Brainscape's Knowledge GenomeTM


Top Flashcards (Certified)
All Flashcards

Næringarfræði > Orkuefnin > Flashcards

Orkuefnin Flashcards

(51 cards)

Start Studying
1
Q

Hvað eru margar kkal/g í kolvetni?

A

4kkal/g

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Hvað eru margar kkal/g í fitu?

A

9kkal/g

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Hvað eru margar kkal/g í próteini?

A

4kkal/g

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Hvað eru margar kkal/g í alkóhóli?

A

7kkal/g
- Alkóhól er ekki lífsnauðsynlegt næringarefni

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Hvert er hlutverk kolvetna í líkamanum?

A
  • Orkugjafi
  • Byggingarefni
  • Eiturefnaútskilnaður
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Hvert er hlutverk fitu í líkamanum?

A
  • Fituvefur - orkuforði
  • Hluti af öllum frumuhimnum
  • Vernd innri líffæra
  • Einangrun
  • Fita í fæði veitir orku og lífsnauðsynlegar fitusýrur
  • Fitunni fylgja fituleysanleg vítamín (A,D,E,K)
  • Gefur bragð og áferð
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Hvert er hlutverk próteina í líkamanum?

A
  • Prótein gegna margvíslegu hlutverki og tengjast t.d. próteinum, ónæmiskerfinu og orku
  • Próteinskortur hefur áhrif á fjölmörg líffærakerfi
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Hvernig er bygging kolvetna?

A

Kolvetni eru lífræn efni sem hafa það sameiginlegt að vera byggð úr (CH2O)n

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Flokkun kolvetna eftir keðjulengd:

A

Einföld kolvetni:
- Einsykrur (mónósakkaríð)
- Tvísykrur (dísakkaríð)

Flókin kolvetni:
- Fásykrur (ólígósakkaríð, 3-9 sykureiningar)
- Fjölsykrur (pólýsakkaríð

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Flokkun kolvetna eftir hæfni til meltingar og frásogs í smáþörmum mannsins:

A

alpha-tengi: orkugefandi kolvetni (meltingarensím kljúfa alpha-tengi)
beta-tengi: trefjar (meltingarensím kljúfa ekki beta-tengi)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Fásykrur-ólígósakkaríð…

A
  • 3-10 einsykrur
  • Eru fyrst og fremst í baunum og linsubaunum
  • Líkaminn getur ekki brotið niður fásykrur en bakteríur í meltingarvegi gera það
  • Móðurmjólk inniheldur yfir 100 mismunandi fásykrur sem gegna svipuðu hlutverki og trefjar fyrir fullorðna og vernda barn gegn sýkingum
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Fjölsykrur-pólýsakkaríð…

A
  • Geta verið uppbyggð af þúsundum sykureiningum, einsykra sem eru tengdar saman með efnatengjum
  • Sterkja (alpha-tengi
  • Glýkógen (alpha-tengi)
  • Trefjar (beta-tengi)
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Trefjar - flokkun eftir leysanleika í vatni

A

Vatnsleysanlegar:
- Eru aðallega að finna í ávöxtum, höfrum, byggi og rúgi auk bauna og linsa
- Gúmmíefni, pektín, sumir hemisellulósar og slímsykrur (gelmyndandi), beta-glucan

Óvatnsleysanlegar:
- Eru aðallega að finna í hveitiklíði (heilhveiti), kornklíði, heilkornabrauðum, morgunkorni og grænmeti
- Sellulósi, margir hemisellulósar, lignín

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Bygging og flokkun fitu…

A
  • Þríglýceríð er geymsluform fitu
  • Uppbygging fitu er eins í plöntum, dýrum og mannslíkamanum
  • Þríglýceríð eru byggð úr glýceróli og þremur fitusýrum
  • Mismunandi efnafr. og lífeðlisfr. eiginleikar fitu og heilsufarsleg áhrif fara eftir lengd, mettun og stöðu tvítengja fitusýra
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Lífsnauðsynlegar fitusýrur…

A
  • Geta ekki myndast í líkamanum - verða að koma úr fæðunni
  • Eru lífsnauðsynlegar fyrir myndun hormóna og byggingu frumuhimnu
  • Heita Línólensýra og Línólsýra
  • Þurfum lítið af þeim og eru báðar fjölómettaðar fitusýrur
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Hvernig er bygging og flokkun próteina?

A
  • Amínósýrur eru byggingarefni próteina
  • 9 lífsnauðsynlegar amínósýrur sem verða að koma úr fæðu
  • 11 ekki lífsnauðsynlegar sem líkaminn getur myndað
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Gæði próteina fer eftir hverju?

A

Fara eftir meltanleika og hlutfalli lífsnauðsynlegra amínósýra

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Hvaðan kemur sterkja?

