Skoðun og mat

Question 1

Hvað er trauma?

Answer 1

-Skemmd á vefi og líffæri líkamans sem afleiðing af flutningi orku frá umhverfinu
-Hvaðan kemur orkan ? Hreyfing (bíll), rafnmagn, hiti, efni
-Áhættuþættir ?
-Fjöltrauma

Question 2

Eru áverkar vandamál?

Answer 2

Heilt yfir þá eru áverkar/slys algengasta dánar- og örorkuorsök hjá einstaklingum 1-44 ára í heiminum

Question 3

Hvað segir áverkaferlið okkur?

Answer 3

Hvað gerist, hvernig áverka?
Hvernig getum við nýtt þessar upplýsingar f sjúklinginn? Getum fyrirfram séð hvernig við ætlum að gera
-Hvernig getum við nýtt þessar uppl f aðra? Gefa upplýsingar, hverja þarf að kalla inn

Question 4

Flokkun áverka

Answer 4

-Intentional/unintentional – slys eða með ásetningi
-Eftir áverkaferli – hvað gerðist (t.d.bílslys, frístundaslys)
-Eftir líkamshlutum – höfuð, kviður, útlimir …
-Áverkanum sjálfum – innvortis blæðingar, aflimun, skurður,
-Landfræðileg staða; innan borgar, óbyggðir, landsvæði
-Kyni, kynþætti, aldri þeim sem er slasaður

Question 5

Flokkun áverka 2

Answer 5

-Höggáverkar - blunt trauma: Veldur áverka á líkamanum án þess að rjúfa húðina
-Holáverkar - penetrating trauma
-Áverkar af völdum hita - thermal trauma
-Áverkar af völdum efna - chemical injuries
-Sprengjuáverkar - blast injuries/trauma
-Drukknun

Question 6

Upplýsingasöfnun - Fall

Answer 6

-Fallhæð
-Undirlag
-Lending

Question 7

Upplýsingasöfnun - Umferðaslys

Answer 7

-Hraða, hvar var höggið á bílnum
-Hvar sat farþeginn miðað við áreksturinn
-Beltisnotkun, hvernig bíll - hve mikið skemmdur
-Hvernig fór fyrir hinum í bílnum, lausir munir í bílnum
-Kastaðist einstaklingurinn út úr bílnum

Question 8

Holáverkar

Answer 8

-Áverkar á vefi líkamans vegna orku sem að fer í gegnum húðina og inn í vefinn.

Mikilvægir þættir:
-Vopn eða hlutur sem notað var, lögun
-Fjarlægð einstaklingsins
-Kraftar sem verkuðu á líkamann
-Varist að fjarlægja aðskotahlutinn, gæti verið að stoppa blæðingu
-Fjarlægum þegar hann hótar öndunarvegi eða er fyrir mér til að gera hjartahnoð

Question 9

Bruni/hiti/efni

Answer 9

Mikilvægir þættir:
-Tímalengt í snertingu við efni/hita
-Möguleiki á áverkum við innöndun
-Styrkur efnis
-Búnaður / Varnir
-Koma honum í lokað rými, taka föt, passa að aðrir andi þessu ekki að sér

Question 10

Sprengjuáverkar

Answer 10

-Primary - Höggbylgja skellur á líkamann
-Secondary - Hlutir frá umhverfinu og sprengjunni valda skaða
-Tertiary - Einstaklingurinn kastast til
Hafa í huga innöndunaráverka vegna hita/efna, öryggi umhverfis með
tillit til bruna, geislunar og eiturefna

Question 11

Háorkuáverki

Answer 11

-Árekstur bíla á meira en 65 km/klst
-Bílvelta
-Dauðsfall í sama farþegarými
-Aflögun farþegarýmis meira en 30 cm
-Aflögun ökutækis meira en 50 cm
-Bifhjólaslys þar sem hraði er meira en 30 km/klst
-Sjúklingur fastur í flaki eða tekur meira en 20 mínútur að losa hann
-Sjúklingur kastast úr ökutæki
-Fótgangandi verður fyrir ökutæki
-Fall 4 metrar eða meira
-Fall barns úr tvöfaldri hæð þess eða meira

Question 12

Hvað er búið að vera í gangi áður en sjúklingur kemur á spítalann?

Answer 12

Hvað gerðist, hvenær, hefur hann fengið lyf, hvað er búið að gera f einstaklinginn, hefur líðan hans batnað, í hvaða átt hefur meðferðin ýtt einstaklingnum
-Fyrst og fremst þitt eigi öryggi

Question 13

Á vettvangi – utanspítalaþjónusta

Answer 13

-Öryggi á vettvangi
-Sóttvarnir
-Umfang, fjöldi sjúklinga, hópslys
-Frekari aðstoð/bjargir/búnaður
-Áverkaferli – hvað gerðist?
-Hefja meðferð vs hefja flutning?
-Endurmat/eftirlit – hversu oft/hvenær
-Hverjar eru ógnir og áskoranir í þessum aðstæðum?
-Bretti/dýna og kragi alltaf í lagi? Mikilvægast að hann sé beinn og vel skorðaður

Question 14

Frumskoðun – primary

Answer 14

ABDDE

Question 15

A

Answer 15

Öndunarvegur stabill,talar sjálfur, aðskotahlutir, áverkar, bjúgur - stuðningur við hálsliði, barkaþræðing, opna öndunarveg, sog/sogleggir, fjarlægja aðskota hluti , kokrennur (engin meðvitund), hótandi öndunarvegur, nefrennur (getur verið gott hjá eh undir áhrifum).
-Notum ekki head tilt-chin ef grunur er um hryggáverka eða áverka á hálsi
-Frábending að intúbera ef hann svarar okkur

Question 16

Hvenær er ekki ráðlagt að nota kokrennu eða nefrennu?

