Brainscape's Knowledge GenomeTM


Top Flashcards (Certified)
All Flashcards

Genetyka > Onkogenetyka > Flashcards

Onkogenetyka Flashcards

1
Q

Dym tytoniowy ma udział w nowotworach:

A

płuc, jelit, pęcherza

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

UV ma udział w nowotworach:

A

skóry

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Definicja onkogenezy

A

Proces wieloetapowy obejmujący:

  • mutacje genowe
  • selekcję klonalną zmutowanych komórek
  • agresywny wzrost
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Inicjacja onkogenezy wiąże się z wystąpieniem:

A

Mutacji (somatycznej lub germinalnej):

  • protoonkogenu (normalny protoonkogen staje się onkogenem)
  • w genie supresorowym (jego dwóch alleli)
  • w genie odpowiedzialnym za naprawę DNA
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Mutacje w komórkach somatycznych powstają w wyniku:

A

sekwencji różnorodnych procesów uszkadzania i nieefektywnej naprawy DNA, zachodzących w danej linii komórkowej

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Większość zespołów rodzinnej predyspozycji do nowotworów dziedziczy się w sposób:

A

AD
transformacja nowotworowa wymaga zwykle obecności w danej komórce mutacji na OBU ALLELACH kluczowego genu (ale może być jedna odziedziczona, a druga de novo)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Kiedy mutacje dotyczą linii germinalnej, to mamy:

A

zespół rodzinnej predyspozycji do nowotworów

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Kiedy podejrzewać zespół rodzinnej predyspozycji do nowotworów? (5)

A
  • Zachorowania w młodym wieku (<40-45r.ż.)
  • Wyst. nowotworu u wielu członków rodziny
  • Powtarzający się w rodzinie rodzaj (rodzaje) nowotworów (np. rak j. grubego i endometrium w z. Lyncha, rak piersi i jajnika w mutacji BRCA1)
  • Różne nowotwory u tej samej osoby
  • Rzadkie i nietypowe rodzaje nowotworów
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Nowotwory u niemowląt - które najczęstsze: (4)

A

Niemowlęta: neuroblastoma,
guz Wilmsa,
retinoblastoma,
prymitywny guz neuroektodermalny

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Ile jest nowotworów rocznie u dzieci(0-18r.ż.) w PL

A

1tys-1,3tys rocznie

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Nowotwory u przedszkolaków - które najczęstsze: (3)

A

Przedszkolne:
Ostra białaczka limfoblastyczna,
chłoniaki nieziarnicze,
glejaki

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Nowotwory u nastolatków - które najczęstsze:(5)

A

Mięsaki (osteosarcoma, mięsak Ewinga, mięsak tkanek miękkich)
Chłoniak Hodgkina
Rak jądra i jajnika

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Co oznacza -blastoma w nazwie nowotworu

A

że dotyczy linii zarodkowej

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Generalnie u dzieci jakie nowotwory są najczęstsze:

A
  1. Białaczki (ostra białaczka limfoblastyczna to 250/rocznie;
    ostra białaczka mieloblastyczna 50/rocznie)

Najczęstsze guzy lite:

  1. guzy mózgu (150/rocznie)
  2. chłoniaki
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Częściej na nowotwory chorują dziewczynki czy chłopcy?

A

chłopcy (ale to tak 53:47)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Co to onkogeny?

A 
Zmutowane protoonkogeny (mutacja nabycia funkcji na JEDNYM ALLELU)
Mogą indukować transformację nowotworową zdrowej komórki (nieprawidłowa regulacja wzrostu linii komórkowej - koduje onkoproteiny)

Prawidłowe protoonkogeny: regulują wzrost, odpowiedź na hormony lub cytokiny

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Aktywacja protoonkogenów - przez jakie mechanizmy?

A
  • transdukcja / insercja wirusowa
  • mutacja punktowa
  • amplifikacja genu
  • translokacja chromosomowa (mogą powstać geny fuzyjne)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Efekty aktywacji protoonkogenów:

A

-wzrost ilości prawidłowego produktu genowego
LUB
-nieprawidłowy produkt genowy

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Przykłady onkogenów w nowotworach u człowieka (4):

A

K-RAS - mutacja punktowa - rak j. grubego

N-MYC - amplifikacja(stworzenie wiele kopii chromosomu kodującego N-MYC) - neuroblastoma

BCR-ABL - translokacja(to jest gen fuzyjny, powstały z translokacji między 9 a 22; powstaje chromosom Philadelphia) - CML/ALL (przewlekła białaczka szpikowa/ostra białaczka limfoblastyczna)

