enterokoki i MRSA
42
penicyliny izoksazolilowe, przedstawiciele i zakażenia
oksacylina, kloksacylina lub dikloksacylina (metycyliny już się nie stosuje); doustne (pokarm zaburza wchłanianie)
łagodne zakażenia gronkowcowe
oksacylina we wlewie dożylnym w ciężkich ogólnoustrojowych zakażeniach gronkowcowych
43
wobec jakich bakterii i dlaczego penicyliny o rozszerzonym spektrum (aminopenicyliny, karboksypenicyliny, ureidopenicyliny) są bardziej aktywne od penicylin naturalnych/przeciwgronkowcowych
wobec Gram-ujemnych, łatwiej przechodzą przez błonę zewnętrzną
44
jak się różni spektrum ampicyliny od amoksycyliny?
nijak!
45
czym się różni amoksycylina od ampicyliny?
amoksycylina się lepiej wchłania po podaniu doustnym
46
ampicylina i amoksycylina są najbardziej aktywne ze wszystkich doustnych penicylin wobec
pneumokoki z podwyższonym MIC dla penicylin (preferowane w zakażeniach, w których można podejrzewać pneumokoki)
47
amoksycylina podawana jest w
infekcji dróg moczowych
zapaleniu zatok
zapaleniu ucha środkowego
infekcji dolnych dróg oddechowych
48
ampicylina (ale nie amoksycylina) jest skuteczna wobec
Shigella, ale jej stosowanie może przedłużyć nosicielstwo, także jej użycie jest kontrowersyjne
49
ampicylina dożylnie wskazania
ciężkie zakażenia wywołane przez wrażliwe na penicyliny:
1. beztlenowce
2. enterokoki
3. L. monocytogenes
4. niewytwarzające β-laktamaz Gram-ujemne ziarenkowce
5. niewytwarzające β-laktamaz Gram-ujemne pałeczki (E. coli, Salmonella sp.)
50
Ampicylina nie jest aktywna wobec
```
Klebsiella sp.
Enterobacter sp.
Pseudomonas aeruginosa
Citrobacter sp.
Serratia marcescens
indolo-dodatnie Proteus
(powszechne w zakażeniach szpitalnych)
```
51
Ampicyliny nie stosuje się empirycznie w... i czemu
zakażeniu dróg moczowych, zapaleniu opon i durze brzusznym; dlatego, że wiele bakterii Gram-ujemnych wytwarza β-laktamazy
52
ureidopenicyliny, przedstawiciel i aktywność
piperacylina, aktywność dodatkowo wobec Gram-ujemnych tak jak Klebsiella pneumoniae
53
penicyliny działania niepożądane to w większości
reakcje nadwrażliwości
54
szansa na reakcję alergiczną u osoby bez historii nadwrażliwości na penicyliny wynosi
9428592385982395819385148102984109284019248 przypadków na 942859238598239581938514810298410928401924800 podań
(1%)
55
znikoma częstość reakcji alergicznych na penicyliny występuje u
małych dzieci
56
wstrząs anafilaktyczny po penicylinach występuje
bardzo rzadko: 0,05%
57
działania niepożądane po penicylinach
1. po dużych dawkach: wymioty, nudności i biegunki
2. wysypki skórne
3. owrzodzenia jamy ustnej
4. gorączka
5. pokrzywka
6. śródmiąższowe zapalenie nerek (kompleksy immu z penicyliną)
7. eozynofilia
8. niedokrwistość hemolityczna
7-12 dni po ekspozycji:
9. zapalenie naczyń
10. obrzęk stawów
11. obrzęk naczynioruchowy
12. intensywny świąd
58
u pacjentów z niewydolnością nerek penicyliny w dużych dawkach
mogą wywołać drgawki
59
metycylina została wycofana ponieważ
powoduje śródmiąższowe zapalenie nerek
60
oksacylina może spowodować
zapalenie wątroby
61
możliwe powikłanie ampicyliny
rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
62
cefalosporyny jako ogół nie są aktywne wobec
enterokoków i L. monocytogenes
63
pierwsza generacja cefalosporyn to
1. cefazolina
2. cefadroksyl
3. cefaleksyna
4. cefalotyna
5. cefapiryna
6. cefradyna
64
pierwsza generacja cefalosporyn spektrum
1. Gram-dodatnie ziarenkowce (bardzo duża aktywność) – pneumokoki, paciorkowce, gronkowce (oprócz MRSA)
2. E. coli, K. pneumonie. P. mirabilis często wrażliwe
3. beztlenowe ziarenkowce (peptokoki, peptostreptokoki
65
pierwsza generacja cefalosporyn jest nieaktywna wobec:
1. MRSA
2. P. aeruginosa
3. P. mirabilis indolo+
4. Enterobacter
5. Serratia marcescens
6. Citrobacter
7. Acinetobacter
8. B. fragilis
66
jedyna parenteralna cefalosporyna I generacji to
cefazolina, wciąż powszechnie stosowana, wydalana przez nerki