Answer 16

Áverka í andliti

Question 17

B

Answer 17

Öndunartíðni, mynstur, hjálpavöðvar, húðlitur, gæði, hjálpavöðvar, lungnahlustun, verkir – súrefnisgjöf með mismunandi aðferðum; sarpmaski, gleraugu, ambubelgur, verkjastilling, hagræðing, stinga á þrýstiloftbrjóst (barkinn búin að færast), thoraxdren.

Question 18

C

Answer 18

Ð Blóðrás, púls, húðlitur, háræðafylling, sjáanlegar blæðingar, bþ – stöðva sjáanlega blæðingu, tryggja æðaaðgengi / beinmergsnál, gefa blóð / vökva, TXA.

Question 19

Hver eru einkenni blæðingarlosts?

Answer 19

Fölu, lágþrýstur, meðvitundarskerfðing, háræðafylling léleg

Question 20

D

Answer 20

Meðvitundarstig AVPU/GCS, hreyfigeta, kraftar, samhverfa, skyn/tilfinning, pupillur,blóðsykur - frekari taugaskoðun í seinni skoðun. Hyperventilation ef einkenni um herniation, mannitol (bara til að létta á þrýstingi)

Question 21

E

Answer 21

Mögulegir blæðingastaðir, ofkæling, afklæða og skoða, halda á hita m teppum, hitalampa

Question 22

Afhverju ofkælast trauma sjúklingar? Skiptir það máli fyrir útkomu sjúklingsins?

Question 23

Aldrei skal stöðva fyrstu skoðun nema:

Answer 23

-Sjúklingur er með lokaðan/stíflaðan öndunarveg
-Sjúklingur er í hjartastoppi

Question 24

Saga – SAMPLE

Answer 24

-( S ymptoms – Einkenni )
-A llergies - Ofnæmi
-M edications – Lyf (betablokkerar getur hamið púlsinn), blóðþynning, eh í neyslu
-P ast medical history - Fyrri sjúkrasaga (nýrnastarfsemi, sykursýki)
-L ast oral intake – Síðast neytt, hvað, hvenær
-E vents preceding the injury – Hvaða gerðist

Question 25

Brjóstholsáverkar – einkenni

Answer 25

-Andþyngsli -Öndunarerfiðleikar -Brjóstverkur -Blámi -Þandar hálsæðar -Blóðugur uppgangur -Breyting á meðvitund -Blæðing -Lost -Flekabrjóst -Opin sár eða mar -Loft undir húð -Tilfærsla á barka -Hraður hjartsláttur -Breyting á öndunartíðni -Óróleiki/æsingur

Question 26

Afhveju óróleiki/æsingur?

Answer 26

Einstaklingur getur farið í fight mode, líffærin fá ekki nógu mikið súrefni og getur því orðið æstur

Question 27

Afhverju hraðari hjartsláttur?

Answer 27

Blæðingalost og verkir

Question 28

Afhverju tilfærsla á barka?

Answer 28

Loftbrjóst

Question 29

Hvað finnst við skoðun:

Answer 29

Horfa, þreifa, banka, hlusta

Question 30

Hvernig greinum við á milli lífshættulegra brjóstholsáverka?

Answer 30

1. Stífla í öndunarvegi 2. Opið loftbrjóst (Open pneumothorax) – getur farið í þrýstiloftbrjóst 3. Þrýstiloftbrjóst 4. Mikil blæðing inn í brjósthol (Hemothorax) 5. Flekabrjóst (Flail chest) 6. Blæðing inn í gollurshús (Cardiac tamponade) – högg á brjóstkassann, slæst fram og til baka við högg, getur fylgst af blóði og þá getur hjartað ekki pumpað og það stoppar 7. Mar á hjartavöðva 8. Rof á berkju 9. Mar á lungnavef 10. Áverkar á vélinda 11. Rof á þind 12. 12. Rof á brjóstholshluta ósæðar

Question 31

Hypoxya

Answer 31

Ekki að anda, gefa súrefni, opna öndunarveg, hægt að snúa við

Question 32

Hypothermya

Answer 32

Alltof kaldur, hita upp, hægt að snúa við

Question 33

Hyperkalemía

Answer 33

-Ólíklegt að snúa við ef einstaklingur lendir í trauma það er meira medicine -Blæðing er það sem veldur mestum dauða

Question 34

Loftbrjóst

Answer 34

-Heyrist brak, dull ef vökvi

Question 35

Þrýstiloftbrjóst

Answer 35

-Ýtir á hjartað og barkann -Þvalur, fölur, sjokkástand, háræðafylling lengd

Question 36

Hemothorax

Answer 36

Dull hljóð, engin öndunarhljóð, sjokkástand að byggjast upp -a serious condition in which blood collects in your pleural space.