RET - rearanżacja - rak rdzeniasty tarczycy
(ps RET - mutacja punktowa (osłabienie funkcji genu) - ch. Hirschsprunga)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Chromosom Philadelphia:

A

Część ch. 22 przeniosło się na chromosom 9 (pozostała część ch.22 to ch. Philadelphia)
To marker widoczny pod mikroskopem

Gdy przeniesie się większy kawałek ch.22 to jest przewlekła białaczka szpikowa(CML),
gdy mniejszy - ostra białaczka limfoblastyczna(ALL)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Geny supresorowe: definicja

A

ich produkty kontrolują szybkość proliferacji komórek, hamują onkogenezę, są inhibitorami proliferacji i wzrostu komórek

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Co musi się stać by gen supresorowy przestał działać?

A

Muszą być uszkodzone obie jego kopie:
-jak jedno uskodzenie odziedziczymy AD to mamy do czynienia z zespołem rodzinnej predyspozycji do nowotworów; ta mutacja jest obecna w komórce rozrodczej więc będzie we wszystkich komórkach organizmu!

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Hipoteza “dwóch uderzeń” Knudsona:

A

do nowotworu potrzebne mutacje na obu allelach (pierwsza toruje a druga powoduje transformację nowotworową)
Pasuje do mech. działania genów supresorowych

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Przykłady genów supresorowych w onkogenezie (5):

A

Muszą być uszkodzone OBA ALLELE!!!
BRCA1 - rak piersi

Rb1 - retinoblastoma

p53 - z. Li-Fraumeni

WT1 - guz Wilmsa(nefroblastoma)