67
podawana domięśniowo cefalosporyna I generacji to
cefazolina, wydalana przez nerki
68
penetracja tkanek cefalosporyn I generacji
zazwyczaj stężenia w tkankach niższe niż we krwi, ale bardzo wysokie stężenia w moczu
69
wydalanie cefalosporyn I generacji
przesączanie kłębuszkowe + sekrecja kanalikowa w nerkach (probenecyd zwiększa stężenia we krwi)
70
zastosowanie kliniczne cefalosporyn I generacji
doustnie
1. zakażenia dróg moczowych
2. gronkowcowe/paciorkowcowe zakażenia (w tym zapaleniu/ropniu tkanek miękkich), jednak nie w ciężkich ogólnoustrojowych zakażeniach
71
cefazolina lekiem z wyboru
w profilaktyce chirurgicznej (dobra penetracja do większości tkanek)
paciorkowcowe/gronkowcowe zakażenie z uczuleniem na penicylinę (innym niż natychmiastowa reakcja nadwrażliwości) – alternatywa dla przeciwgronkowcowych penicylin u uczulonych
72
czy cefazolina przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego?
nie
73
cefalosporyny II generacji
1. cefaklor
2. cefamandol
3. cefonicid
4. cefuroksym
5. cefprozyl
6. lorakarbef
7. ceforanid
8. cefamycyny (strukturalnie powiązane) – cefoksytyna, cefmetazol i cefotetan
74
cefamycyny są skuteczne wobec
bakterii beztlenowych
75
spektrum cefalosporyn II generacji ogólnie
Klebsiella (zazwyczaj wrażliwe) – przedłużony zakres działania na bakterie Gram-ujemne
76
skuteczne wobec H. influenzae, ale nie wobec Serratia i B. fragilis są
1. cefamandol
2. cefuroksym
3. cefonicid
4. ceforanid
5. cefaklor
77
aktywne wobec B. fragilis, niektórych szczepów Serratia, ale nie wobec H. influenzae są
cefoksytyna
cefmetazol
cefotetan
78
żadna z cefalosporyn II generacji nie jest aktywna wobec
enterokoków i P. aeruginosa (tak jak cefalosporyny I gen.)
79
aktywność cefalosporyn II generacji wobec Enterobacter
są czasem aktywne in vitro, ale nie powinno się ich stosować żeby nie selekcjonować opornych szczepów wytwarzających chromosomalne β-laktamazy
80
cefalosporyny II generacji mogące być podawane doustnie
1. cefuroksym (jedyny o stwierdzonym działaniu na pneumokoki penicylinooporne)
2. cefprozil
3. lorakarbef
81
Poza jelitowe podawanie cefalosporyn II generacji
iniekcje domięśniowe bolesne, powinno się ich unikać. wszystkie wydalane przez nerki
82
cefalosporyny II generacji są stosowane w
1. leczeniu zapalenia zatok, ucha środkowego oraz infekcjach dolnych dróg oddechowych przez H. influenzae/M. catarrhalis β-laktazo+
2. cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan – zapalenie otrzewnej, zapalenie uchyłków, zapalenie narządów miednicy mniejszej (mieszane zakażenia tlenowcami i beztlenowcami, a cefalosporyny II gen są skuteczne na beztlenowce w tym na B. fragilis)
3. cefuroksym – pozaszpitalne zapalenie płuc (H. influenzae i K. pneumoniae β-laktamazo+ i niektóre penicylinooporne pneumokoki)
83
czy cefuroksym przenika przez barierę krew–mózg
tak, ale jest mniej skuteczny niż ceftriakson lub cefotaksym, dlatego nie powinien być stosowany
84
cefalosporyny III generacji
1. cefoperazon
2. cefotaksym
3. ceftazydym
4. ceftyzoksym
5. ceftriakson
6. cefiksym
7. cefpodoksym
8. cefdinir
9. cefditoren
10. ceftybuten
11. moksalaktam
85
jak się różni spektrum cefalosporyn III od II generacji
rozszerzony zakres na Gram-ujemne, niektóre mogą też przekraczać barierę krew-mózg
86
jedynymi cefalosporynami przeciwko P. aeruginosa są
ceftazydym i cefoperazon
87
skuteczność cefalosporyn III generacji jest niepewna wobec
Enterobacter, Serratia, Citrobacter – mogą wytwarzać AmpC lub chromosomalnie kodowane cefalosporynazy
88
z cefalosporyn III generacji skutecznymi wobec B. fragilis są
ceftyzoksym i moksalaktam
89
cefiksym jak i na co
doustnie w zakażeniach dróg moczowych i niepowikłanym gonokokowym zapaleniu cewki moczowej i szyjki macicy
90
które cefalosporyny III gen są wydalane z żółcią
cefoperazon i ceftriakson
91
jak są wydalane cefalosporyny III gen?
