Veirur

Question 1

Veirur

Answer 1

• Almennt ekki taldar vera lifandi

- virkar veirur geta fjölgað sér

Question 2

Veirur eru litlar agnir sem samanstanda af

Answer 2

• Erfðaefni
• Hylki
• Sumar hafa hjúp

Question 3

Hjúpur

Answer 3

Hjúpurinn er hluti af frumuhimnu eða annara himnu frumunnar sem veiran “stal” þegar hún var mynduð en veiru próteinum komið fyrir í himnunni.

Question 4

Hjúpurinn hjálpar til með

Answer 4

• Að leika á ónæmiskerfið
• Notar til að komast inn í frumu
• V

Question 5

Sykruprótein á yfirborði hjúpsins

Answer 5

Hjálpa til með að bindast yfirborði frumunnar (spike proteins)

Question 6

Veirur sem eru með hjúp

Answer 6

Er almennt hægt að gera óvirkar með spritti eða öðrum efnum sem brjóta niður hjúpinn.

Question 7

HPV sýkir

Answer 7

Húðfrumur

Question 8

HIV sýkir

Answer 8

Frumur ónæmiskerfisins

Question 9

Veirur og krabbamein

Answer 9

Talið að veirur eigi þátt í um 20% mannakrabbameina (hlutfall hærra fyrir lifrar og leghálskrabbameina)

Question 10

Staðbundin útbreiðsla

Answer 10

Dreifist milli sömu frumutegunda

• yfirborð öndunarvega
• meltingarvega
• húð

Question 11

Systemtísk sýking

Answer 11

Dreifist milli frumutegunda

• byrjar á yfirborði
• eitlar
• blóðrás
• líffæri

Question 12

Leyndar (latent) sýkingar

Answer 12

• Herpes simplex 1 og 2.

- Varicella-zoster (hlaupabóla/ristill)

Question 13

Langvinnar (krónískar sýkingar)

Answer 13

• Hepatitis B

- Hepatitis C

Question 14

Beinar veirugreiningar

Answer 14

• Eru ýmsar aðferðir til að greina veiruna sjálfa.

- Til þess að það sé hægt þarf veiran enn að vera til staðar í líkamanum og í því magni að aðferðirnar geti numið þær.

Question 15

Óbeinar veirugreiningar

Answer 15

Eru ýmsar aðgerðir sem skoða sérhæfð viðbrögð ónæmiskerfis líkamans við sýkingu.

Question 16

Mótefnamælingar til að greina fyrri sýkingar

Answer 16

• Telst vera jákvætt ef mótefni eru til staðar
• notað til að kanna hvort að bólusetning hafi virkað eða farið fram (mislingar, hettusótt, rauðir hundar)

Notað til að ath hvort einstaklingur hefur sýkst áður (hlaupabóla, herpes, simplex og cytomegalo veira)

Question 17

Magnmæling (títer)

Answer 17

Tekin eru tvö blóðsýni með 1-2 vikna millibili.

• mótefnahækkun verður að vera fjórföld til að vera marktæk
• einnig hægt að mæla IgM

Question 18

Mótefnamæling er gerð á blóði

Answer 18

• mótefnamæling er neikvæð fyrst eftir sýkingu.
• IgM myndast á undan IgG en verður neikvætt nokkrum vikum eftir sýkingu
• IgG myndast fáum vikum eftir sýkingu og er varanlegt en lækkar með tímanum.

Question 19

PCR

Answer 19

• Öflug og mikið notuð
• fljótleg
• sértæk og næm.

Question 20

IgG mæling

Answer 20

Oftast til að skoða hvort einstaklingur hafi fengið sýkingu áður eða bólusetningu.

Question 21

IgM mæling

Answer 21

Til að athuga hvort einstaklingur hafi nýlega sýkst og er jafnvel enn með einkenni.

Question 22

Veiklaðar veir

Answer 22

Hafa stökkbreytingu sem minnka hæfni veirunnar til að valda sjúkdómi
- veita almennt betra ónæmissvar þar sem veiran getur fjölgað sér og haft meiri áhrif á ónæmiskerfið.

