Steroidy Płciowe Teoria Flashcards
(60 cards)
1
Q
Nazwy naturalnych estrogenów i ich stężenie
A
- estron
- > najmniejsze, jest prekursorem dla estradiolu - estradiol
- > najważniejszy - estriol
- > dominuje podczas ciąży
2
Q
Drogi syntezy estradiolu
A
- Z Androstendionu aromataza nieodwracalnie do estronu -> który odwracalnie przez dehydrogenazę 17beta-hydroksysteroidową (17beta-HSD) do estradiolu
- Z testosteronu nieodwracalnie przez aromatazę do estradiolu
3
Q
Drogi syntezy estriolu
A
- przez wątrobę i łożysko z 16-hydroksy-DHEA (powstaje w wątrobie płodu z DHEA)
4
Q
Przemiany testosteronu w komórkach
A
- Testosteron jest najważniejszym krążącym androgenem
- Wewnątrzkom przemieniany przez 5alfa-reduktazę testosteronu do:
DHT -> dihydrotestosteronu
5
Q
Molekularny mechanizm działania estrogenów
A
A) klasyczne, genomowe działania:
1) pobudzenie receptorów ERα i ERβ -> cytoplazmatycznych
B) Działanie szybkie, niegenomowe
1) pobudzenie receptora błonowego związanego z białkiem G (GPER-1, G-protein-coupled estrogen receptor 1)
2) GPER-1 zlokalizowany jest na kaweolach - uwypukleniach błony komórkowej, których głównym składnikiem jest kaweolina 1 (strukturalna) i striatyna (rusztowanie)
3) Pobudzenie GPER-1 powoduje ↑ IP3 który aktywuje kinazę Akt -> która fosforyluje eNOS -> ↑ produkcji NO -> rozszerzenie naczyń krwionośnych
6
Q
Estrogeny połącząne z D-dimerami
A
- Nie przenikają przez błonę komórkową -> działają tylko na GPER-1
- Tylko w badaniach
- Działanie:
1) ↑ proliferacji i migracji komórek śródbłonka -> reendotelializacja tętnic
2) ↓ przerostu wewnętrznego intimy po uszkodzeniu śródbłonka
3) brak wpływu na proliferację komórek raka macicy czy sutka
7
Q
Działanie progesteronu
A
1) Działania na narządy rozrodcze
1. Przejście endometrium w fazę sekrecyjną w trakcie cyklu miesiączkowego -> umożliwia implantację zarodka
2. ↓ progesteronu -> złuszczenie endometrium i wystąpienie krwawienia miesiączkowego
3. Podtrzymanie ciąży
4. ↓ kurczliwości mięśniówki gładkiej macicy -> ↓ progesteronu umożliwia poród
2) Działanie na inne hormony
1. Antagonizm MR -> natriureza i ↓ ECF
2. Zahamowanie laktacji -> ↓ progesteronu po ciąży umożliwia laktację
3. Agonizm z estrogenami -> estrogeny ↑ liczbe receptorów dla progesteronu
4. Antagonizm z estrogenami -> progesteron zmniejsza działanie estrogenów
3) Supresja układu immunologicznego -> umożliwia podtrzymanie ciąży
4) ↑ temperatury ciała (np. poowulacyjnie, o 0,2-0,8 st. C)
8
Q
Molekularny mechanizm działania progesteronu
A
- receptory: tylko cytoplazmatyczne PRA i PRB
- Lokalizacja PR:
1) jajniki
2) macica
3) CNS
4) pierś
5) kości
6) układ krążenia - Po pobudzeniu PR zmieniają one transkrypcję genów samodzielnie lub przez związanie z czynnikami transkrypcyjnymi
9
Q
Zastosowanie leków estrogenowych
A
- leczenie objawów przekwitania -> hormonalna terapia zastępcza
- czasowe zahamowanie płodności -> antykoncepcja
10
Q
Estrogeny drogi podawania
A
1) doustna -> najczęściej
2) miejscowo -> żele dopochwowe -> zmniejszają miejscowe obj przekwitania, czesto estrogeny naturalne
3) plastry umieszczane na skórze (podanie podskórne)
1. uwalniają stałą ilość hormonu/dobę
