Psoriasis

Question 1

Wat is de meest voorkomende vorm van psoriasis?

Answer 1

Psoriasis en plaque (psoriasis vulgaris) is zowel bij kinderen als bij volwassenen de meest voorkomende uitingsvorm van psoriasis (bij naar schatting 90% van de patiënten) die wordt gekenmerkt door meestal symmetrisch verdeelde rode, scherp begrensde, plaques met zilvergrijze schilfers die zich gemakkelijk laten verwijderen. De plaques variëren in grootte en kunnen conflueren.

NHG standaard psoriasis

Question 2

Wanneer treedt jeuk vooral op bij psoriasis?

Answer 2

Jeuk treedt vooral op bij het ontstaan van de laesies. Bij kinderen zijn de plaques vaak dunner en jeuken meer dan bij volwassenen.

NHG standaard psoriasis

Question 3

Welk verschil in kliniek zie je bij psoriasis en plaque bij mensen met een donkere huidskleur vs blanke huidskleur?

Answer 3

Bij een donkere huid is de roodheid minder goed waarneembaar, maar zijn de andere klinische kenmerken hetzelfde.

NHG standaard psoriasis

Question 4

Wat zijn de voorkeurslokaties bij psoriasis en plaque?

Answer 4

Voorkeurslokalisaties zijn de strekzijden van de ellebogen en knieën, de behaarde hoofdhuid en de lumbosacrale regio. Plaques komen zelden in het gelaat voor.

NHG standaard psoriasis

Question 5

Op welke lokaties ontstaat psoriasis inversa?

Answer 5

oms ontstaan plaques, veelal zonder schilfering, in de liezen, oksels, in de anogenitale regio of (bij vrouwen) in de submammaire regio (psoriasis inversa ).

NHG standaard psoriasis

Question 6

Wanneer spreek je van een lichte, matige of ernstige vorm van psoriasis?

Answer 6

Naast de lokalisatie en de impact op de kwaliteit van leven bepaalt de uitgebreidheid van de huidafwijkingen of er sprake is van een lichte, een matig ernstige of een ernstige vorm, waarbij respectievelijk < 5%, 5 tot 10% of > 10% van het lichaamsoppervlak is aangedaan.

NHG standaard psoriasis

Question 7

Wat is/zijn een zeldzame vorm(en) van psoriasis en hoe uit dit zich?

Answer 7

Een zeldzame vorm van psoriasis is erytrodermie , een diffuse, gegeneraliseerde roodheid met al dan niet uitgebreide schilfering. Na genezing van een psoriasislaesie ontstaat een gehyperpigmenteerd of gehypopigmenteerd gebied, dat langzaam weer normaliseert.

Psoriasis pustulosa is een relatief zeldzame vorm van psoriasis met steriele pustels die kunnen conflueren. Deze vorm komt zowel lokaal (met name op handpalmen en voetzolen) als gegeneraliseerd voor, in het laatste geval soms vergezeld van koorts en algehele malaise.

NHG standaard psoriasis

Question 8

Wat is de klinische presentatie van psoriasis guttata?

Answer 8

Psoriasis guttata is een acute, (gegeneraliseerde) vorm van psoriasis, gekenmerkt door erythematosquameuze papels met een diameter van maximaal 1 cm, vooral op de romp en de proximale delen van de extremiteiten. Deze vorm komt vaker voor bij kinderen en bij jongvolwassenen.

NHG standaard psoriasis

Question 9

Wat is het köbner-fenomeen?

Answer 9

Psoriasis kan geïnduceerd worden of verergeren door een verwonding, bijvoorbeeld op het werk; zeven tot veertien dagen na een verwonding kan op de aangedane plek een laesie ontstaan (Köbner-fenomeen). Zonlicht heeft in het algemeen een gunstige invloed.

NHG standaard psoriasis

Question 10

Wat zijn psoriasis verergerende factoren?

Answer 10

Verwonding.
Geneesmiddelen zoals lithium, bètablokkers, RAS-remmers, terbinafine, antimalariamiddelen of NSAID’s kunnen een (zeer beperkte) rol spelen in de inductie of verergering van psoriasis. Streptokokkeninfecties kunnen een rol spelen bij het optreden van psoriasis guttata.

Er lijkt een verband te bestaan tussen stress en het manifest worden en verergeren van psoriasis.

Er is een epidemiologisch verband tussen roken en psoriasis en tussen alcoholgebruik en psoriasis; bij beide komt psoriasis vaker voor. Of roken en alcoholgebruik het risico op het ontstaan of verergeren van psoriasis verhogen, en of stoppen met roken of alcoholgebruik leidt tot verbetering van psoriasis, is nog onvoldoende onderzocht.

NHG standaard psoriasis

Question 11

Wat is het natuurlijk beloop van psoriasis?

Answer 11

De huidafwijkingen bij psoriasis en plaque kunnen enkele weken tot levenslang aanwezig blijven. Een spontane remissie kan optreden, bij een klein aantal een totale remissie, maar het is onduidelijk hoe vaak dit voorkomt; de duur van de remissie valt niet te voorspellen. Ook de invloed van zwangerschap op het beloop van psoriasis is onvoorspelbaar.

Psoriasis guttata geneest bij kinderen in de regel spontaan binnen enkele weken; bij volwassenen heeft deze vorm meestal een chronisch beloop, en gaat daarbij over in psoriasis en plaque.

NHG standaard psoriasis

Question 12

Wat is het kaarsvetfenomeen?

Answer 12

Bij twijfel aan de diagnose krabt de huisarts met een spatel over de laesie. Uit ervaring blijkt dat als de hoornlaag hierdoor witter wordt (‘kaarsvetfenomeen’) dit de diagnose psoriasis ondersteunt.

NHG standaard psoriasis

Question 13

Wat zijn psoriasis gerelateerde aandoeningen en hoe presenteren deze zich?

Answer 13

1. Artritis psoriatica. Psoriasis kan gepaard gaan met artritis. Schattingen over het voorkomen lopen uiteen van 5 tot 40%. Artritis psoriatica manifesteert zich meestal als een asymmetrische oligoartritis van de vingers, de tenen of de knieën. Bij een deel van de patiënten leidt deze artritis tot progressieve gewrichtsbeschadiging, met fysieke beperkingen tot gevolg.
2. Nagelafwijkingen. Naar schatting 25 tot 50% van de patiënten met psoriasis heeft nagelafwijkingen zoals leukonychia (witte vlekken in de nagel), putjesnagels, subunguale hyperkeratose, distale onycholyse, splinterhemorrhagieën of bruine verkleuring van het nagelbed (‘olievlekfenomeen’). Deze nagelafwijkingen kunnen lastig te behandelen zijn.6 )Behandeling met systemische middelen door de dermatoloog kan tot duidelijke verbetering leiden, maar heeft vanwege de bijwerkingen een beperkte plaats. Voor patiënten met nagelpsoriasis die grote invloed heeft op de kwaliteit van leven is een verwijzing te overwegen.

NHG standaard psoriasis

Question 14

Wanneer verwijs je iemand met psoriasis naar de reumatoloog?

Answer 14

Patiënten met (een vermoeden van) een artritis worden uiterlijk binnen 4 weken verwezen naar de reumatoloog. Patiënten met een artralgie, bij wie een NSAID na 4 weken onvoldoende effect heeft, worden eveneens verwezen naar de reumatoloog. De reumatoloog kan de juiste diagnose stellen en kan, wanneer er sprake is van artritis psoriatica, behandelen met systemische middelen waardoor toename van gewrichtsschade wordt vertraagd.

NHG standaard psoriasis

Question 15

Mensen met psoriasis hebben een genetisch aanleg hiervoor. Waar/niet waar?

Answer 15

Psoriasis is een chronische huidziekte met een genetische predispositie, waarvan de huidafwijkingen uitgelokt kunnen worden door omgevingsfactoren.
Het risico op het krijgen van psoriasis is circa 10% als één ouder psoriasis heeft en ongeveer 50% als beide ouders psoriasis hebben.

NHG standaard psoriasis

Question 16

Wat is de eerste stap in de behandeling van psoriasis en in hoeveel procent van de gevallen zorgt dit voor aanzienlijke verbetering?

Answer 16

Geen enkele behandeling geeft definitieve genezing. Indifferente middelen, lokale corticosteroïden en vitamine-D-analogen die op de aangedane huid worden aangebracht zijn in het algemeen de eerste stap in de behandeling en zijn effectief en veilig. Bij maximaal de helft van de patiënten treedt hiermee een aanzienlijke verbetering op of verdwijnen de afwijkingen, maar dit effect is meestal tijdelijk.

NHG standaard psoriasis

Question 17

Waar moet je op letten bij het starten van teerpreparaten?

Answer 17

Vanwege de geur, de verkleuring van kleding en linnengoed en de voorzorgsmaatregelen die men moet treffen voor applicatie, worden teerpreparaten in de eerste lijn niet aangeraden, behalve de shampoo met koolteer voor de behaarde hoofdhuid.

NHG standaard psoriasis

Question 18

Hoelang moet je wachten voordat je een indifferent middel gebruikt na lokaal steroïden?

Answer 18

Breng het indifferente middel niet tegelijkertijd met een eventueel lokaal corticosteroïd of vitamine-D-analoog aan, maar bijvoorbeeld één uur of langer erna.

NHG standaard psoriasis

Question 19

Wat is de allereerste stap in de behandeling?

Answer 19

Geef altijd een indifferent middel, zoals cetomacrogolzalf FNA, lanettezalf FNA, vaselinecetomacrogolcrème FNA, vaselinelanettecrème FNA, koelzalf FNA of cetomacrogolcrème FNA. De voorkeur van de patiënt speelt een belangrijke rol in de keuze van het indifferente middel. Uit ervaring blijkt dat een indifferent middel bij psoriasis een gunstig effect op de huid heeft (vermindering schilfering, versterking barrièrefunctie, hydratatie en vermindering irritatie).