NF2 - nerwiakowłókniakowatość typu 2

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Mechanizmy naprawy DNA - jak częste są błędy?
błąd replikacji 1/1mln par zasad częstość mutacji 1/1-10mln par zasad/komórkę
26
Jakie mechanizmy zabezpieczają przez mutacjami genomowymi w cyklu komórkowym?
Kontrola jakości (polimeraza DNA sprawdza sparowanie) | Korekta nieprawidłowego sparowania nukleotydów
27
Jak działa naprawa DNA z udziałem polimerazy DNA?
- polimeraza DNA zbudowała potomny łańcuch - wykryła błąd sparowania - endonukleaza nacina dwa miejsca łańcucha - egzonukleaza usuwa ten fragment - polimeraza dobudowuje łańcuch na nowo - ligaza złącza nowy fragment z całym łańcuchem
28
To niby dużo tych mutacji mamy normalnie więc czemu nie widać ich efektów??
Bo jest więcej intronów(nie kodujących nic) niż eksonów (ok.3%, one kodują sekwencje aminokwasów)
29
Onkogeneza - geny naprawy DNA
mutacja utraty funkcji na JEDNYM LUB DWÓCH ALLELACH -> wzrost l. mutacji w protoonkogenach lub genach supresorowych
30
Przykłady genów naprawy DNA zaangażowanych w onkogenezę
ATM - ataksja-teleangiektazja - AR XPA, XPB, XPC, XPD i inne geny - xeroderma pigmentosum - AR MLH1, MSH2, MSH6, PMS2 - rodzinny niepolipowaty rak j. grubego - AD(rodzinny zespół nowotworowy)
31
Rak piersi - jakie ryzyko zachorowania u kobiety, występowanie rodzinne
-10-12% ryzyka zachorowania u kobiety (prawie u co 8 kobiety) BRCA1 - wyst. rodzinne - tylko 3-4% przypadków (to około 1/2 rodzinnych raków piersi) - wczesny początek (<40r.ż.) - często nowotwór obustronny - rak jajnika w rodzinie
32
Podłoże genetyczne raka piersi:
-mutacje genów BRCA1 i BRCA2 - dziedziczenie AD - najczęstsze monogenowe przyczyny raka piersi -mutacje genów BRCA1/2 są odpowiedzialne za: 1/2-1/3 guzów wyst. rodzinnie <5% raków piersi w populacji 10-20% raków piersi u mężczyzn (BRCA2) - ryzyko raka piersi do 70r.ż. z mutacją BRCA1 - około 65% (BRCA2 - 45%) - ryzyko raka jajnika do 70r.ż. z mutacją BRCA1 - około 40% (BRCA2 - 11%)
33
Warianty genowe BRCA1/2
Większość wariantów genowych BRCA1/2 ma niejasne znaczenie i nie jest patogenna Hłaj? Bo BRCA1 to duży gen!! I ma dużo intronów!! A większość wariantów jest intronowa i eksonowe też nie dają gwarancji że będzie dramatyczna mutacja i nowotwór........ Wniosek: masz wariant BRCA1? idź do genetyka i on ci powie czy masz się serio czego bać
34
Strategia diagnostyczna wykrywania raka piersi u nosicieli BRCA1
- najbardziej przydatne w wykrywaniu wczesnych zmian - MRI - USG (ale nie do końca pozwala ocenić wszystko dokładnie; lepsze u młodych kobiet) - mammografia (przesiewowa po 50r.ż.)
35
Strategia diagnostyczna wykrywania raka jajnika u nosicieli BRCA1
antygen CA125 i USG jajników
36
Leczenie raka piersi/jajnika u nosicieli BRCA1:
Najlepiej to powycinać, profilaktyczna wycinka nie ma jakichś spektakularnych efektów
37
Rak jelita grubego: częstość, kiedy rośnie ryzyko rozwoju, podatność genetyczna
- Trzeci co do częstości u mężczyzn (po płucu i prostacie); drugi u kobiet (po piersi) - ryzyko wyższe u osób starszych -podatność genetyczna odpowiada za 5% przypadków są 2 zespoły rodzinnej podatności na nowotwory: rodzinna polipowatość gruczolakowata, z. Lyncha
38
Rodzinna polipowatość gruczolakowata = FAP - jaka mutacja, jaka penetracja, co robić u członków rodziny, czy są zajęte inne narządy
- AD mutacja genu APC; u 15-20% powstaje de novo - prawie CAŁKOWITA PENETRACJA; u 1/2 pacjentów polipy obecne w wieku 15 lat, u 95% w wieku 35 lat (no prawie wszyscy zachorują) - genotypowanie u członków rodziny - obserwację rozpoczynać u nastolatków; profilaktyczna kolektomia u nosicieli mutacji pomiędzy 16-20r.ż. - zmniejszenie ryzyka raka - ch. wielonarządowa; poza jelitem nowotwory u 1-3% pacjentów (rak tarczycy, medulloblastoma, hepatoblastoma), częste zmiany łagodne (np. cysta epidermoidalna, osteoma)
39
Z. Lyncha (rodzinny niepolipowaty rak jelita grubego): jaka mutacja, jakie inne raki
-AD mutacja genów naprawy DNA (=mismatch repair, MMR): MLH1, MSH2, MSH6, PMS2 -główne objawy: rak j. grubego (ryzyko 80% u M i 40% u K) rak trzonu macicy (ryzyko 50%) (kilkanaście razy większe ryzyko tych raków niż w populacji ogólnej) -inne nowotwory (rzadsze): żołądek, trzustka, j. cienkie, drogi żółciowe, jajniki, sutek, prostat, ukł. moczowy, mózgu - zależnie od genu
40
Ataksja- teleangiektazja - objawy, jakie mutacje, co w badaniach
- rozpoznawana u kilkulatków - ataksja móżdżkowa - teleangiektazje (poszerzone naczynia spojówkowe i na odsłoniętej skórze) - niedobór immunologiczny (przewlekłe zakażenia) - wysokie ryzyko chłoniaków - translokacje chromosomowe: 14q11-12, 14q32, 7q35, 7q14 (no 14 i 7 no) - wysokie stężenie AFP we krwi