A
  • Korn og mjöl og matvæli sem unnin eru úr því, t.d. pasta, brauð og grautur
  • Kartöflur, hrísgrjón
  • Rótargrænmeti
  • Baunir og linsubaunir
  • Svolítið í öðru grænmeti og ávöxtum
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Hvaðan kemur glýkógen?

A

Í litlu magni í kjöti (nýru, hjörtu og lifur)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Hvaðan koma trefjar?

A

Úr mat úr jurtaríkinu (ávöxtum, grænmeti, baunum, linsum, heilu korni)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Hvaða matur inniheldur ómega 3 og 6?

Study These Flashcards
A

Ómega 3 fitusýrur:
- Í sojabaunum, raps (canola), valhnetum, hörfræjum og í olíum þessara matvæla
- Lax, túnfiskur, makríll
- Lýsi (munur á keðjulengd omega-3 úr lýsi og úr jurtaolíum) (meira í lýsi)

Ómega 6 fitusýrur:
- Grænmetisolíur
- Hnetur og fræ

22
Q

Í hverju er kólesteról?

Study These Flashcards
A
  • Kólesteról er eingöngu að finna í dýraafurðum
  • Mest af kólesteról í lifur og innmat
  • Einnig í kjöti, eggjum, fisk, kjúklingi og mjólkurvörum
  • Kólesteról í fæði hefur takmörkuð en samt einhver áhrif á styrk kólesteróls í blóði (mettuð fita mun meiri áhrif)
23
Q

Í hvaða mat eru prótein?

Study These Flashcards
A
  • Mjólk/mjólkurvörum
  • Fiskur/kjöt/egg/baunir/hnetur
24
Q

Ráðleggingar um skiptingu orkuefnanna:

