Lifrarbólguveirur - Hepatitisviruses

Question 1

Lifrabólguveira A

Answer 1

• Margflata RNA veira án hjúps.
• Er picornaveira
• Skyld entero - rhino og polioveirum.

Question 2

Smitast með

Answer 2

• Saur - munn leið.
• Er stöðug í umhverfi getur borist með mat.
• klór og önnur hreinsiefni hafa lítil áhrif.

Question 3

Greining lifrabólgu A

Answer 3

Mótefnamælingu í blóði.

Question 4

Sjúkdómseinkenni Lifrabólgu A

Answer 4

• flest börn einkennalaus

- einkenni eru helst: gula, slappleiki, ógleði, lystarleysi, hiti.

Question 5

Meðgöngutími Lifrabólgu A

Answer 5

ca 4 vikur (2-6 vikur)
batnar yfirleitt á viku.
Er smitandi í um 2 vikur áður en einkenni koma fram og í um viku eftir að einkenni koma fram.

Question 6

Lifrabólguveira B

Answer 6

Margflata DNA veira með hjúp (eina DNA lifrarbólguveiran).

Question 7

Sjúkdómseinkennin 3 hjá Lifrabólgu B

Answer 7

Fyrirboðseinkenni
Gula
Afturbati

Question 8

Meðgöngutími Lifrarbólgu B

Answer 8

6 vikur - 6 mánuðir

Question 9

Einstaklingar með lifrarbólgu B sýkingu eru

Answer 9

100-200x líklegri til að fá lifrarkrabba.

Question 10

Flestir ónæmisbældir

Answer 10

Fá króníska lifrabólgu B sýkingu

Question 11

Lifranbólga B og nýburar

Answer 11

Nær allir smitaðir nýburar fara yfir á krónískt form. Drengir hafa verri horfur en stúlkur

Question 12

Hepatitis B - smitleiðir

Answer 12

Með blóði
- Sprautuefnanotendur
- Tattovering, nálastungur o.fl
- Blóð í sár annarra, augu o.fl
(Áður) blóðþegar/ blæðarar/ nýrnasjúklingar

Með kynmökum
- Meira meðal MSM

Með náinni snertingu
- t.d. Móðir/barn

• Í fæðingu (en líkleg ekki oft yfir fylgju á meðgöngu)
  Aukin hætta, ef móðir smitast á meðgöngu

Question 13

Hepatitis B áhættuhópar

Answer 13

Almennt:
Sprautuefnaneytendur
Lauslátt fólk
Partnerar krónískra veirubera
Börn krónískt sýktra mæðra

Sjúklingahópar:
Endurteknar blóð /blóðhlutagjafir – á ekki að gerast í dag

Heilbrigðisstarfsfólk:
Skurðstofur
Meinafræðirannsóknir /krufningar
Kynsjúkdómadeildir

Question 14

Lifrarbólga B - greining

Answer 14

• Breytingar á ýmsum mælistikum lifrarstarfsemi
  (ALT og AST)
• Veirupróf (mótefni)

Question 15

HBsAg

Answer 15

• yfirborðsmótefnavaki

Er prótein á yfirborði, binst hýsilfrumu finnst oft eitt sér í blóði. Anti-HBs er mótefni gegn þessu yfirborðspróteini

Question 16

HBcAg

Answer 16

Er innra antigen veiru, er ekki sér í blóði, en er í kjarna lifrarfruma. Leitað er að anti-HBc sem er mótefni gegn HBcAg finnst í blóði sýktra.

Question 17

Anti - HBc

Answer 17

• Mótefni gegn próteini í veiruhylki (core)

- Gefur upplýsingar um fyrri sýkingu.