41
Z. Li-Fraumeni - jakie objawy
- rzadki zespół rodzinnego występowania (już u dzieci i młodych dorosłych) szerokiego spektrum nowotworów (różne nowotwory u jednej osoby) - typowe: rak piersi, mięsaki (np. leiomyosarcoma, osteosarcoma), guzy mózgu, rak kory nadnerczy, guz Wilmsa, guz liściasty
42
Z. Li-Fraumeni - jakie mutacje
W większości rodzin mutacja genu supresorowego p53 (=TP53), kodującego czynnik transkrypcyjny o kluczowej roli w REGULACJI CYKLU KOMÓRKOWEGO i APOPTOZY w sytuacji uszkodzenia DNA -aktywność p53 jest często tracona w ramach mechanizmu "dwóch uderzeń" w procesie onkogenezy wielu nowotworów sporadycznych
43
MEN1 - jaka mutacja, jakie objawy
- AD, zespół nowotworowy spowodowany mutacją genu supresorowego MEN1 - rozwój objawów w dowolnym wieku -wyst. guzów przytarczyc (95%) guzów wysp trzustkowych (40%) guzów przedniego płata przysadki (30%) -mogą wystąpić też: rakowiak, oponiaki, guz kory nadnerczy, naczyniakowłókniaki twarzy, tłuszczaki, collagenoma
44
MEN1 - ryzyko genetyczne - ile % jakie dziedziczenie, penetracja, co z rodziną
90% AD, 10% de novo wysoka penetracja (50% w wieku 20 lat, 95% w wieku 40 lat) konsultacja genetyczna pacjentów i ich rodzin, genotypowanie już w wieku 5 lat
45
MEN 2A
- 70-80% przypadków MEN2 - rak rdzeniasty tarczycy (zazwyczaj u młodych dorosłych) - pheochromocytoma - gruczolak/hiperplazja przytarczyc
46
FMTC
- 10-20% MEN2 | - rodzinny rak rdzeniasty tarczycy (w wieku średnim)
47
MEN2B
- 5% MEN2 - wersja najbardziej drastyczna - rak rdzeniasty tarczycy (we wczesnym dzieciństwie) - pheochromocytoma - nerwiaki śluzówkowe - ganglioneuromatoza p.pok. - "marfanoidalna" budowa ciała
48
konsultacja genetyczna w MEN2:
- wszystkie podtypy MEN2 są dziedziczone AD mutacją o typie NABYCIA funkcji w protoonkogenie RET - prawdopodobieństwo mutacji RET de novo: 5% w MEN2A, 50% w MEN2B (a reszta dziedziczy) - jak znamy mutację w rodzinie to możemy diagnozować prenatalnie (ps -mutacje typu utraty funkcji w RET ->ch. Hirschsprunga)
49
Retinoblastoma - jaka mutacja
- nowotwór zarodkowy poch. siatkówkowego, wywołany mutacją w genie supresorowym RB1 - 90% rozpoznań stawianych <5r.ż. (bo to blastoma) - predyspozycja do zachorowania dziedziczona AD -rozwija się z hipotezą "dwóch uderzeń" Knudsona - musi być mutacja (punktowa lub delecja) OBU alleli RB1 (albo jeden dziedziczony a drugi uszkodzony, albo oba uszkodzone de novo - częstość tak pół na pół)
50
Dziedziczna RB - jakie allele jak uszkodzone
konstytutywna mutacja RB1 obecna we WSZYSTKICH komórkach ciała + somatyczna mutacja drugiego allela RB1(w siatkówce) powoduje nowotworzenia; - wszystkie obuoczne i wieloogniskowe RB oraz 10% jednostronnych RB - rodzic zazwyczaj też chorował na siatkówczaka
51
Nie dziedziczna RB
obie mutacje RB1 jedynie w guzie
52
Co z wyleczonymi pacjentami będącymi nosicielami konstytutywnej mutacji RB1?
``` Mają zwiększone ryzyko rozwoju innych nowotworów: osteosarcoma innych mięsaków czerniaka guzów mózgu ```
53
Skąd wiemy czy mutacja RB1 jest dziedziczona czy nowa?
Izolacja DNA z krwi obwodowej - jak jest mutacja to wiemy że dziedziczna (bo jest w każdej komórce) To generalnie jest z każdymi mutacjami genów supresorowych (np. BRCA1, p53, WT1, NF2)
54
4 etapy transformacji nowotworowej:
1. Preinicjacja - komórka jest narażona na czynniki karcynogenne, ważna tu jest predyspozycja genetyczna w postaci odziedziczonych polimorfizmów lub mutacji w genach 2. Inicjacja - pojawienie się nieodwracalnych zmian genetycznych w pojedynczej komórce w protoonkogenach lub supresorach 3. Promocja - pobudzenie komórki do niekontrolowanych podziałów z utrwaleniem nabytych i gromadzenie nowych zmian genetycznych i epigenetycznych 4. Progresja - nabycie zdolności komórki do dalszej kolonizacji sąsiednich tkanek i tworzenia odległych przerzutów, inicjowany jest proces angiogenezy
55
Jakie zjawisko jest obserwowane w większości rodzinnych zespołów nowotworowych?
Niepełnej penetracji = nie każdy z mutacją zachoruje (teoria Knudsona tu działa)
56
Zmutowane geny supresorowe, w jakim nowotworze: | -CDKN2A, CDK4
czerniak złośliwy
57
Gen supresorowy APC - jaki nowotwór?
FAP = rodzinna polipowatość j. grubego
58
Protoonkogen HER2 - jaki nowotwór?
rak piersi, jajnika
59
Protoonkogen ABL1 - jaki nowotwór?
przewl. białaczka szpikowa, ostra białaczka limfoblastyczna
60
Protoonkogen BCL2 - jaki nowotwór?
chłoniaki
61
Protoonkogen MYC - jaki nowotwór?
Chłoniak Burkitta
62
Protoonkogen MYCN - jaki nowotwór?
neuroblastoma | medulloblastoma

Genetyka (13 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2025 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions