week 1 Flashcards
1
Q
Hoeveel koppels hebben last van onvruchtbaarheid?
A
1 op de 6 koppels heeft moeite met vruchtbaarheid
–> 30% heeft een mannelijke factor
2
Q
Hoe wordt de mannelijke vruchtbaarheid gemeten?
A
Zaad analyse
3
Q
Wat is testiculaire insufficiëntie?
A
- Verminderde testiculaire output
- Verminderde kwanitatieve en kwalitatieve sperma parameters
- Hypogonadisme - lage testosteron productie
4
Q
Hoeveel mannen hebben azoöspermie?
A
1% van de mannen presenteert zich met azoöspermie, de afwezigheid van sperma in het ejaculaat
5
Q
Waar is het testiculaire volume een uitkomstmaat voor?
A
- Testiculaire ontwikkeling
- Toekomstige fertiliteit
6
Q
Wat is de start van de puberteit bij mannen?
A
Rond de 11,5 (range 9-14 jaar)
Het eerste teken is het groter worden van de testis, >4 ml, in in ieder geval 1 testis
7
Q
Wat gebeurt er rond 13-15 jaar bij mannen?
A
Spermarche (moment eerste ejaculatie)
Testis volume > 12 ml
–> groeispurt en begin spermatogenese
8
Q
Wat kunnen oorzaken zijn van testiculaire dysgenese syndroom?
A
- Leefstijl factoren vader en moeder
- Genetische defecten en polymorphismes
- Exposure aan enviromental EDCS
- Intrauterine groei restrictie
–> hebben invloed op de cellen
9
Q
Testicular germ cell tumors (TGCT) komen naar voren in abnormale ontwikkeling van embryonale germinale cellen
Wat is de precursor laesie van TGCT?
A
Germ cell neoplasia in situ (GNCIS)
10
Q
Welke genen spelen een rol in de ontwikkeling van GCNIS?
A
Er zijn meerdere genen die een rol spelen in embryonale ontwikkeling van de testis, die een rol spelen in de ontwikkeling van GCNIS: OCT3/4, SRY, SOX2, SOX17, KIT-ligand
11
Q
Welke factoren spelen een rol in de ontwikkeling van TGCT?
A
Specifieke single nucleotide polymorphismen (SNPs), omgevingsfactoren en epigenetische veranderingen spelen een rol in de ontwikkeling van TGCT
12
Q
Waar ligt de oorzaak van zaadbalkanker?
A
De oorzaak van zaadbalkanker ligt in utero
13
Q
Wat is een hypospadie?
A
Plasbuis komt niet op de eikel voor, maar ergens hoger
14
Q
Waar kijken we naar bij LO?
A
- Algemeen
- Lengte
- Gewicht
- Mannelijke habitus
- Penis/meatus
- Testis, consistentie: vast elastisch, volume: 12-20 mL
- Epididymis
- Funiculus: vas deferens, varicocele
15
Q
Wat is de functie van de epididymis?
A
Uitrijping zaadcellen
16
Q
Wat is een varicocele?
A
Een spatader in de zaadstreng
17
Q
Waar bestaat de testis uit?
A
Buizen met sertoli cellen, daar bevinden zich vooral germ cells (stamcellen)
Naast die buizen (ertussen) bevinden zich de Leydig cellen
18
Q
Wat zijn de normaalwaarden van LH, testosteron, FSH en inhibine B?
A
LH: 2,0-7,0
Testosteron: 10-30 nm
FSH: 1,5-8,0
Inhibine B: 150-400
19
Q
Hoe gaat de hypothalamus-hypofyse-gonade as?
A
Hypothalamus stimuleert door GnRH de hypofyse, die stimuleert met FSH en LH de testes –> de leydig cellen stimuleren daarmee testosteron, sertoli cellen en germ cellen –> die stimuleren spermatozoa –> testosteron remt weer de hypothalamus en hypofyse
20
Q
Wat gebruiken we voor een echo scrotum?
