Strategia badań epidemiologicznych Flashcards
Przyczyna choroby
zdarzenie lub stan, który sam lub w połączeniu z innymi czynnikami inicjuje pewną sekwencję zmian patologicznych prowadzących do określonego skutku (choroby).
Czynnik etiologiczny
biologiczny, chemiczny , fizyczny lub inny czynnik wywołujący określoną chorobę. (ale również brak, niedobór lub nadmiar jakiegoś składnika)
Czynnik ryzyka
cecha lub ekspozycja zwiększająca prawdopodobieństwo określonego zdarzenia np. choroby
Postulaty Henlego-Kocha dla potwierdzenia związku infekcji z daną chorobą
- Patogen musi być obecny w każdym przypadku danej choroby
- Patogen można wyizolować i hodować w czystej kulturze
- Patogen wszczepiony podatnemu zwierzęciu musi wywołać daną chorobę
- Patogen musi być odzyskany od tego zwierzęcia i zidentyfikowany
Badania epidemiologiczne
- Obserwacyjne:
- opisowe
- analityczne:
• Ekologiczne
• Przekrojowe
• Kliniczno-kontrolne
• Kohortowe - Eksperymentalne
• Losowe badanie kontrolowane
• Interwencja populacyjna
Badania opisowe
Cel: „opis” zjawiska zdrowotnego w kategoriach jego rozkładu w zależności od: osób, miejsca i czasu
- uzyskanie informacji potrzebnych do sformułowania hipotez
- odpowiednie dla chorób nagłych albo rzadkich albo do oceny problemów, o których do tej pory niewiele wiadomo
- użyteczne do monitorowania trendów w czasie
Badania analityczne
- badamy zależność pomiędzy czynnikami ryzyka (ekspozycją) a efektami zdrowotnymi, najczęściej jest to domniemana zależność przyczynowoskutkowa
- identyfikacja lub pomiar wpływu czynników ryzyka albo powiązanie wybranego efektu zdrowotnego ze specyficzną ekspozycją (czynnikiem ryzyka)
- testujemy hipotezy naukowe dotyczące zależności między czynnikiem/czynnikami ryzyka a efektem/efektami zdrowotnymi
Badania ekologiczne
CEL:
- Określenie czy wysoki poziom ekspozycji w populacji prowadzi do wysokiej zapadalności na chorobę
- Porównanie danych między populacjami różnych krajów w tym samym czasie
- Porównanie danych w obrębie populacji w różnych okresach czasu
METODA:
badamy średnią ekspozycję w populacji i współczynnik chorobowości w tej populacji
Badania ekologiczne - zalety i wady
ZALETY:
- Łatwe do przeprowadzenia
- Tanie
WADY:
- Obserwowany związek między ekspozycją a chorobą na poziomie populacji wcale nie musi istnieć na poziomie jednostki
- Trudne do interpretacji – rzadko możliwe znalezienie związku przyczynowo-skutkowego
- Nie jesteśmy w stanie kontrolować czynników zakłócających
- Duży błąd wprowadza brak uwzględnienia statusu społecznoekonomicznego w populacji
Błąd ekologiczny
Nieuzasadnione przenoszenie wniosków z korelacji grupowych (dokonywanych na danych opisujących zagregowane zbiorowości) na zależności na poziomie jednostkowym
Badania przekrojowe
CEL:
badanie związku między chorobą a innymi zmiennymi, jeśli istnieją w zdefiniowanej populacji w jednym czasie
METODA:
równoczesny pomiar narażenia na działanie potencjalnego czynnika ryzyka i jego potencjalnych skutków (choroby) na poziomie osób
- wybór grupy osób (definiujemy populację)
- badanie wszystkich wybranych (znalezienie przypadków)
- Zbieranie informacji od wszystkich (ekspozycja)
- porównanie: porównanie ekspozycji: chorzy vs zdrowi porównanie choroby: eksponowani vs nieeksponowani
Badania przekrojowe - zalety i wady
ZALETY:
- Szybkie uzyskanie wyniku
- Określenie częstości występowania danego zjawiska / stanu klinicznego w populacji (chorobowość)
- Mogą posłużyć do generowania hipotez (dopuszcza się pytania o przeszłość w celu ustalenia stałości poziomu ekspozycji)
- Tanie
WADY:
- Ryzyko niewłaściwego kontrolowania przebiegu narażenia w czasie (ekspozycja poprzedziła chorobę czy choroba ekspozycję?)