NHG standaard psoriasis

Question 20

Wat is de behandeling van psoriasis op de behaarde hoofdhuid en hoe toe te passen?

Answer 20

1. Bij lichte vormen van psoriasis op de behaarde hoofdhuid van volwassenen en kinderen kan de huisarts de behandeling beperken tot het voorschrijven van een koolteershampoo. De shampoo dient als volgt te worden toegepast: het haar natmaken, de shampoo inmasseren, ten minste dertig seconden laten inwerken, uitspoelen; dit aansluitend nog eenmaal herhalen. Dit dient de eerste tien dagen iedere twee dagen te gebeuren, daarna ten minste twee of drie maal per week, totdat het resultaat minder frequente behandeling toelaat. Tijdens een dergelijke behandeling kan een gewone shampoo gebruikt worden om het haar te wassen.
2. Gebruik bij een dikke schilferlaag op de behaarde hoofdhuid salicylzuur 10% in lanettesmeersel FNA, ’s avonds aanbrengen, totdat de schilferlaag is verdwenen (meestal binnen 2 tot 3 dagen); ’s ochtends de schilfers door kammen voorzichtig verwijderen en daarna het haar uitwassen met gewone shampoo en vervolgens wassen met koolteershampoo.
3. Pas bij zeer dikke schilferlagen op de behaarde hoofdhuid een basisvet als cetomacrogolzalf FNA met 25% cetiol V toe om de schilferlaag te verweken, ’s avonds aanbrengen en ’s ochtends de schilfers door kammen voorzichtig verwijderen en daarna het haar uitwassen met gewone shampoo en ten slotte wassen met koolteershampoo.

NHG standaard psoriasis

Question 21

Met welke lokaal corticosteroid begin je bij de behandeling met psoriasis? en hoelang wacht je om het effect te beoordelen?

Answer 21

Volwassenen met erupties op het behaarde hoofd of andere lokalisaties dan gelaat en/of lichaamsplooien:
Start met een klasse-3-corticosteroïd als monotherapie gedurende 4 weken, eenmaal daags dun aan te brengen, bijvoorbeeld betamethasonvaleraat 0,1% zalf, crème, emulsie of lotion, of een ander klasse-3-preparaat.

Volwassenen met erupties in het gelaat en/of in de lichaamsplooien, en kinderen:
Klasse-2-corticosteroïd, eenmaal daags, gedurende 4 weken.

NHG standaard psoriasis

Question 22

Wanneer een lokaal steroïd niet werkt, wat is dan de volgende stap in de behandeling van psoriasis?

Answer 22

1. Kies bij onvoldoende effect van stap 1 (ondanks goede therapietrouw) voor een combinatiebehandeling van een klasse-3-corticosteroïd met een vitamine-D-analoog gedurende 4 weken. Geef een vitamine-D-analoog, eenmaal daags ’s ochtends, bijvoorbeeld calcitriolzalf 3 microg/g of calcipotriolzalf 0,05 mg/g en een klasse-3-corticosteroïd eenmaal daags ’s avonds.
2. Eventueel kan deze combinatiebehandeling in de vorm van een (duurder) combinatiepreparaat calcipotriol/betamethasondipropionaat, eenmaal daags dun aan te brengen gel of zalf, gegeven worden als dit meerwaarde voor de patiënt heeft. De gel is ook geschikt voor toepassing op het behaarde hoofd.

NHG standaard psoriasis

Question 23

Wat is de volgende stap wanneer een klasse-3 corticosteroïd icm een vitamin-d-analog niet werkt in de behandeling van psoriasis?

Answer 23

1. Ga bij onvoldoende effect van stap 2 (ondanks goede therapietrouw) over op een klasse-4-corticosteroïd gedurende 4 weken, eenmaal daags dun aan te brengen, bijvoorbeeld clobetasolpropionaat 0,05% zalf, crème, lotion, shampoo of schuim.
2. Bij een enkele hardnekkige laesie kan gebruikgemaakt worden van een klasse-3-corticosteroïd onder occlusie. Breng dit (bijvoorbeeld onder een hydrocolloïd verband) om de 3 dagen aan gedurende maximaal 2 weken.

NHG standaard psoriasis

Question 24

Op welke termijn moet je een patiënt met psoriasis die je behandeld weer terug zien?

Answer 24

Maak vier weken na de start van de behandeling een controleafspraak, bij gebruik van een corticosteroïd onder occlusie of bij gebruik van middelen ter ontschilfering na twee weken; bij onvoldoende ontschilfering kan toepassing van het ontschilferingsmiddel nog een week worden voortgezet.

Jaarlijkse controle van patiënten wordt aanbevolen bij chronisch gebruik van lokale middelen.

NHG standaard psoriasis

Question 25

Hebben patiënten met psoriasis een indicatie voor griepsvaccinatie?

Answer 25

Patiënten met psoriasis die de tweedelijnsmiddelen methotrexaat, ciclosporine of biologicals gebruiken hebben een indicatie voor een griepvaccinatie.

NHG standaard psoriasis