Study These Flashcards
A
  • Kolvetni 45-60 E%
  • Fita 25-40 E%
  • Prótein 10-20 E%
  • Eeeen meiri áhersla á gæði en skiptingu orkuefnanna
25
Fita - heilsufarsleg áhrif
Fituneysla og fitugæði hafa verið tengd við: - Hjarta- og æðasjúkdóma - Ákveðnar tegundir krabbameina - Offitu - Gallsteina
26
Fyrir hvað stendur HDL og LDL?
LDL = low-density lipoprotein HDL = high-density lipoprotein
27
HDL - LDL - kransæðasjúkdómar
- Hár styrkur LDL í blóði tengist aukinni hættu á kransæðasjúkdómum - Hár styrkur HDL í blóði tengist minni hættu á kransæða sjúkdómum
28
Hver eru áhrif fituneyslu á blóðfitur?
Mettaðar fitusýrur - Hækka styrk LDL í blóði Transfita - Hækka styrk LDL í blóði Fjölómettaðar fitusýrur - Lækka styrk LDL í blóði Einómettaðar fitusýrur (í ólífuolíu og kanólaolíu) - Lækka styrk LDL í blóði Ómega-3 fitusýrur (í fiski og fiskafurðum) - Lækka styrk þríglyceríða í blóði
29
Of mikið af fitur gæti leitt til...
- Ofþyngd og offitu - Hjarta- og æðasjúkdóma - Sykursýki - Krabbamein
30
Of lítið af fitu gæti leitt til...
- Óæskilegri samsetningu blóðfitunnar - Getur stuðlað að skertu glúkósaþoli hjá þeim sem eru viðkvæmir fyrir því - Erfiðara að uppfylla þörfina fyrir fituleysin vítamín og lífsnauðsynlegar fitusýrur - Getur valdið vanþrifum barna og hægt á vexti - Getur verið erfitt að fullnægja orkuþörf - Getur gert það að verkum að það reynist líkamanum erfiðara að framleiða ákveðin hormón eins og testerón og estrógen
30
Of lítið af fitu gæti leitt til...
- Óæskilegri samsetningu blóðfitunnar - Getur stuðlað að skertu glúkósaþoli hjá þeim sem eru viðkvæmir fyrir því - Erfiðara að uppfylla þörfina fyrir fituleysin vítamín og lífsnauðsynlegar fitusýrur - Getur valdið vanþrifum barna og hægt á vexti - Getur verið erfitt að fullnægja orkuþörf - Getur gert það að verkum að það reynist líkamanum erfiðara að framleiða ákveðin hormón eins og testerón og estrógen
31
Hver eru skortseinkenni lífsnauðsynlegra fitusýra?
- Heftur vöxtur barna - Minni frjósemi - Þurr og rauð húð - Vanstarfsemi í nýrum og lifur - Tauga- og sjónkvillar (Þetta er sjaldgæft)
32
Of mikið prótein gæti haft áhrif á...
- Nýrnastarfsemi - Þyngdaraukningu - Tap málmsalta - Meltingatruflanir og óþægindi í þörmum - Aukin hætta á krabbameini - Minni fjölbreyttni í mataræði
33
Of lítið prótein gæti valdið...
- Vannæringu - Vöðvarýrnun - Hægur gróandi sára - Eykur hættu á sýkingum - Getur haft áhrif á vöxt hjá börnum - Bjúg (í alvarlegum próteinskort) - Fitulifur - Vandamál með húð, hár og neglur - Meiri hætta á beinbrotum
34
Kolvetni er...
- Lífsnauðsynlegt - Helsta orkuuppspretta líkamans - Löng hefð fyrir notkun - Ódýrt fæði - Einföld geymsla - Auðvelt fyrir líkamann að brenna kolvetni
35
Kolvetni - fæðutengdar ráðleggingar
- Ávextir og mikið af grænmeti - Heilkorn minnst tvisvar á dag - Fituminni og hreinar mjólkurvörur - Minni viðbættur sykur
36
Hvað er laktósaóþol, hver eru einkennin og greining?
- Óþol fyrir mjólkursykri - Skortur á ensíminu laktasa sem brýtur laktósa niður í smáþörmum - Einkenni eru óþægindi í kvið og niðurgangur - Saga er tekin og mjólkursykursþolpróf
37
Ómeltanleg kolvetni - trefjar...
- Framleiða mikilvæg efni - Aðstoða við meltingu og upptöku næringarefna - Stjórna ýmsum efnaskiptum - Viðhalda heilbrigðri þarmaslímhúð - Viðhalda heilbrigðu ónæmiskerfi
38
Ójafnvægi í þarmaflórunni getur tengst við?
- Bólgusjúkdóma - Inflammatory bowel disease (IBD) - Sykursýki - Offitu - Liðagigt - Astma - Ofnæmi
39
Hver er munurinn á vatnsleysanlegum trefjum og óvatnsleysanlegum trefjum?
Vatnsleysanlegar: - hægja á magatæmingu - tefja frásog sykurs úr þarmi út í blóðrás - lækka kólesteról í blóði Óvatnsleysanlegar trefjar: - auka við þyngd hægða (vatn) - örvar hreyfingu ristils - hraða flutningi hægða í ristlinum
40
Hver eru áhrif trefja á kólesteról í blóði?
- Hindra endurupptöku gallsýru úr meltingarvegi - Stuttar fitusýrur sem myndast við gerjun þarmaflóru hindra nýmyndun kólesteróls
40
Hver eru áhrif trefja á kólesteról í blóði?
- Hindra endurupptöku gallsýru úr meltingarvegi - Stuttar fitusýrur sem myndast við gerjun þarmaflóru hindra nýmyndun kólesteróls
41
Hvað er viðbættur sykur?
Viðbættur sykur er sykur sem bætt er í matvörur við framleiðslu
42
Hvað eru sætuefni?
- Sætuefni eru sæt efni sem eru með „færri galla“ en sykur - Margfalt sætara en sykur per gramm Tvær tegundir: orkugefandi og ekki orkugefandi
43
Fyrir hvað stendur ADI?
ADI = Acceptable Daily Intake - Er daglegt neyslugildi sem skilgreint er sem það magn aukaefnis, sem fólk á að geta neytt daglega hættu á skaðlegum áhrifum (ofnæmi er undanskilið)
44
Hvað er daglegt neyslugildi (ADI) aspartams?
40mg fyrir hvert kg líkamsþunga
45
Hvað er Glycemic index (sykurstuðull)?
- Hve fljótt glúkósi er frásogaður eftir máltíð - Hversu hátt blóðsykurinn rís - Hver fljótt hann nær normalgildi aftur (Alltaf reiknaður út frá 10g af kolvetnum)
46
Hvað hefur áhrif á GI?
- Gerð kolvetna (sterkja og trefjar) - Matreiðsla - Vinnsla - Samsetning máltíðar - Sýra
47
Hvernig notum við GI?
- Borðið reglulega (5-6 máltíðar/dag) - Borðið minnst eina fæðutegund með lágu GI í hverri máltíð - Borðið trefjaríka fæðu - Borðið óunna fæðu - Borða fjölbreytta fæðu
47
Hvernig notum við GI?
- Borðið reglulega (5-6 máltíðar/dag) - Borðið minnst eina fæðutegund með lágu GI í hverri máltíð - Borðið trefjaríka fæðu - Borðið óunna fæðu - Borða fjölbreytta fæðu
48
Af hverju er blóðsykurstjórnun nauðsynleg?
Blóðsykur þarf að vera nokkuð stöðugur þannig að frumur líkamans geti nýtt hann sem orkugjafa

Næringarfræði (2 decks)

Brainscape helps you reach your goals faster, through stronger study habits.
© 2025 Bold Learning Solutions. Terms and Conditions