- Działanie szkodliwego czynnika nie musi prowadzić do wskazania choroby (okres latencji)
Badania kliniczno-kontrolne
CEL:
określenie związku przyczynowo-skutkowego
METODA:
pomiar ekspozycji w przeszłości w grupie osób chorych i zdrowych
- Punkt wyjścia – JEDNOSTKA CHOROBOWA - definiujemy „przypadki” i „grupę kontrolną”
- Pomiar ekspozycji w przeszłości – wywiad, dokumentacja medyczna
- Porównanie:
ekspozycja w grupie przypadków vs ekspozycja w grupie kontrolnej
Badania kliniczno-kontrolne - grupa przypadków
- jednorodne pod względem nozologicznym
- jeden splot przyczynowo-skutkowy
- sprecyzowane stadium kliniczne
- preferowane nowo rozpoznane przypadki
Badania kliniczno-kontrolne - grupa kontrolna
- osoby wolne od badanej choroby (lub innego badanego punktu końcowego)
- Wybór odpowiedniej grupy kontrolnej jest najtrudniejszym ale i najbardziej kluczowym elementem prowadzenia badań kliniczno-kontrolnych
Isz
Iloraz szans (Isz) = Ryzyko względne przybliżone (RW’)
Isz = (ad):(bc)
a: ekspozycja +, choroba +
b: ekspozycja +, choroba -
c: ekspozycja -, choroba +
d ekspozycja -, choroba -
Isz= Szansa ekspozycji w grupie przypadków / Szansa ekspozycji w grupie kontrolnej
Isz > 1 - czynnik zwiększa szansę wystąpienia danego zjawiska
Isz < 1 - czynnik zmniejsza szansę wystąpienia danego zjawiska
Isz = 1 – czynnik nie ma wpływu na częstość występowania danego zjawiska
Badania kliniczno-kontrolne - zalety i wady
ZALETY:
- Badania nad etiologią, czynnikami ryzyka, skutecznością zabiegów profilaktycznych i terapeutycznych oraz wydajności testów diagnostycznych
- Możliwość jednoczesnego badania wielu różnych czynników ryzyka
- Szybkie uzyskanie wyniku
- Uniknięcie problemu rzadkich stanów klinicznych
WADY:
- Ryzyko dobory nieodpowiedniej grupy kontrolnej
- Liczne źródła błędu (błąd ankietera, błąd ankietowanego)
Próba kontrolna w bad kliniczno-kontrolnym
powinna być reprezentatywna dla populacji docelowej
Badanie kliniczno-kontrolne badające związek picia alkoholu z zawałem serca, jaka powinna być grupa badawcza:
osoby po zawale i określenie częstości picia
Wpływ stresu na chorobę niedokrwienną serca. iloraz szans 1,4, ryzyko przypisane 6,5%
osoby narażone na stres mają 1,4 razy wieksza szanse zachorowania na chns w porównaniu do osób nienarażonych na stres
badanie 1000 losowych osób, pomiary antropometryczne, choroby krążenia u 200 osób, 40 palaczy chorych, 80 palaczy zdrowych
badanie przekrojowe
badanie 1000 losowych osób, pomiary antropometryczne, choroby krążenia u 200 osób, 40 palaczy chorych, 80 palaczy zdrowych
Co ocenia to badanie przekrojowe
chorobowość
badanie 1000 losowych osób, pomiary antropometryczne, choroby krążenia u 200 osób, 40 palaczy chorych, 80 palaczy zdrowych
-> związek przyczynowo-skutkowy do tego badania
nie można określić
Po uzyskaniu prawa wykonywania zawodu rozpoczynasz praktykę w mieście liczącym 10 000 osób. Wybierasz losowo 1000 osób i przeprawadzasz u nich pomiary antropometryczne, obecność chorób krążenia i nawyk palenia papiersów. W badanej grupie choroby krążenia występowały u 300 osób. Wśród chorych 40 osób paliło papierosy. Natomiast wśród zdrowych papierosy paliło 50 osób
Podaj jaki to typ badania:
przekrojowe