przez nerki (tylko cefoperazon i ceftriakson z żółcią)
92
ceftriakson i cefotaksym wskazania
1. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych przez pneumokoki (penicylinowrażliwe), meningokoki, H. influenzae i wrażliwe jelitowe Gram-ujemne, ale nie L. monocytogenes
2. empirycznie ciężkie zakażenia mogące być wywołane przez penicylinooporne pneumokoki (najlepsza aktywność na nie spośród cefalosporyn)
3. zapalenie opon przez penicylinooporne pneumokoki, ale wtedy w połączeniu z wankomycyną, bo mogą być niepodatne na same cefalosporyny przy dużym MIC dla penicyliny
93
cefalosporyny III generacji wskazania
sepsa o nieznanej etiologii (u immunokompetentnych i u tych z upośledzoną odpornością) + leczenie zakażeń, w których cefalosporyny są najmniej toksyczne
u gorączkujących z neutropenią często w połączeniu z innymi antybiotykami
94
cefalosporyny IV generacji
cefepim
95
czy cefepim przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego?
tak
96
cefepim spektrum
1. P. aeruginosa
2. Enterobacteriaceae
3. S. aureus
4. S. pneumoniae
5. penicylinooporne paciorkowce
6. Enterobacter sp.
97
cefalosporyny V generacji
ceftarolina
98
ceftarolina właściwości
aktywna wobec MRSA (dobrze wiąże PBP2a odpowiedzialne za metycylinooporność)
pewna aktywność wobec enterokoków
szerokie spektrum na Gram-ujemne
nieaktywna na szczepy ESβL(+)
99
działania niepożądane cefalosporyn
ALERGIA (niektóre osoby uczulone na penicyliny tolerują cefalosporyny) –
1. gorączka
2. wysypka
3. zapalenie nerek
4. granulocytopenia
5. niedokrwistość hemolityczna
6. anafilaksja
INNE –
1. ból po iniekcji domięśniowej
2. zakrzepowe zapalenie żył po wstrzyknięciu dożylnym
3. hipoprotrombinemia przez cefalosporyny z grupą metylotiotetrazolową – doustnie witamina K żeby zapobiec
4. ciężkie reakcje disulfiramowe przez cefalosporyny z grupą metylotiotetrazolową (≠alkohol)
100
nadwrażliwość krzyżowa między cefalosporynami i penicylinami
5-10% (głównie początkowe generacje), jednak nie powinny być podawane z anafilaksją po penicylinach w wywiadzie
101
cefalosporyny z grupą metylotiotetrazolową
1. cefamandol
2. cefmetazol
3. cefotetan
4. cefoperazon
102
Monobaktamy spektrum
takie jak cefalosporyn III generacji, ze względu na strukturalne podobieństwo (aztreonamu) do ceftazdymu
103
Monobaktamy różnią się od innych β-laktamów
nie mają aktywności wobec Gram-dodatnich i beztlenowców
104
Monobaktamy są hydrolizowane przez
AmpC i ESβL
105
czy monobaktamy przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego
tak
106
droga podawania aztreonamu (monobaktam)
dożylnie
107
droga wydalania monobaktamów
nerki
108
zarejestrowane (w USA) monobaktamy
aztreonam
109
nadwrażliwość krzyżowa z penicylinami?