2. nie przechodzą od razu przez watrobę -> możliwość podawania mniejszych dawek
3. zmiana 1-2 razy w tygodniu
4) domięśniowo -> w preparatach typu depot
- > uwalniają estrogeny przez klika miesięcy
5) spray do nosa
1. podobna dawka do podskórnego podania
2. stosowanie estrogenów w rytmie tzw. stymulacji pulsacyjnej
3. ER są pobudzane jedynie przez kilka godz w ciągu doby -> uważa się, że wystarcza by osiągnąć korzystny efekt terapeutyczny np. w kościach przy ↓ proliferacji nowotworów estrogenozależnych
4. Badania potwierdzają że estrogeny w sprayu są skuteczne ale wieksze bezpieczeństwo jest kontrowersyjne i niepotwierdzone
11
Q
Estogeny -> rozkład i metabolizm
A
- estrogeny naturalne -> intensywna glukuronidacja w wątrobie -> inaktywacja po przejściu przez wątrobę
- Estrogeny syntetyczne i skoniugowane -> podlegają metabolizmowi pierwszego przejścia w mniejszym stopniu -> preferowane
12
Q
Działania niepożądane estrogenów
A
- Stymulacja ER w sutku i endometrium -> ↑ ryzyka raka sutka i endometrium
- > ograniczenie tego -> mniejsza dawka-> pozajelitowe formy podania np. podskórne - Nadciśnienie tętnicze (↑ syntezy angiotensynogenu)
- Zaburzenia zakrzepowo- zatorowe (↑ syntezy osoczowych czynników krzepnięcia)
- Kamica żółciowa (↑ wydzielania cholesterolu do żółci)
13
Q
Fulwestrant
A
- kompetytywny antagonista ER bez działania agonistycznego
- Zastosowanie:
1) zaawansowany rak sutka wykazujący obecność ER - Działania niepożadane chcarakterystyczne dla zahamowania działania estrogenów
14
Q
Działania niepożądane leków związane z zahamowaniem estrogenów
A
- uderzenia gorąca
- osteoporoza
- zmiany błony śluzowej pochwy
15
Q
Klomifen
A
- słaby agonista ER (SERM) -> gdy obecne estrogeny działa jak antagonista, gdy brak jak agonista
- Zastosowanie:
1) niepłodność kobiet związana z zbyt dużym stężeniem estrogenów -> które hamują oś oraz syntezę FSH i LH -> prowadzą do bezowulacyjnych cykli
- > podawany 5-10 dnia cyklu miesiączkowego - Działania niepożądane:
1) ciąże mnogie
16
Q
Tamoksyfen
A
- SERM -> agonista ER w endometrium i kościach, antagonista ER w sutku
- > nie wywołuje osteoporozy - Zastosowanie:
1) zapobieganie i leczenie nowotworów sutka z ER - Działania niepożądane:
1) przerost endometrium -> wywołuje czasem krwawienia z macicy
2) wzrost ryzyka raka endometrium
17
Q
Raloksyfen
A
- SERM -> agonista ER w kościach i antagonista ER w sutku
- > nie pobudza ER w endometrium -> nie ↑ częstości raka endometrium - Zastosowanie:
1) Zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia inwazyjnych nowotworów sutka, ale w mniejszym stopniu chroni przed nowotworami mniej inwazyjnymi2) Zmniejsza częstość złamań kręgosłupa w osteoporozie ale nie wpływa na liczbę pozostałych złamań - Działania niepożądane:
1) ↑ ryzyka udarów i choroby zakrzepowo-zatorowej
- > ale NIE wpływa na ryzyko IHD
- > z tego powodu gorszy od Tamoksyfenu
18
Q
Lazofoksyfen
A
- SERM -> bd obiecujący
- Zastosowanie:
1) ↓ występowania złamań u pacjentów z osteoporozą -> zarówno kręgosłupa, jak i pozostałych kości
2) ↓ ryzyka inwazyjnego raka sutka
3) ↓ ryzyka IHD i udaru mózgu - Działania niepożądane:
1) ↑ ryzyka krwawień z macicy (bo działa na ER w endometrium)
19
Q
Bazedoksyfen
A
- SERM
- > nie wpływa na ER w endometrium - Zastosowanie:
1) ↓ ryzyka złamań kręgosłupa w osteoporozie a także złamań kości poza kręgosłupem ale tylko w grupie osób, których takie ryzyko w chwili rozpoczęcia terapii było wysokie
2) ↓ ryzyka raka sutka - Działania niepożądane:
1) ↑ ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej
20
Q
Wybiórcze niszczyciele receptora estrogenowego (SERD)
A
- Selective ER degraders
- łącząc się z ER powodują jego down-regulation
- Należą do nich:
1) Bazedoksyfen
2) Fulwestrant
nowe, w badaniach:
3) Brylanestrant
4) Elacestrant - Stosowane w:
1) raku piersi
2) menopauzie -> do złagodzenia objawów
21
Q
Arzoksyfen
A
- SERM w badaniach
- Zastosowanie:
1) hamuje częstośc złamań tylko kości kręgosłupa - Istnieją skuteczniejsze preparaty -> raczej nie bd powszechny
22
Q
Ospemifen
A
- SERM
- Hamuje negatywny wpływ menopauzy na błonę śluzową pochwy ( suchość, atrofia)
- Stosowany w leczeniu dyspareunii (ból w czasie stosunku)
23
Q
Inhibitory aromatazy zastosowanie
A
- Nowotwory sutka -> z ER
1) jako drugiego rzutu po SERM
2) ale jako 1 rzutu w zaawansowanych
3) naprzemiennie z Tamoksyfenem po 1-2 latach jego stosowania -> ze względu na ryzyko raka endometrium po Tamoksyfenie
24
Q
Inhibitory aromatazy działania niepożądane
A
- > ogólnie db tolerowane
1. bóle mięśniowo-szkieletowe i artralgie (często)
2. objawy zahamowania działania estrogenów
25
Progestron -> metabolizm w ustroju
1. Produkowany fizjologicznie przez ciałko żółte i syncytiotrofoblast w czasie ciąży (od 2 trymestru)
2. Po podaniu doustnym intensywnie metabolizowany w watrobie -> krótki t1/2 -> nie nadaje się do stosowania jako lek
26
Estry progestronu mechanizm działania i drogi podania
1. Aktywują długą pętlę sprzężenia zwrotnego ujemnego osi podwzgórze-przysadka-gonady -> ↓FSH i ↓LH -> ↓ stymulacji jajników
2. wpływają też na inne niż PR receptory:
1) estrogenowe
2) MKS
3) GKS
4) androgenowe
- > liczne działania niepozadane
3. drogi podawania:
1) doustne
2) domięśniowe -> o powolnym uwalnianiu
27
Zastosowanie estrów progesteronu
1. Nieregularne i bolesne cykle miesiączkowe
2. Endometrioza
3. Krwawienia z jamy macicy
4. Hormonalna terapia zastępcza -> powadane razem z estrogenami -> zapobieganie nadmiernej stymulacji endometrium przez estrogeny -> ↓ ryzyka raka endometrium
5. Antykoncepcja
28
Tanaproget
1. Niesteroidy zwiazek o aktywności gestagenu
2. Używana w praktyce jest jego fluorowana pochodna
3. Zastosowanie:
1) uwidocznienie w PET PR u kobiet z rakiem sutka
2) endometrioza -> ↓ ekspresji metaloproteinaz, które sprzyjają ektopowemu rozsiewowi endometrium
29
Azopryznil
1. modulator (słaby agonista) PR
2. Zastosowanie:
1) endometrioza
2) włókniaki macicy
3. Wystawia endometrium na działanie estrogenów nienapotykające przeciwwagi
- > nie powinien być stosowany dłuzej niż kilka miesięcy -> bo w przeciwnym razie może ↑ ryzyko raka macicy
30
Uliprystal
1. modulator (słaby agonista) PR
2. Zastosowanie:
1) pigułka po stosunku -> zapobiegnięcie zajścia w ciążę
3. Mechanizm: zahamowanie lub opóźnienie owulacji -> uniemożliwia zapłodnienie -> ale skuteczny tylko gdy nie zaszło jeszcze do owulacji
31
