MORFOLOGIJA VLAKANA Flashcards
(10 cards)
1
Q
morfologija vlakana
A
- znanost o obliku i građi -> vlakna vidljiva mikroskopom
- površina i poprečni presjek vlakana
• prirodna - uvjetovana genetskim i prirodnim razlozima
• umjetna - manje specifična zbog tehnološkog procesa
2
Q
utjecaj morfologije na svojstva vlakana
A
- preradivnost, uporaba
• upijanje vlage, vode, bojila i sredstava za oplemenjivanje - pr. veća površina poprečnog presjeka - bolje upijanje
• difuzna refleksija svjetla (“plemeniti” sjaj) - pr. kružni presjek - visok sjaj, profilirani presjek - zagasitiji sjaj
• profilirana vlakna - veća površina od vlakna jednake finoće, ali kružnog presjeka
• razlika lan-pamuk -> morfologija, ne kemijski sastav
3
Q
morfologija pamuka
A
- kutikula - vanjski dio, vosak
- primarna stijenka
• hemiceluloza, pektin, protein, metalne soli -> razvoj 13-20 dana
• umrežena struktura fibrila - kompaktnost vlakna - sekundarna stijenka
• slojevi celuloze - većina svojstava pamuka -> razvoj 30-50 dana
• spiralno položeni nitasti fibrili - tercijarna stijenka
• ostaci protoplazme na graničnom sloju, lumen
• sušenjem vlakna promjena oblika iz cilindričnog u spljošteni - spiralno uvijen - zbog podtlaka u lumenu i napetosti u sekundarnoj stijenci
- prvo rast u duljinu, poslije debljanje prema unutra
4
Q
morfologija kapoka
A
- šuplja struktura s velikim lumenom - pliva na vodi
5
Q
morfologija stabljičnih vlakana
A
- tehnička vlakna sastavljena od puno kratkih elementarnih vlakana
- elementarno vlakno - 1 biljna stanica
• slijepljena pektinom - određuje opip i sjaj vlakna - koljena - zbog raznolike usmjerenosti fibrila
- “dlakava” površina - stršeća vlakanca
- međusobno razlikuju poprečnim presjekom i vrhovima vlakna
• lan - nepravilni poligonalni oblik, šiljasti vrh
• kudelja - nepravilni poligonalni oblik, zaobljeni vrh
• juta - peterokut/šesterokut s ovalnim lumenom
6
Q
morfologija keratinskih vlakana
A
- ≈ kružan poprečni presjek, ljuskava površina, višestanična vlakna
- ljuske:
• prstenaste - prekrivaju se do 2/3 duljine, prsten na prsten -> fina vlakna
• pločaste - prekrivaju se kao crjepovi, krajevi ljusaka manje strše -> gruba vlakna - međusobno razlikuju u uzdužnoj slici
- kutikula - vanjski dio
- korteks - glavni dio, vretenaste stanice (ortokorteks - rjeđa, manje sumpora & parakorteks - zbijenija, više sumpora)
- srž/medula - kanal u središtu vlakna, sadrži ostatke protoplazme i zrak, gruba vlakna
- bilateralna struktura vlakna - 3D kovrčavost
- osjasta vlakna (velika medula - hladno), jarina (prvo strizanje)
7
Q
morfologija fibroinskih vlakana
A
- filament, 2 niti fibroina obavijene sericinom, nejednake kemijske građe
- fibroin - gladak, sericin - hrapav (proces stvrdnjavanja)
- degumiranje - uklanjanje sericina
8
Q
morfologija umjetnih vlakana
A
- bez izražene slojevite građe, izgled površine i poprečnog presjeka ovisi o tehnološkim uvjetima proizvodnje
• postupak ispredanja - otopina, talina
• koncentracija otopine i viskoznost tekućine (viskozi deformira poprečni presjek)
• oblik otvora mlaznice
• uvjeti stvrdnjavanja - sastav koagulacijske kupelji (H2SO4, Na2SO4)
• brzina ispredanja - povećanjem vidi fibrilalna struktura
• omjer istezanja - orijentiranje fibrila, glađa površina
9
Q
oštećenja umjetnih vlakana (morfologija)
A
- UV zračenje, kemikalije, mikroorganizmi
• Nomex, H2SO4 + Spectra, plazma - površinska obrada (kraterasta) - za vlaknima ojačane kompozite -> povećanje površine vlakna
• PP, TiO2 - smanjenje sjaja, zaštita od UV
• PES, oligomeri - otpuštanje oligomera otrovno
• AR i CLY, fibrilacija - opip breskve
10
Q
nova umjetna vlakna (morfologija)
A
- promjena površine/oblika poprečnog presjeka
• vlakna “plemenitog” sjaja i akustike slične “šuštanju” svile (PES šingoze)
• vlakna sedefasta sjaja i promjenjive boje (krila leptira) - izbrazdana W površina
• vlakna velike apsortivnosti vlage i vode (Dunova) - O oblik
• vlakna velike apsortivnosti znoja i brzog sušenja (Mitsubishi Rayon) - C oblik
• šuplja vlakna za filtraciju krvi (Mitsubishi Rayon)
• vlakna otporna na gužvanje, dobrog pada, nejednolika (Toyobo Shandel)
• pametna vlakna s PCM mikrokapsulama - fazna promjena, čuvari mikroklime
• mikrovlakna (biomimikrija) - zvjezdasto-otočasta, velika površina (upijanje)
• “self-cleaning” vlakna - hrapavljenje površine sprječava prljanje (lotos)
• kameleon vlakna - slojevi raznih gustoća (svinjska bobica) - boja mijenja o napetosti (debljini sloja polimera, broju slojeva, indeksu loma)
- elektroispredanje - dizajniranje površine pametnih vlakana
