Tiranija I Despotija Flashcards
(8 cards)
Tiranija, def
Grč Tyrannis, tiranida, samovlašće.
Naziv za starogrčke oblike samovlašća. Nastaje izopačavanjem kraljevske vlasti (bazileje), kada jedan čovek vlada umesto zakona. Tiraninu je cilj uživanje i laskanje podanika, bori se protiv istaknutih ljudi i teži da ih uništi.
Herodot i Euripid prvi ovom pojmu daju negativno značenje. Platon razdvaja odgovornog monarha od neodgovornog tiranina. Aristotel odvaja tiraniju od monarhije i republike
Vladar ne polaže račune nikome, vlada nad svima, nad onima koji su mu jednaki i nad onima koji su bolji, vodeći se svojim interesima a ne interesima podanika. Vlast tiranina počiva na nasilju, ne pravu i moralu
Starije tiranije
Pojavile se uvođenjem novca i razvojem trgovine, zanatstva i gradova kada potčinjeno seljaštva traži ukidanje dužničkog ropstva i novu raspodelu zemlje, 7 do 5 v pne. Bile su progresivne. Veličale kult Dionisa, najpopularnijeg kod nižih slojeva.
Prelazna faza u konstituisanju grčkih pilisa. Poznati tirani: Pizistrat, Pitakos, Periander - u oblastima gde se razvijala trgovina i zanatstvo. U peloponezu, nerazvijenoj oblaszi, nije ih bilo.
Ubrzale propast rodovske aritoskratije, razvoj industrije i trgovine. Bile su kratkotrajne jer su ojačani tirani želeli da zasnuju dinastije i postali smetnja razvoju
Starije tiranije
Pojavile se uvođenjem novca i razvojem trgovine, zanatstva i gradova kada potčinjeno seljaštva traži ukidanje dužničkog ropstva i novu raspodelu zemlje, 7 do 5 v pne. Bile su progresivne. Veličale kult Dionisa, najpopularnijeg kod nižih slojeva.
Prelazna faza u konstituisanju grčkih pilisa. Poznati tirani: Pizistrat, Pitakos, Periander - u oblastima gde se razvijala trgovina i zanatstvo. U peloponezu, nerazvijenoj oblaszi, nije ih bilo.
Ubrzale propast rodovske aritoskratije, razvoj industrije i trgovine. Bile su kratkotrajne jer su ojačani tirani želeli da zasnuju dinastije i postali smetnja razvoju
Mlađe tiranije
U periodu kriza, 4 i 3 vek pne. Nisu menjale društvenu strukturu, uklanjanjem stare oligarhije se stvarala nova. Rezultat su zaoštrenih društ sukoba, ali sada usled privatne svojine već oformljenih imovinskih razlika u gradu i selu.
Nisu ostali toliko dubog trag za sobom
Moralistička načela
Tiraninu nedostaje arete (moralna vrlina). On je rob vlastitih strasti i nagona, kukavica, strano mu je poštenje. Ne vlada na temelju nepisanog višeg nomosa svojstvenog kralju, niti po pisanom zakonu. Zbog isključivo ličnih motiva, tirani su mogli fa ostvare samo labavu vlast.
Postoje razlika kralja i tiranina. Praksa tiranoubistva se podsticala
Srednji vek tiranije
Oživljava pojam. Pape su tiraninom proglašavale svakog kralja koji je podsticao otpor protiv njega. Toma Akvinski - tirani bliži divljoj zveri nego nasilnom vladaru. Tiranski vladari su božja kazna. Papa je odlučivao kad je vladar prestao da bude božiji namesnik a kafa postaje tiranin, uzurpator, nasilnik. Rex prelazi u tyrannis
Demonizacija neželjene vlasti
Despotija
Oblik lične vlasti, od reči despotes, što znači gisoodar domaćinstva ili nadglednika robova. Počela se koristiti u negativnom smislu za označavanje grčkih neprijatelja u aziji.
Despot sledi samo svoju volju, ne zakon. To je oblik patrimonijalne lične vlasti - despot posmatra državu i podvlašćeme kao vlastiti posed, nema zajamčenih građanskih ni imovinskih prava - sve zavisi od nepredividive volje vladara.
Stari bliski istok - oblik neograničene vlasti gde despot vlada u svojoj blizini uz pomoć telesne garde, a da nije prinuđen na bilo kakve dogovore sa ostalim grupama.
Despotska vlast počiva na krajnje labilnom privatnom vlasništvu.
Od kraja 3 veka. Rimski carevu i vizantijski sebe nazivaju despotima, to i sprski srednjovekovni vladari preuzimaju.
Dva posmatranja despotija
1) negativno, monteskejovo
2) prosvećeni apsolutizam
