Persoonlijkheidsstoornissen Flashcards
(25 cards)
Persoonlijkheidsstoornis DSM
Een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat duidelijk afwijkt van de verwachtingen binnen de cultuur van de betrokkene. De stoornis is in veel verschillende situaties aanwezig, is hardnekkig en ontstaat tijdens de adolescentie of op jong volwassen leeftijd. De stoornis is stabiel in de tijd en veroorzaakt beperkingen of lijdensdruk.
Exclusiecriteria:
* Het duurzame patroon is niet eerder toe te schrijven aan een uiting of de consequentie van een andere psychische stoornis.
* Niet het gevolg van de directe fysiologische effecten van een middel (bijvoorbeeld drug, geneesmiddel) of een somatische aandoening (bijvoorbeeld schedeltrauma).
DSM-5: Persoonlijkheidsstoornissen als cluster van symptomen, 3 clusters, 10 stoornissen. Wanneer iemand voldoende symptomen vertoont (bijv. 5 van de 9), is er sprake van een stoornis (alles of niets).
cluster A
vreemd en/of excentriek gedrag (paranoïde, schizoïde, schizotypisch)
cluster B
Dramatisch, wispelturig, emotioneel gedrag (antisociaal, borderline, histrionisch, narcistisch)
Cluster C
nerveus, angstig gedrag (vermijdend, afhankelijk, dwangmatig, Obsessief-compulsief)
egodystoon
Persoon heeft door dat hij een probleem heeft
egosyntoon
persoon heeft niet door dat hij een probleem heeft
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
Belangrijkste kenmerk is een aanhoudend en hardnekkig patroon van wantrouwen en achterdocht tegenover anderen. Men kan bovendien negatieve ervaringen uit het verleden, slecht loslaten en koestert daarover nog lang wrok.
* Diepgaand wantrouwen en achterdocht jegens anderen (cognitie & gedrag)
* Sociale gebeurtenissen worden als bedreiging ervaren (emotie & cognitie)
* Wrokkig (rancuneus) (gedrag)
* Ziekelijk jaloers (zelf-concept)
* Vijandig (motivatie)
Schizoïde
Een hardnekkig en aanhoudend patroon van afstandelijkheid in sociale relaties, gecombineerd met een beperkt spectrum aan emoties binnen contacten met anderen. Verlangen niet naar een emotionele band met anderen, weinig behoefte aan contact met vrienden of familie en tonen weinig interesse in seksuele relaties.
* Geen behoefte aan hechte contacten
* Niet kunnen genieten van dagelijkse activiteiten
* Voortdurend patroon van sociale onthechting
* Gelaten
* Onverschillig tegenover het lot van anderen
* Emotionele kilheid, wat anderen van hen vinden lijkt hen niet te interesseren
* Liefst alleen
Schizotypische persoonlijkheidsstoornis
verstoord gedrag in het contact met anderen en excentriciteit. Zien er apart uit, praten onsamenhangedn of gedragen zich ‘raar’. Achterdochtig en niet op hun gemak in contact met andern.
* Angstig in sociale situaties en de neiging anderen te ontwijken
* Komt ‘anders (zonderling) over en onvermogen zich aan te passen aan omgeving
* Achterdochtig
* Paranoïde ideeën, ongebruikelijke zintuiglijke waarneming
* Verward en eigenaardige spraak (vaag, wijdlopig, metaforisch, zeer gedetailleerd)
* Irrationele gedachtegang
Antisociale pss
Laten in allerlei verschillende soorten situaties een gebrek aan respect voor anderen zien. Schenden de rechten van anderen en liegen, bedriegen en manipuleren om hun zin te krijgen. Zijn impulsief en agressief. Laten onverantwoordelijk en roekeloos gedrag zien. Voor anderen hebben ze einig empathie, terwijl ze over zichzelf overmatig positief denken. Komen op het eerste gezicht vaak charmant over. Grote kans tot aanraking met justitie vanwege gedrag. Psychopaat = koel en berekenend gedrag. Sociopaat meer vanuit emotie en impulsiever.
o Geen betrokkenheid op anderen, gebrekkig empathisch vermogen.
o Impulsief
o Snel geïrriteerd, agressiviteit
o Roekeloos, weinig angst
o Welbespraakt en overdreven sympathiek = oppervlakkig is voor manipulatie
o Ongevoelig voor sociale verhoudingen, ongevoelig voor straf/beloning
o Ontbreken van schuldgevoelens, gewetensfunctie is beperkt
o Onverschillig naar anderen toe.
Borderline
mensen onderhouden in sterke mate instabiele relaties met anderen, zijn impulsief en ervaren veel stemmingswisselingen. Relaties kunnen heel intenst zijn, met sterke emoties, totdat de relatie ineens omslaat. Vertonen impulsief gedrag dat zowel henzelf als hun omgeving kan schaden.
o Aantrekken-afstoten, patroon van instabiele relaties
o Stemmingswisselingen, onvoorspelbaar
o Instabiele relaties, instabiele emoties en instabiel zelfbeeld
o Verlatingsangst
o Agressief
o Neiging tot zelfbeschadiging (automutilatie)
o Krachtige emoties
o Extreem gevoelig voor (vermeende) afwijzingen
Histronische
Laat voortdurend veel emoties zien, gecombineerd met aandachttrekkend gedrag. Zoeken voortdurend het centrum van de aandacht op.