A
Lineaire probe 12-14 Hz
21
Q
Waar kijken we naar bij echo scrotum?
A
Testis:
* Parenchym
* Microcalcificaties
* Cysten
* Hypoechogene laesies
* Rete testis
* Volume
Epididymis:
* Diameter caput > 11 mm (vergroot kan duiden op verdikking)
* Aspect tubuli
Vaten:
* >3 mm
* Reflux en/of vaatdiameter toename
* Liggend, valsalva en/of staan
22
Q
Wat is de samenstelling van semen?
A
- 60% vesicula seminalis: fructose, prostaglandines, pH 8
- 30% prostaat: zink, PSA, zuur fosfatase, pH 6,5
- 5% epididymis: L-carnitine, alpha-glucosidase
- 5% bulbourethrale klieren (Cowper)
Als je zaad bekijkt, zie je wat er 3 maanden geleden in de testis zich heeft afgespeeld
23
Q
Wat is de diagnostiek van mannelijke subfertiliteit?*
A
- FSH omhoog
- LH normaal of hoog
- Laag testis volume
- Testosteron normaal of laag
- Vas deferens positief
- Epididymis normaal
24
Q
Wat zijn de kenmerken van primair hypogonadisme?*
A
- Primair gonadaal testiculair falen
- Testiculaire dysfunctie
- Laag testosteron
- Hoog LH
- Hoog FSH
- Congenitaal: Klinefelter’s, cryptorchidisme
- Verworven: torsion, trauma, bestraling, infectie
25
Wat zijn de kenmerken van secundair hypogonadisme?*
* Hypothalamus/hypofyse dysfunctie
* Laag testosteron
* Laag LH
* Laag FSH
* Congenitaal: Kallmann, Prader Willi
* Verworven: hyperprolactinemie, chronische ziekte, trauma, radiotherapie
26
Wat zijn de kenmerken van Klinefelter syndroom?
* 47 XXY
* Kleine mannen en gestoorde vruchtbaarheid
* 1 op 500
* Sperma retrieval rate TESE 30-50%
* Genen die X inactivatie ontvluchten zijn waarschijnlijk betrokken bij het fenotype, waaronder:
→ Focale spermatogenese
→ Germ cel verlies, sertoli cel functie
→ Hypogonadisme
→ Risico op cardiovasculaire aandoeningen, metabool syndroom
→ Neuropsychologische aandoeningen
* Klinische praktijk_
→ 'geen TRT introduceren als het niet nodig is'
→ Stop TRT 9 maanden voor TESE (geen RCTs)
→ preTESE medicatie: lijkt geen invloed te hebben op SRR (geen RCTs)
27
Waar zorgt een AZFa (Y) microdeletie voor?
Azoospermie
28
Waar zorgt een AZFb (Y) microdeletie voor?
NOA
29
Waar zorgt een AZFc (Y) microdeletie voor?
(mild)oligospermie
NOA
30
Waar zorgt een AZFb+c (Y) microdeletie voor?
NOA
31
Hoeveel % heeft onverklaarbare mannelijke infertiliteit?
Normale semen analyse, LO en aanvullend onderzoek
20-30%
'Alleen' abnormale semen analyse
30-40%
32
Wat is de prevalentie van varicocele?
· Vaak linkszijdig, want o.a langere weg vene
· 15,7% van de mannen, bij een studie met 7053 mannen in 6 Europese landen met een gemiddelde leeftijd van 19
33
Wat is varicocele?
Een spatader in de zaadstreng
34
Hoe kan je een varicocele diagnosticeren?
· Klinische diagnose
· Echo om te bevestigen
35
Welke stadia zijn er van varicocele?
· Graad 1: valsalva positief (alleen voelbaar in de valsalva manoeuvre)
· Graad 2: voelbaar (voelbaar zonder de valsalva manoeuvre)
· Graad 3: zichtbaar (zichtbaar van een afstand)
36
Wat zijn de verklikkers van anabolen steroïd gebruik?