Mifepryston
1. Substancja wczesnoporonna -> stosowana w niektórych krajach do 49 dnia ciąży
2. Wywołuje atrofię endometrium
32
Androgeny zastosowanie
1. leczenie męskiego hipogonadyzmu po potwierdzeniu niedoboru testosteronu
33
Testosteron drogi podania
1. domięśniowo
2. przezskórnie
3. doustnie -> TYLKO pochodne (Mesterolon i Undecylenian testosteronu)
- > jedyne wchłanialne z pp i nieinaktywowane w watrobie
34
Działanie testosteronu
1. Rozrost jąder i spermatogeneza -> ale nie przywraca płodności pacjentom z hipogonadyzmem
2. Anabolizm -> ↑ mięśni szkieletowych i kości -> używany w dopingu
3. Pobudzenie układu krwiotwórczego
35
Testosteron działania niepożądane
1. ↑ szybkości rozwoju raka prostaty -> powinien być stosowany pod ścisłą kontrolą lekarza
- > przeciwwskazany u chorych z rozpoznanym rakiem prostaty
2. Niekorzystne zmiany lipidowe -> ↑LDL i ↓HDL
- > sprzyja miażdzycy naczyń krwionośnych
3. W dużych dawkach (stosowanych np. w dopingu) -> zahamowanie przysadki i:
1) zahamowanie spermatogenezy
2) zanik jąder
3) zwyrodnienie kanalików nasiennych
4) ginekomastia -> w wyniku obwodowej aromatyzacji do estrogenów
36
Danazol
1. Działanie przeciwestrogenowe i słabo androgenowe
- > hamuje sekrecję gonadotropin w przysadce i aktywność estrogenów
2. Zastosowanie:
1) bardzo nasilone krwawienia menstruacyjne
2) endometrioza
3) włókniaki sutka
4) obrzęk naczynioruchowy wywołany niedoborem inhibitora C1a dopełniacza -> inny mechanizm, ↑ syntezy inhibitora esterazy czynnika C1 -> blokuje powstawanie C1a
37
Inhibitory 5α-reduktazy testosteronu zastosowanie
1. łagodny przerost prostaty
| 2. łysienie typu męskiego
38
Cyproteron zastosowanie
1. Hirsutyzm u kobiet
39
Niesteroidowi antagoniści receptora androgenowego zastosowanie
1. Nieoperacyjny rak prostaty -> razem z analogami GnRH
40
(Octan) Abirateronu
1. Inhibitor CYP17A1 -. o aktywności zarówno 17-hydroksylazy, jak i 17,20-liazy
- > hamuje szlak przemian od progesteronu do testosteronum
- > zarówno w korze nadnerczy, jądrach jak i komórkach nowotworowych
2. Zastosowanie:
1. oporny na kastrację farmakologiczną rak prostaty
- > u takiego zwykle ↑ produkcji wewnątrzguzowej testosteronu
41
Objawy klimakterium u kobiet
1. Uderzenia gorąca naprzemiennie z dreszczami
2. Potliwość
3. zaburzenia emocjonalne:
1) drażliwość
2) depresja
3) bezsenność
4. zmiany lokalne błony śluzowej pochwy
5. osteoporoza
6. ↑ częstości chorób sercowo-naczyniowych
42
Wg nowych badań klinicznych plusy i minusy hormonalnej terapii zastępczej zużyciem estrogenów i progesteronu
A) terapia ta zwiększa ryzyko:
1. raka sutka
2. IHD
3. udaru mózgu
4. zakrzepów w naczyniach
5. nietrzymania moczu
6. demencji (także choroby Alzheimera)
7. nowotworów o wyższym stopniu zaawansowania a spada o niższym stopniu zaawansowania
8. kolejne badania pokazały ↑ ryzyka raka jajnika
B) zmiejsza ryzyko:
1. raka jelita grubego
2. osteoporozy i złamań
-> ale kontrowersje do badania bo było przeprowadzone głównie u osób starszych (średnio 63 lata) -> ale kolejne badania potwierdziły te wyniki
43
Wg nowych badań klinicznych plusy i minusy hormonalnej terapii zastępczej zużyciem samych estrogenów
A) terapia ta zwiększa ryzyko:
