Osobowość jako zespół cech (Allport, Eysenck, Cattell) Flashcards
Czym jest cecha?
Spójnym wzorcem, według których ludzie postępują, czują, myślą. Te charakterystyki są stałe w czasie, niezależne od sytuacji.
Ludzie mówiąc o osobowości często używają słów opisujących cechy, np. ktoś jest dociekliwy, miły, przyjazny.
Po co są cechy? (funkcje cech)
1.1. Po to żeby wyjaśnić, czemu osoba się tak zachowuje a nie inaczej
1.2. Po to, żeby móc opisać zachowanie danej osoby
2. Po to, żeby przewidzieć, jak osoba się zachowa w danej sytuacji
3. Pozwalają przypuszczać, że przyczyna zachowania jest w osobie, a nie w sytuacji
Co to znaczy, że ludzie zachowanie i osobowość mogą być zorganizowane hierarchicznie?
(strzałkę rozumiemy tutaj jako “tworzą”)
Różne zachowania -> Nawyki -> Grupy nawyków -> Cechy
czytając na odwrót: cechy to złączone grupy nawyków, a te grupy nawyków wypływają z tego, że ktoś się w konkretny sposób w danej sytuacji zachowuje
Jakie właściwości cech wyróżniał Allport?
- częstotliwość
- intensywność
- zakres sytuacji
Na przykład, jeśli czyjąś cechą jest wybuchowość, to ta osoba będzie często i intensywnie wkurwiona w nawet drobnych sytuacjach
Jakie są rodzaje cech? Czym te rodzaje się charakteryzują?
- Cechy dominujące (bardzo wyraźnie wyróżniające się w większości sytuacji) -> np. autorytaryzm, sadyzm, makiawelizm
- Cechy główne (odnoszą się do ograniczonego zakresu stytuacji) -> np. asertywność = taka cecha jest potrzebna w sytuacji konfliktu, ale nie definiuje nas kiedy czilujemy bombę w domu
- Dyspozycje wtórne (najsłabiej widoczne, najmniej spójne wewnętrznie)
Co wg Allporta wpływa na to, że osoba zachowuje się w konkretny sposób?
Cechy tej osoby ORAZ sytuacja.
Cechy pozwalają zrozumieć stałość zachowania.
Kontekst sytuacyjny pozwala zrozumieć zmienność zachowania.
Zachowanie stanowi wyraz oddziaływania wielu cech, a w obrębie osoby mogą występować sprzeczności.
Cechy wyłaniają się nie tylko poprzez reakcję na sytuację, ale też przez wybór sytuacji.
Przykład, który wymyśliłom z dupy:
Renia jest osobą, którą sąsiedzi oceniają jako pokojowo nastawioną, dlatego zwykle kiedy pojawia się konflikt, to Renia ulega i nie robi dramy (=stała tendencja) i zwykle wybiera takie towarzystwo, które tych dram nie kręci. Pewnego dnia Renia idzie na zakupy i jakiś pijak krzyczy do niej, że jej matka to kurwa. Wjechało to Reni na odcisk i dała typowi z liścia. Reni bardzo zależy na rodzinie i dba o swoją matkę (=kontekst sytuacyjny). Sytuacja wpłynęła na to, że Renia dokonała innego wyboru niż zwykle, bo jej wartości rodzinne przeważyły nad ugodowością
Na czym polega koncepcja autonomii funkcjonalnej Allporta?
To, co nam za dzieciaka służyło do redukcji napięcia, w dorosłym życiu może stać się celem samym w sobie (internalizacja).
Na przykład: Dziecko, które redukowało napięcie poprzez maniakalne czytanie książek, w dorosłym życiu może stać się pisarzem z własnej motywacji wewnętrznej. Albo pragnienie akceptacji rodziców może stać się wewnętrznym dążeniem do doskonałości
Na czym polegają badania idiograficzne?
Jest to dogłębne studium osoby, zbiera się materiał jakościowy dotyczący konkretnej, pojedynczej osoby. Jeśli bada się jakąś konkretną miarą, to wyniki tej osoby porównuje się z jej własnymi wynikami na innych skalach, a nie z innymi badanymi na tej samej skali. Idiograficzne badania to raczej badania jakościowe tho
Co to są superczynniki? (Eysenck)
To złączone cechy, tworzące czynniki wyższego rzędu. To wymiar o skrajnych biegunach, ludzie mogą się sytuować w różnych miejscach na tym konkretnym wymiarze.
Superczynniki, które wyróżnił Eysenck:
- Ekstrawersja (np. towarzyskość, żywiołowość)
- Psychotyczność (np. altruizm, empatia - lub ich brak)
- Neurotyczność (równowaga emocjonalna vs lękowość, niska samoocena, itd.)
Jakie metody badan nad osobowością wyróżnił Cattell?
- metoda dwuzmiennowa (klasyczny eksperyment)
- metoda wielozmiennowa (np. analiza czynnikowa, eksperyment z wieloma zmiennymi)
- metoda kliniczna
Jaki podział cech wyróżnił Cattell?
- podział (najbardziej stałe elementy osobowości) -> cechy zdolnościowe, temperamentalne, dynamiczne
- podział -> cechy powierzchniowe i źródłowe
Opisz cechy z 1 podziału u Cattella.
- Zdolnościowe - odnoszą się do konkretnych umiejętności i zdolności (np. inteligencja)
- Temperamentalne - odnoszą się do emocji człowieka i stylu zachowania (np. pracuje spokojnie czy impulsywnie)
- Dynamiczne - odnoszą się do motywacji osoby, do celów jakie chce osiągnąć
Opisz cechy z 2 podziału u Cattella
- Źródłowe - “fundament” osobowości
- Powierzchniowe - wytwór interakcji różnych czynników i cech, mniej stałe
Jakie są elementy motywacji człowieka wg Cattella?
- ergi - wrodzone tendencje (np. potrzeba bezpieczeństwa czy ruchańsko)
- sentymenty - środowiskowe tendencje (np. chęć budowania kariery czy reputacji)
Co to są stany i role u Cattella? (i po co są)
Stan to zmiany nastroju i emocji
Rola to sposób, w jaki bodziec jest spostrzegany i jak się na niego zareaguje w zależności od sytuacji
Stany i role wpływają na zmienność zachowania - podobnie jak cechy osobowości