Question 18

Lifrarbólga B – varnir og meðferð

Answer 18

• Fara varlega með blóð og verkfæri.
• heilbrigðisstarfsfólk
• tannlæknar

Question 19

Hvað vinnur best á Lifrabólgu B

Answer 19

Autoklavering
Klór
Glutaraldehyd

Question 20

Ónæmisaðgerðir fyrir Lifrarbólgu B

Answer 20

Ónæmisaðgerðir
- Gammaglobulin (HBIG) (mótefni) gefur passífa vörn strax (nú gefið með bóluefni ef óbólusett fólk hefur verið útsett fyrir veirunni t.d. stunguóhapp)

• Bóluefni. Er HBsAg (yfirborðsantigen veirunnar) framleitt í gersvepp og dugar vel. Bólusetja ætti áhættuhópa, nýfædd börn króniskt sýktra mæðra, svo og nýbura, þar sem veiran er algengust og heilbrigðisstarfsfólk.
  Lifrarígræðsla

Question 21

Lifrabólga C

Answer 21

• Margflata RNA veira með hjúp.
• margar undirtýpur (veiran breytir sér oft eftir smit)
• Veldur 20% tilfella í USA
• Aðallega meðal sprautuefnaneytanda hér á landi.

Question 22

Meðgöngutími Lifrarbólgu C

Answer 22

Allt að 30 ár.

Question 23

Einkenni Lifrarbólgu C

Answer 23

• Stundum alvarlegar lifrarskemmdir áður en einkenni koma fram
• Getur valdið síþreytu
• 75% fá króníska sýkingu ef ekki meðhöndluð.
• Helmingur einstaklinga með króníska sýkingu fær skorpulifur eða lifrarkrabbamein.

Question 24

Smitleiðir Lifrarbólgu C

Answer 24

Meðal sprautuefnaneytenda með nálum.
- Frá móður til barns (yfir fylgju/í fæðingu) ca 5% (meiri hætta ef móðir er með mikið veirumagn í blóði eða er einnig smituð af HIV)

Question 25

Smithætta Lifrarbólgu C

Answer 25

• Tattovering og líkamsgötun (sérstaklega í heimahúsum)
• Áhættusöm kynhegðun, HIV og aðrir kynsjúkdómar
• Brjóstamjólk ekki talin smitleið.
• Hægt að smitast af veirunni eftir að hafa læknast.

Question 26

Hepatitis C - meðferð og varni

Answer 26

Lifragræðsla þegar lifrarskemmdir hafa orðið
Lengir líf og eykur oft lífsgæði en nýja lifrin smitast yfirleitt fljótt ef veiran er ekki upprætt fyrst

Mótefnamælingar í blóði eru notuð til að greina veiruna (6-12 vikna gluggatímabil) og magnmæling með PCR í blóði notuð til að fylgjast með sjúklingum í meðferð

• Ekkert bóluefni til og erfitt að búa það til v. breytileika í veirunni.

Question 27

Lifrarbólgur D

Answer 27

• Gormalaga RNA veira með hjúp
• Veldur ekki sjúkdómi einn og sér.
• Finnst aldrei nema með LifrarbólguB.
• Ef einstaklingur er smitaður af lifrarbólgu B og D saman eru meiri líkur á lifrarkrabbar.
• Talið að 5% Hep B smitaðara séu líka með Hep D.
• Bólusetning gegn lifrarbólgu B ver einnig fyrir lifrarbólgu D.

Question 28

Greining Lifrarbólgu D

Answer 28

PCR

Question 29

Lifrarbólga E

Answer 29

Margflata RNA veira án hjúps

Question 30

Smitleiðir lifrarbólgu E

Answer 30

Saur - munn leið, oft vatnsborin en einnig með illa elduðu svínakjöti.

Question 31

Lifrabólga E er hættuleg

Answer 31

Ófrískum konum á seinarsta trimester.

Question 32

Meðgöngutími Lifrarbólgu E

Answer 32

15-60 dagar.

Question 33

Meðferð Lifrarbólgu E

Answer 33

Engin meðferð, læknast sjálf.
veldur ekki krónískum sýkingum nema hjá ónæmisbældum.
- bóluefni til en bara í kína.