1. udaru mózgu
2. zakrzepów w naczyniach
3. nietrzymania moczu
B) zmiejsza ryzyko:
1. raka jelita grubego
2. osteoporozy i złamań
3. raka sutka (kontrowersyjne-> następne badania tego nie wykazały)
44
Obecne rekomendacje dot. hormonalnej terapii zastępczej
1. Nie należy rozpoczynać u kobiet w starszym wieku -> szkodliwa u takich
2. Powinna być stosowana u osób pomiędzy 50 a 59 rokiem życia -> najpóźniej 10 lat po wystąpieniu menopauzy
3. W tej grupie zmniejsza ona ryzyko:
1) śmiertelności ogólnej
2) częstości złamań (osteoporoza)
3) IHD
4) raka endometrium
5) raka jelita grubego
4. W tej grupie zwieksza ona ryzyko:
1) raka jajnika
2) raka sutka -> po podaniu razem z gestagenem a nie po samych estrogenach
- > korzyści przeważają nad efektami szkodliwymi
5. Pkt 2-4 -> nie zostały jednoznacznie udowodnione -> to tylko wtórna analiza danych
6. Nie należy podawać HTZ osobom obawiającym się tej terapii pod wpływem doniesień medialnych
7. Powinno się ją wdrożyć zwłaszcza u osób mających nasilone objawy menopauzy -> nie należy raczej w profilaktyce
45
Hormonalna terapia zastępcza w postaci plastrów przezskórnych
1. Coraz popularniejsza -> można podawać mniejsze dawki estrogenów i gestagenów
2. KORZYŚCI NIE UDOWODNIONE narazie
46
Tybolon
1. Działanie estrogenowe, gestagenowe i androgenowe
| 2. Stosowany w hormonalnej terapii zastępczej w celu profilaktyki objawów menopauzy i osteoporozy
47
Środki stosowane w celu czasowego zahamowania płodności podział
1. Preparaty dwuskładnikowe -> estrogeny + gestageny
1) jednofazowe -> stała ilość estrogenów i progesteronu w każdej tabletce
2) dwufazowe -> Ilość gestagenów w 2 połowie cyklu większa niż w pierwszej -> ma to odwzorowywać fizjologiczne zmiany tych hormonów
- > ilość estrogenów stała
3) trójfazowe -> wzrostająca co 7 dni dawka progesteronu (przez 21 dni)
- > ma to jeszcze lepiej odwzierciedlać fizjologiczne stężenie tego hormonu
- > ilość estrogenów albo stała albo w niektórych preparatach zwiększona w 2 połowie cyklu aby zapobiec krwawieniom z przełamania
- > ale korzyść tej całej fazowości nie jest udowodniona
2. Preparaty jednoskładnikowe -> same gestageny
48
Drogi podania środków stosowanych w celu czasowego zahamowania płodności
1. Doustna
2. Przezskórna
3. Dopochwowo lub do endometrium -> wchłanialne
4. Domięśniowo -> forma depot
5. Podskórna -> implanty
49
Sposób przyjmowania preparatów dwuskładnikowych -> ile razy
1. Doustne
1) począwszy od 5 dnia od wystąpienia krwawienia
2) po 3 tyg zażywanie jest przerywane na okres 7 dni -> ew. podawane wtedy tabletki placebo
3) w czasie tej przerwy-> krwawienie miesiączkowe spowodowane niedoborem estrogenów
2. Przezskórne:
1) Plastry uwalniające estrogeny i gestageny podawane 1/tydz przez 3 tyg, potem tydzień przerwy
3. Wstrzyknięcia lub implanty:
1) uwalniają przez 3 tyg. a potem tydz przerwy
4. Doustne o krwawieniu 4 razy na rok
1) Przyjmowane przez 84 dni a potem 7-dniowa przerwa
50
Sposób przyjmowania preparatów jednoskładnikowych -> ile razy
1. Doustnie -> przyjmowane przez przerwy - każdego dnia
2. Plastry skórne -> zmiana raz na tydz
3. Wstrzyknięcia domięśniowe -> raz na miesiąc
4. Implanty podskórne -> zmiana raz na rok