nie występuje. aztreonam dobrze tolerowany przez uczulonych na penicyliny
110
działania niepożądane monobaktamów
sporadycznie wysypki skórne i podwyższenie aminotransferaz. poważniejsze działania nie były odnotowane
111
czy aztreonam może być stosowany u pacjentów z anafilaksją po penicylinie w historii?
tak, w ciężkich zakażeniach – zapalenie płuc, opon i sepsa przez wrażliwe patogeny Gram-ujemne
112
inhibitory β-laktamaz to
kwas klawulanowy, sulbaktam i tazobaktam
113
najbardziej aktywne wobec β-laktamaz
Ambler klasy A β-laktamazy (w szczególności β-laktamazy TEM, zapraszam do dzierżanowskiej!), raczej nieaktywne wobec klasy C
114
charakterystyka połączenia penicyliny z inhibitorem β-laktamaz
są dostępne w określonych połączeniach, a spektrum określane jest wtedy przez penicylinę a nie inhibitor (inhibitor poszerza spektrum jeżeli warunkiem zawężenia spektrum jest produkcja określonej β-laktamazy przez dany szczep/gatunek)
115
sulbaktam nie hamuje na przykład
β-laktamaz Serratia (stąd ampicylina+sulbaktam nie działa na Serratia)
116
tazobaktam nie hamuje na przykład
β-laktamazy P. aeruginosa (stąd piperacylina+tazobaktam nie działa na P. aeruginosa)
117
spektrum hamowania β-laktamaz przez inhibitory obejmuje
(klasa A Ambler)
1. gronkowce
2. H. influenzae
3. N. gonorrhoeae
4. Salmonella & Shigella
oraz
chromosomalne β-laktamazy B. fragilis i M catarrhalis
5. E. coli
6. K. pneumoniae
118
spektrum hamowania β-laktamaz przez inhibitory nie obejmuje
(klasa C Ambler):
1. Enterobacter
2. Citrobacter
3. Serratia
4. P. aeruginosa
119
karbapenemy
doripenem, meropenem ,ertapenem, imipenem
120
imipenem spektrum
pałeczki Gram-ujemne w tym P. aeruginosa
| bakterie Gram-dodatnie, beztlenowce
121
imipenem jest podawany razem z
cylastatyną, inhibitorem dehydropeptydazy nerkowej, która rozkłada imipenem (wzrasta więc jego stężenie we krwi)
122
imipenem nie działa na
Enterococcus faecium, MRSA, Clostridium difficile, Burkholderia cepacia, Stenotrophomonas maltophilia
123
doripenem i meropenem się różnią od imipenemu
nieco większą aktywnością wobec tlenowych Gram-ujemnych i mniejszą wobec Gram-dodatnich, nie są degradowane przez dehydropeptydazę
124
ertapenem różni się od innych karbapenemów
słabszą aktywnościa na P. aerugniosa i Acinetobacter oraz nie jest rozkładany przez nerkową dehydropeptydazę (jak imipenem) oraz ma najdłuższy okres półtrwania (może być podawany dożylnie/domięśniowo raz dziennie, a inne nie)
125
karbapenemy penetrują do płynu mózgowo-rdzeniowego?
tak
126
droga usuwania karbapenemów
nerki
127
karbapenemy wskazania
1. zakażenie przez wrażliwe drobnoustroje, oporne na inne dostępne leki np. P. aeruginosa (≠ertapenem)
2. w leczeniu mieszanych zakażeń tlenowcami i beztlenowcami
3. aktywne wobec wielu bardzo opornych na penicylinę pneumokoków
4. skuteczne wobec Enterobacter (oporne na ich β-laktamazy)
5. są lekami z wyboru na szczepy ESβL(+)
6. imi-/meropenem (+ aminoglikozydy) w leczeniu gorączkujących chorych z neutropenią
128
karbapenemy działania niepożądane
głównie imipenem:
1. nudności, wymioty, biegunka
2. wysypki skórne i reakcje w miejscu infuzji
3. drgawki jeśli za duża dawka u typa/typiary z niewydolnymi nerkami (mero-,dori-,ertapenem znacznie rzadziej)
4. krzyżowa nadwrażliwość z penicylinami
