Myndbreyting og myndbreitt berg 2. vika

Question 1

Togspenna

Answer 1

það er tog úr 2 áttum

- aflögun með spennu - skorpan þynnist

Question 2

Skrúfspenna

Answer 2

Það eru þegar fletir færast meðfram hvor öðrum

- skorpan hvorki þykknar né þynnist

Question 3

Fellingafjöll

Answer 3

eru enþá að myndast.
Fellingafjöll mynda flögótt berg.
Fellingafjöll eru ábyrg fyrir langstærstum hluta myndbreytts bergs.
- myndast þegar tveir meginlandsflekar rekast á hvorn annan t.d. himalaya fjöllin og alparnir.
- rofin fellingafjöll geta skapað flókið landslag

Question 4

Fellingafjallamyndun

Answer 4

Getur tekið mörg hundruð milljón ár
- gömul fellingafjöll eru mjög rofin : stórir skildir af meginlandsfelkunum eru leifar af fornum fellingafjöllum sem roföflin eru buin að slétta.

Question 5

Fellingar

Answer 5

Geta verið gríðalega flóknar.
- þær geta verið einhalla - líkist teppi á stiga
Við lýsum fellingum með útliti fellinga - opin eða lokuð felling
- þeim er líka lýst með andhverfu og samhverfu ássins
t.d. hallandi ás og láréttur ás.

Fellingar eru þvívíð fyrirbæri
Dome - skorpan fellist “upp” eins og skál á hvolfi
: við rof kemur elsta bergið í ljós í miðju skálarinnar, en yngra berg við brúnir
Basin - skorpan fellist “niður” eins og skál
: Við rof er yngsta bergið í miðju skálarinna

Question 6

Myndbreyting

Answer 6

Myndbreytt berg er berg sem verður fyrir svona hremmingum tekur ákveðnum breytingum í byggingu og steindasamsetningu og kallast það myndbreytt berg
- allt berg getur orðið fyrir myndbreytingu t.d. gosberg, setberg og myndbreytt berg

Question 7

Hvernig verður myndbreyting?

Answer 7

Myndbreyting verður með breytingu í byggingu bergsins og steindasamsetningu

verður vegna:

• bergið grefst niður
• álags vegna plötuhreyfinga
• hitnar upp vegna nálægðar við kviku
• vökvi (heitur eða kaldur) leikur um bergið

Hún verður í berginu meðan bergið er í föstu formi
verður ekki vegna veðrunar eða bráðnunar
myndbreytt berg ólíkt móðurberginu.

Question 8

Helstu einkenni myndbreytts bergs?

Answer 8

• einkennandi bygging - samvaxnir og samhangandi kristallar
• einkennandi steindir sem finnast sumar bara í myndbreyttu bergi - Staurolite, kyanite og sillimanite
• uppröðun steinda er með einkanndi hætti

Question 9

Helstu ferli?

Answer 9

Nýkristöllun - nýjar steindir myndast með breytingum í hitastigi og þrýstingi

• steindir í móðurbergi verða óstöðugar og breytast í nýjar
• skífa (silt/leirsteinn) ummyndast yfir í glimmerskífu með Granati

Question 10

Ástæður myndbreytingar

Answer 10

Helstu orsakir eru:
- hærri hiti
- þrýstingsbreytingar
- mismunaspenna
- jarðhitavökvi (heitt vatn með uppleystum efnum)
· öll ferlin þurfa ekki að vera öll í gangi en þau geta verið það og hefur sumt berg lent ítrekað í þessum hremmingum

Question 11

Þrýstingur

Answer 11

Hann eykst með auknu dýpi

• hitastig og þrýstingur hækka bæði með auknu dýpi
• stöðuleiki steinda ræðst mikið af hita og þrýstingi

Question 12

Mismunaspenna

Answer 12

Við háan þrýsting og hátt hitastig er bergið orðið deig og getur þá mismunaspenna aflagað bergið og steindirnar.
Tvær tegundir eru mikilvægar við myndbreytingu :
- Normalspenna
- Skúfspenna

Question 13

Jarðhitavökvi

Answer 13

Er heitt grunnvatn með uppleystum efnum.
- jarðhitavökvi tekur þátt í myndbreytingu :
· hraðar efnabreytingum
· breytir samsetningu með því að leysa upp sum efni og skilja önnur eftir.
- Jarðhitaummyndun - er “eina” myndbreytingin á Íslandi og flokkar sem allra fyrsta stig myndbreytingar.

Question 14

Tveir meginflokkar myndbreytts bergs?

Answer 14

1. Flögótt · hefur orðið fyrir mismunarspennu
   - hefur flatar og ílangar steindir
   - flokkað eftir kornastærð og gerð flögunar
2. Ólagskift · kristallar án mismunaspennu
   - hefur stórar steindir
   - flokkað eftir gerð steinda

Question 15

myndbreyting verður við fjölbreyttar aðstæður….

Answer 15

1. hitnun - hitnun vegna innskota
2. vegna fargs - bergið grefst niður (setfyllur)
3. vegna plötuhreyfinga - uppbrot á veikleikaflötum
4. fellingafjallamyndun - breytingar í hita og þrýstingi
5. jarðhitavökvi - breytingar vegna jarðhitavatns
6. sökkbelti - mikill þrýstingu, lágt hitastig
7. “sjokk” - mikill þrýstingur vegna t.d. lofsteins
8. í möttli - gríðalega hár þrýstingur

Question 16

“sjokk” myndbreyting

Answer 16

Það kemur fyrir að loftsteinar rekist á jörðina.
- áreksturinn myndar þrýstingsbylgju : mjög hár þrýstingur og gríðalegur hiti sem snöggbræðir berg á stóru svæði.
^ Þessar aðstæður mynda steindir sem myndast bara við mikin þrýsting - Coesite og Stishovite