5. Wkładki domaciczne
51
Antykoncepcja -> preparaty dwuskładnikowe mechanizm
1. Estrogeny hamują FSH, a progesterony LH
- > zmniejszenie wytwarzania gonadotropin hamuje dojrzewanie pęcherzyka jejnikowego (↓ FSH) i owulację (↓ LH)
2. Mają więc działanie antykoncepcyjne -> uniemożliwiają zapłodnienie
3. Cykle-> bezowulacyjne, z normalnym krwawieniem miesiączkowym
52
Antykoncepcja -> preparaty jednoskładnikowe mechanizm
1. Blokują tylko wyrzut LH -> tylko częściowo hamują owulację -> w kilkunastu-kilkudziesięciu % cykli
2. Dodatkowo:
1) zmieniają śluz szyjkowy -> mniej przepuszczalny dla plemników
2) ścieńczenie i atrofia endometrium
3. Mają więc działanie
1) antykoncepcyjne -> uniemożliwiają zapłodnienie
2) antyimplacyjne -> atrofia endometrium
4. Czasem obecna owulacja ale brak krwawienia miesiączkowego
- > ale może się, zwłaszcza w pierwszym roku stosowania, zdażyc tzw. krwawienie z przełamania -> breakthrough bleeding
- > z powodu wahań stężenia hormonu i zmieniającej się okresowo i nieprzewidywalnie wrażliwości endometrium
5. Skuteczność minimalnie niższa niż dwuskładnikowych ale nadal większa niż 99%
53
Działania niepożądane składnika estrogenowego w antykoncepcji
1. zakrzepica żył głębokich
2. zatorowość płucna
3. udar mózgu
4. IHD
5. nadciśnienie tętnicze
6. kamica żółciowa -> ↑ wydzielania cholesterolu w stosunku do soli żółciowych zmniejsza jego rozpuszczalność i sprzyja wytrącaniu się
54
Działania niepożądane składnika progesteronowego w antykoncepcji
1. trądzik
2. hirsutyzm
3. nadmierne wydzielanie gruczołów skórnych
4. ↑ libido
5. przyrost masy ciała
55
Wpływ nadmiaru estrogenów w preparatach antykoncepcyjnych
1. ↑ objętości gruczołów sutkowych
2. zawroty głowy
3. bolesne miesiączkowanie
4. obrzęki
5. bóle głowy
6. drażliwość
7. nudności i wymioty
8. cykliczny przyrost masy ciała -> retencja wody
56
Wpływ niedoboru estrogenów w preparatach antykoncepcyjnych
1. Atroficzne zapalenie błony śluzowej pochwy
2. Długotrwałe krwawienia z dróg rodnych
3. Krwawienia w trakcie cyklu miesiączkowego -> w fazie proliferacyjnej i okołoowulacyjnej
4. skąpe miesiączki
5. zaburzenia naczynioruchowe -> poty, uderzenia gorąca itp.
57
Wpływ nadmiaru gestagenów w preparatach antykoncepcyjnych
1. Trądzik
2. Owłosienie typu męskiego
3. tłusta skóra
4. ↑ masy ciała (niezależnie od cykli)
5. Zmiany libido
6. Depresja
7. Zmęczenie
58
Wpływ niedoboru gestagenów w preparatach antykoncepcyjnych
1. Bolesne miesiączkowanie
2. Nadmierne krwawienia miesiączkowe
3. Krwawienia w późnej fazie cyklu (lutealnej)
59
Korzyści i wady podczas stosowania środków antykoncepcyjnych
1. ↓ ryzyka raza endometrium
2. ↓ ryzyka raka jajników
3. starsze środki-> ↑ ryzyka raka sutka bo większa dawka estrogenów -> ale obecnie mniej estrogenów i nie ma tego
4. ↑ ryzyka zakrzepowo-zatorowego -> u kobiet powyżej 35 roku, palących jest na tyle duże że preparaty dwuskładnikowe są przeciwwskazane
60
Pigułki po stosunku
1. Ulioprystal hamuje owulację -> skuteczny tylko gdy jeszcze do niej nie doszło
2. Lewonorgestrel -> hamuje owulację i dodatkowo powoduje zmiany w endometrium które utrudniają implantację
- > ma działanie antykoncepcyjne i wczesnoporonne
