Vistfræðistaðreyndir

Question 1

Hvernig notum við vistfræðina?

Answer 1

1. Skoðum hvernig áhrif athafnir mannsins hafa á náttúruna
2. Hvernig vistkerfi hafa áhrif hvert á annað
3. Samspil, samkeppni og samlíf milli tegunda, bæði dýra og plantna
4. Finnum leiðir til þess að draga úr neikvæðum áhrifum á vistkerfi í kjölfar ræktunar
   osfrv.
5. Hjálpar okkur að stýra náttúruauðlindum á skynsamlegan hátt

Question 2

Hver er Eugenius Warming?

Answer 2

Markaði upphaf vistfræðinnar sem fræðigreinar á 19-20. öld. Færði hugmyndafræðina frá trúarlegu og yfir á vísindalegt plan.

Question 3

Hverjar voru megináherslur Eugeniusar?

Answer 3

Að skoða samspil tegunda innbyrðis og á/við umhverfið.

Question 4

Hvað eru grunnrannsóknir í vistfræði?

Answer 4

Skoðanir á náttúrunni og vistkerfum sem hafa ekki beina þýðingu til skamms tíma, en geta nýst í hagnýtum rannsóknum síðar.

Question 5

Hvað eru hagnýtar rannsóknir í vistfræði nýttar í? Nefndu 8 dæmi.

Answer 5

1. Náttúruvernd - verndun og endurheimt vistkerfa
2. Matjurtaframleiðsla - m.t.t. áburðargjafar og meindýravarna
3. Sjávarútvegur
4. Skógrækt - þekking á tegundafjölbreytni
5. Lýðheilsa
6. Borgarvistfræði
7. Mannavistfræði
8. Hagfræði

Question 6

Hver eru helstu viðfangsefni vistfræðirannsókna? Nefndu 6 dæmi.

Answer 6

1. Stofnvistfræði
2. Aðlögun lífvera á umhverfi
3. Útbreiðsla og algengi tegunda
4. Framvinda og þroski tegunda yfir tíma
5. Tengsl fjölbreytni lífvera og umhverfis
6. Efna- og orkuferlar

Question 7

Hvað er stofnvistfræði?

Answer 7

Skoðun á sveiflum í stærð dýra- og plöntustofna og hvort þær eru eðlilegar eða vegna utanaðkomandi áhrifa. Getum við og/eða eigum að bregðast við?

Question 8

Hvaða íslensku stofnanir sjá um vistfræðirannsóknir og að hverju lúta þær? Nefndu 6 dæmi.

Answer 8

1. HÍ - mjög fjölbreyttar rannsóknir
2. Náttúrufræðistofnun - m.a. í stofnvistfræði, dýra- og náttúruvernd
3. Skógrækt ríkisins - m.a. um vistfræði skóga og sjálfbæra nýtingu
4. Landgræðsla ríkisins - m.a. um hnignun og endurheimt vistkerfa og uppgræðslu lands
5. LBHÍ - mjög fjölbreyttar rannsóknir
6. Hafró - m.a. stofnvistfræði fiskistofna eins og það snýr að atvinnuvegum

Question 9

Hvað er vistfræðirannsóknin í Surtsey að skoða?

Answer 9

Landnám lífvera á nýju og ósnortnu landi, þróun vistkerfa og framvindu gróður- og dýrasamfélaga á eynni.

Question 10

Hvað er vistkerfisþjónusta?

Answer 10

Skoðun á þeim ábata sem menn njóta af vistkerfum náttúrunnar. En líka skoðun á áhrifum lífvera á aðrar lífverur án þess það snerti manninn nokkuð.

Question 11

Nefndu dæmi um vistkerfisþjónustu í fæðukeðjunni.

Answer 11

Búrhvalur étur kolkrabba af hafsbotni -> úrgangur búrhvals er fæða fyrir svifdýr ofar í sjónum -> svifdýr eru fæða annarra sjávardýra osfrv.

Question 12

Nefndu dæmi um vistkerfisþjónustu sem gagnast manninum sem varnir.

Answer 12

Flóðavarnir, jarðvegsvernd, loftslagsvernd, sjúkdómavarnir, vatnshreinsun o.m.fl.

Question 13

Nefndu dæmi um vistkerfisþjónustu sem gagnast í menningu.

Answer 13

Náttúran nýtt til menntunar og vísinda, tómstunda, útivistar, augnayndis og betri lýðheilsu.

Question 14

Nefndu dæmi um vistkerfisþjónustu sem gagnast manninum til lífsviðurværis.

Answer 14

Fæðuframboð, ferskvatn, skógarhögg, hráefni í lyf, eldsneyti o.m.fl.

Question 15

Hvernig lítur hin vísindalega aðferð út?

Answer 15

1. Einhverjar upplýsingar liggja fyrir eftir athugun, tilraun, líkani eða niðurstöðum annarra
2. Sett fram rannsóknarspurning
3. Tilgáta lögð fram
4. Spáð fyrir um útkomuna
5. Tilgáta prófuð; athugun, tilraun, líkan, úrvinnsla upplýsinga
   6 a. Tilgátu hafnað, byrjað aftur á skrefi 3
   6 b. Tilgáta samþykkt, en þarf frekari skoðun, byrjað aftur á skrefi 4
   6 c. Upplýsingar birtar. Alltaf má gera frekari skoðanir og byrja með niðurstöðurnar á skrefi 1.

Question 16

Farðu yfir vistkerfisdæmið um tjarnarhólmann.

Answer 16

Hólminn er umflotinn vatni. Árstíðasveiflur hafa áhrif á dvala og lifnun tegunda. Gróður hefur framleiðslu á sykrum og orku þegar ljóstillífun hefst.
Lífefni plantna komast í vatnið, plöntusvif er étið af krabbaflóm og lirfum í tjörninni, sem eru svo étin af hornsílum.
Krían étur sílin og skítur kríunnar eykur frjósemi jarðvegs.
Hvönnin nýtur góðs af því og kæfir grasið sem óx í byrjun vors. Grasið rotnar og verður fæða fyrir ánamaðka og aðrar jarðvegslífverur.
Jarðvegslífverur brjóta lífræna efnið niður og það verður aðgengilegt plöntunum. Hvönnin fellur að hausti.
Allt er þetta til komið vegna orku sólar og ljóstillífunar sem er grundvöllur allra þessara ferla.

Question 17

Hvað er vistfræðin að skoða í dæminu hér á undan?

Answer 17

1. Áhrif lífvera hverja á aðra
2. Feril orkunnar allt frá sólarljósi til niðurbrots hvannarinnar að hausti
3. Reikna hve mikið af sólinni sem féll á hólmann nýttist í raun
4. Hvernig orkan sem bindst nýtist hverri lífveru fyrir sig
   og margt fleira

Question 18

Nefndu dæmi um slæma stýringu náttúruauðlinda við Aralvatn

Answer 18

Það hefur minnkað um 60% og saltmagn hefur þrefaldast frá því áður, vegna áveitukerfa sem Sovétríkin. Mengun frá þungaiðnaði og uppsöfnun áburðar. Engin hreinsun á sér stað frá vatninu því þaðan liggja engar ár og maðurinn gerir engar ráðstafanir.