o Excessief zoeken naar aandacht en waardering
o Excessieve en krachtige emoties, veel theater
o Seksueel provocatief (uiterlijk, ook om aandacht te trekken)
o Oppervlakkig; onechtheid van emoties
o Vatbaar voor suggesties van anderen
o Sterke behoefte aan aandacht en waardering
o Theatraal, hysterie
o Egocentrisch gedrag
Narcistische
De narcistische persoonlijkheidsstoornis is een persoonlijkheidsstoornis die wordt gekenmerkt door een overdreven gevoel van eigenwaarde, een sterke behoefte aan bewondering en een laag inlevingsvermogen. Overschatten zichzelf, denken bijzondere rechten te hebben en komen vaak opschepperig en arrogant over. De grens tussen gezond en ongezond narcisme is vaag. Narcisten kunnen veel persoonlijke charme bezitten. Hebben in werkelijkheid vaak een kwetsbaar zelfbeeld en kunnen slecht tegen kritiek of een nederlaag.
o Gebrek aan empathie
o Krenking, woede
o Vaak succesvol in carrière
o Openlijk narcisme / verborgen (hypervigilant) narcisme
Vermijdende
Mensen voelen zich in ernstige mate sociaal geremd in hun contact met anderen. Ze voelen zich in contact met anderen erg onzeker en zijn voortdurend bang dat anderen hen negatief beoordelen. Vermijden contact met anderen.
o Angst voor afwijzing; ernstige vorm van sociale fobie
o Overheersende gevoelens van onvolmaaktheid
o Gevoelig voor kritiek
o Vermijden van sociale activiteiten om evt. gevoelens van schaamte te voorkomen
o Weinig zelfvertrouwen, verlegen en onzeker, negatief zelfbeeld
afhankelijke
een sterke en buitensporige behoefte om verzorgd te worden, wat zich onder meer uit in onderdanig gedrag, een afhankelijke opstelling in contacten met anderen en verlatingsangst.
o Durft geen beslissing zelf te nemen
o Excessieve behoefte aan zorg en verzorging, ver gaan in het verkrijgen van zorg
o Onderdanig, moeite met oneens zijn
o Bevestiging zoeken bij anderen
o Toont weinig initiatief, is het zelden oneens met anderen
o Moeite met zelfstandig werken
o Staat misbruik toe omwille van gewenste waardering
dwangmatige
obsessie met ordelijkheid, perfectie en beheersing. Verliest zich in details en krijgt daardoor taken vaak niet af. Niet OCD dat is tijdelijk dit vast!
o Preoccupatie met orde en netheid
o Streeft naar perfectie
o Hecht veel waarde aan werk. Steekt weinig tijd in vriendschappen
o Gierig en slecht delegeren
o Rigide en inflexibel
Hoe ga je om met Paranoïde?
Respecteer de emotionele afstand die de ander creëert. Spreek hem bijvoorbeeld consistent aan met ‘u’. Wees terughoudend met kritiek en probeer de ander alleen te overtuigen met zorgvuldige en feitelijke informatie. Daar valt minder achter te zoeken.
Hoe ga je om met Schizoïde
Blijf steeds vriendelijk, ook al gedraagt de ander zich vreemd, en vermijd onnodige conflicten. Kijk niet raar op als de ander het contact verbreekt, ook al leek het goed te gaan. Voor schizoïde mensen is een kortdurende, positieve ervaring in het contact met anderen al heel wat.
Hoe ga je om met Schizotypisch
Heb begrip voor de levensomstandigheden van deze persoon en het isolement waarin hij verkeert. Deze mensen zijn niet gewend aan contact met anderen en kunnen daardoor sociaal onhandig overkomen. Hebben mensen bizarre denkbeelden of zijn ze erg bang in het contact, laat hen dan de eigen denkbeelden toetsen aan de realiteit. Ga bijvoorbeeld samen na of een gedachte (bijvoorbeeld: er zit een afluisterapparaat in de telefoon) al dan niet klopt.
Hoe ga je om met Antisociale
Kijk uit dat je niet in de rol van kritische autoriteitsfiguur belandt (‘Dat mag niet!’). Dat zorgt alleen maar voor een machtsstrijd. Neem liever een ontspannen, niet-defensieve en zelfverzekerde houding aan, met gevoel voor humor. Wees verder duidelijk over wat je wel en niet acceptabel vindt en stel grenzen als dat nodig is.
Hoe ga je om met Borderline?
Stel je vriendelijk, geduldig en consistent op. Zorg dat de ander weet waar hij aan toe is en stel je betrouwbaar op. Wees als een rots in de branding en zorg ervoor dat je niet te veel meebeweegt met de grillen en stemmingswisselingen van deze persoon.
Hoe ga je om met Theatrale
Luister geduldig en beperk je tot de bespreking van het belangrijkste probleem. Stimuleer de ander om met betrekking tot dat probleem doelen te stellen en op een actieve en passende wijze dat doel te bereiken. Laat je niet verleiden om mee te gaan in de problemen en emoties die er verder nog allemaal spelen. Je wordt dan een chaos ingetrokken
Hoe ga je om met Narcistische?
Deze persoon kan het steeds beter denken te weten. Ga niet in discussie over wie er gelijk heeft. Stel je liever respectvol en hoffelijk op en dring adviezen niet op. Geef ze alleen mee in overweging (‘Misschien is het een idee om …’).
Hoe ga je om met vermijdende
Stel je vriendelijk en zelfverzekerd op. Laat je niet van slag brengen door de timide en teruggetrokken houding van deze persoon, ook al kan die nogal afwijzend overkomen. Stel open vragen en stimuleer de ander om te vertellen.