Question 23

Óvirkjuð veira

Answer 23

Veirur sem hafa verið meðhöndlaðar með með efnum, hita eða geislun.

• þarf að gera oftar til að fá nægjanlegt ónæmissvar
• er hægt að frostþurrka og flytja í herbergishita.

Question 24

Bóluefni úr veiruhlutum

Answer 24

• Hluti af veiru (yfirleitt prótein á yfirborði) sem hefur verið framleitt með líftækni.
• inniheldur ekkert erfðaefni

Question 25

Bólefni með endurraðari skildri veiru

Answer 25

• Veirur með erfðaefnið sitt í bútum þar sem ákveðnum bútum er skipt út fyrir samsvarandi bútum úr skyldri veiru.
• þarf að geyma í kæli.
• veiran sem myndast getur fjölgað sér takmarkað.

Question 26

mRNA bóluefni.

Answer 26

• mRNA sem kóðar fyrir broddpróteini er sprautað inn í líkamann.
• Frumur taka upp mRNAið og framleiða broddpróteinið og skilja út í blóð.
• líkaminn myndar mótefni gegn broddpróteininu.

Question 27

Bóluefni með endurraðari óskildri veiru

Answer 27

Broddpróteini er splæst inn í erfðamengi óskyldrar veiru sem getur sýkt menn.
- veldur vægari sýkingu þar sem líkaminn framleiðir broddpróteinið í miklu magni og skilur út í blóð.

Question 28

Ónæmisglæðir

Answer 28

Efni sem örvar ónæmissvar gegn vaka sem það er blandað saman við.

Question 29

Parvoveira

Answer 29

Margflata
Án hjúps
B19 algengust í mönnum.
(fimmta veikin)

Question 30

Parvoveirur fjölga sér í

Answer 30

frumum sem eru í örri skiptingu (meltingarvegi, beinmerg, forstigsfrumum rauðra blóðkorna, fósturfrumum)

Question 31

Parvoveira einkenni

Answer 31

Hiti
Hor
Höfuðverkur
Síðar kemur einkennandi útbrot, oft mjög áberandi í andliti.

Question 32

Smitleiðir Parvoveira

Answer 32

Úðasmit og frá móður til barns.

Sólarljós getur aukið útbrot.

Question 33

Parvoveiran fjölgar sér í:

Answer 33

Forstigsfrumum rauðra blóðkorna, og greina má fall í þeim og gemoglóbíni. Þetta veldur ekki einkennum hjá heilbrigðum, en getur valdið miklu blóðleysi hjá fólki með arfgenga blóðsjúkdóma.

Question 34

Parvoveira B 19 - Greiningar og varnir

Answer 34

• Mótefnamælingar IgM og IgG mótefni.

- Leit að parvoveiru B19 DNA í blóði eða öðrum sýnum með PCR aðferð.

Question 35

Papillomaveirur

Answer 35

Tvíþátta hringlaga DNA án hjúps.

Question 36

Papillomaveirur smitleiðir

Answer 36

Með beinni eða óbeinni snertingu.

Question 37

HPV

Answer 37

Kynfæravörtur
Vörtur í öndunarfærum
Vörtur í munnholi
Flatar vörtur á húð

Question 38

HPV 
Condyloma acuminata (genital vörtur)

Answer 38

Sjáanlegar vörtu á kynfærum eru aðalega 6 og 11 (lág áhætta)

Question 39

Forstigsbreytingar eða krabbamein í leghálsi

Answer 39

Afleiðing sýkingar með papillomaveirum (einkum týpur 16,18,31,33,35 ofl)

Question 40

Oropharyngal carcinomas

Answer 40

Krabbamein í munnholi (aðalega týpa 16)

Question 41

HPV - Krabbamein

Answer 41

Kembileit fyrir leghálskrabbameini.
Ef sýking varir í meira en 1-2 ár er hætta á að veiran valdi forstigsbreytingum á frumunum.
- talið tengjast því að erfðaefni veirunnar innlimast í erfðaefni frumunnar.

Question 42

Bóluefni sem verja fyrir algengustu krabbameinsvaldandi vörtuveirum

Answer 42

Cervarix 16 og 18

Gardasil 6, 11, 16 og 18.