Question 37

Flekabrjóst

Answer 37

-Þegar það eru 2 rifbrot á 2 stöðum og myndar fleka, myndi poppa inn ef þau anda inn -Einstaklingar geta ekki andað eðlilega

Question 38

Hvernig er hægt að greina á milli : Cardiac Tamponade (blæðing í golllurhúsi) vs þrýstiloftbrjóst

Answer 38

Væri ekki symentískt hlustun í þrýstiloftbrjósti

Question 39

Hemothorax vs flekabrjóst (fail chest) ?

Question 40

Hvaða vökva? Hversu mikið?

Question 41

Eitthvað annað en vökva?

Answer 41

-Vökvi ekki það helsta sem við setjum upp en ef það hefur verið blæðing er mikilvægt að leiðrétta það -O-neg neyðarblóð, konur á barneignaaldri fá alltaf neyðarblóð, aðrir sem geta fengið O-plus fá það -TXA: lyf sem hjálpar til við storku svo við blæðum ekki út

Question 42

Skoðun - Kviður:

Answer 42

-Leita eftir: Sárum og Mari (hvernig lítur það út, ef það kemur klst seinna getur verið blæðing á svæði í kringum nýrun 6-12klst eftir áverka) -Þenslu á kvið -Verkur í v öxl: vökvi í kviðnum, blæðing Horfa, hlusta, banka og þreifa Þreifa eftir varnaviðbrögðum, stífur/mjúkur kviður, eymslum

Question 43

Höggáverkar á kvið Högg getur valdið:

Answer 43

-Rofi -/ sprungu á þéttum líffærum: Hætta á blæðingu -Rofi á holum líffærum: Mikil hætta á sýkingum -Líffæri rifna, festingar þeirra, æðar og garnahengi -Þegar neðstu rif brotna er mikil hætta á innvortis áverkum á lifur og milta

Question 44

Ef kviðarholslíffæri eru fyrir utan (evisceration)

Answer 44

-Leggja hreint yfir sjáanleg líffæri, t.d. rakar sótthreinsaðar grisjur -Ekki reyna að ýta líffærum aftur inn í kviðarholið, getum búið til snúninga á æðar og verður þá ischemia

Question 45

Höfuðáverka - Hvernig er meðvitund metin?

Answer 45

-Breyting á meðvitund? -Misvíðar pupillur -Skyn, reflexar, kraftar -Cushing´s triad: Háþrýstingur, Hægur hjartsláttur, Óregluleg öndun -Blóðsykur, ef skert meðvitund getur hann verið lágr -Krampar -Posturing - decorticate/decerebrate

Question 46

Höfuðáverkar - Skoðun

Answer 46

-Raccoon eyes – kemur eftir 2-3 daga -Battle sign – mar bakvið eyrun -Leki á mænuvökva – myndast halo ef þú setur dropa á koddann

Question 47

Höfuðáverkar

Answer 47

-Concussion – heilahristingur -Contussion – mar á heila -Diffused axonal injury – höggáverki, bjúgur og sub. Arc blæðingar: Einkenni krampi, coma, uppköst – gætu herníerað -Anoxic brain injury – Súrefnisskortur vegna td hjartastopp, losts -Skurðir, aðskotahlutir

Question 48

Áverkar – blæðingar

Answer 48

-Epidural blæðing: gerist hratt, sprunga í kúpu, meðvitundarlaus -Subdural blæðing: magnast upp á ákv. tíma, -Intracerebral blæðing

Question 49

Ofkæling – af hverju skiptir hún máli ?

Answer 49

-Ofkæling kemur áhrif á öll kerfi líkamanns, klárar orkuna (glúkósa), hefur áhrif á öndunarstöðvar, áhrif á storkuþætti, hefur áhrif á storkuþættina -30% meiri líkur á alvarlega aukaverkanir hjá þeim sem ofkælast,meiri líkur á sýkingum * Skilgreining; * Væg : 32°C - 35°C * Meðal : 28°C - 32°C * Alvarlega : < 28°C * Óvænt vs í meðferðatilgangi

Question 50

Hitatap

Answer 50

*Hefur áhrif á öll kerfi líkamans *Skiptir máli að hefja meðferð strax *Hvernig tengist þetta fjöláverka sjúklingum? *Á vettvangi, í flutningi og inni á spítala *Áhrif á áverkann?

Question 51

Það er trauma á leiðinni í hús

Answer 51

-Hvaða upplýsingar vilji þið frá utanspítalaþjónustunni? -Hvernig vilji þið undirbúa ykkur og teymið? -Hvert er markmið ykkar þegar trauma sjúklingur kemur inn? -Hámarka hans framtíðarsýn -Viðvörunarmerki/red flags – hvað gefur til kynna að það er yfirvofandi lífshótandi ástand í trauma?