· Ondetecteerbare LH, FSH; normaal/hoog/suprafysiologisch testosteron
· Hypermasculiene lichaamsbouw, (geen chirurgie meer voor mogelijk) gynecomastie, acne
· Mannelijke subfertiliteit met oligospermie, azoospermie
· Sexuele dysfunctie: verlies van libido, erectiele dysfunctie
· Verslavend neurologisch gedrag (30% ontwikkelt afhankelijkheid)
· Impulsiviteit, agressie, verstoorde emotionele regulatie
· Polypharmacie, gebruik met (recreationele) drugs
37
Wat is de strategie na AAS misbruik?
Indicatie om te starten met SERM met/zonder HCG om de HPT as te stimuleren en sneller de sperma parameters te herstellen - er is alleen niet heel veel bewijs hiervoor
38
Wat zijn de kenmerken van mannelijke infertiliteit (= verstoorde spermatogenese en verminderde testosteron productie) als marker voor toekomstige gezondheid?
Risico's:
· Ontwikkeling chronische medische aandoeningen
· Dood: hoogste risico geassocieerd met azoospermie (2x hoger dan mannen met normale sperma kwaliteit)
Maar:
· Absolute mortaliteit risico lager, lager in vergelijking met de algemene bevolking
· 'alleen 6 studies in SR MA', >200.000 patiënten
39
Wat zijn comorbiditeiten van mannelijke infertiliteit?
· Hart- en vaatziekten (3x vaker in MI)
· Obesitas (3x vaker in MI)
· Type 2 diabetes mellitus (4x vaker in MI)
· Osteoporose
· Zaadbalkanker (10x vaker in MI)
· Psychiatrische ziekte zoals depressie en angststoornissen
40
Waarin zijn de spermatogoniale stamcellen in onderverdeeld en waar zijn ze gevoelig voor?
De spermatogoniale stamcellen zijn onderverdeeld in slapende en actieve stamcellen.
Ze zijn gevoelig voor straling en gonadotoxische medicatie.
41
Hoe meet je de vruchtbaarheid van de man?
Sperma test --> zaadcel --> kijken naar concentratie, beweeglijheid en vorm
42
Wat zijn de normaalwaarden bij de sperma test?*
Volume: 1,5 mL
pH: 7
Concentratie: 15 mM/L
A + B motiliteit: 32%
Normale morfologie: 4%
Vitaliteit: 58%
43
Wat hebben mannen met een kiemceltumor vaak?
Mannen met een kiemceltumor hebben vaker een lagere concentratie spermacellen
44
Wat hebben de meeste mannen met zaadbalkanker?
De meeste mannen met zaadbalkanker hebben afwijkende spermakwaliteit
45
Wat doen we als een man geen zaadsample kan produceren?
Elektro ejaculatie doen
* Probe rectaal inbrengen
* Stroomstootje op prostaat en zaadblaasjes zetten --> toch zaadlozing tot strand brengen (kan soms alsnog geen goede zaadcelkwaliteit geven)
46
Wat is TESE?
* Testiculaire sperma extractie
* Weefsel zo ver mogelijk van tumor vandaan daar uit de buisjes zaadcellen proberen te verkrijgen in het lab
47
Welke stappen lopen we langs bij zaadbalkanker?
Echo --> tumor markers --> CT --> sperma invriezen --> verwijderen zieke zaadbal --> zo nodig uit beide ballen zaad halen tijdens dezelfde operatie
Geen zaadcellen? Verwijzen naar centrum voor TESE
48
Waarom zaad invriezen VOOR operatie?
* Zaadkwaliteit is beter voor de operatie dan erna
* Je weet niet welke bal de meeste zaadcellen maakt
* Bij 15% van de mannen lukt het niet om zaadcellen in te vriezen
* De tijd nemen, om later alle mogelijkheden te hebben
49
Wat zijn argumenten tegen invriezen voor operatie?
* 70% stadium I tumoren, vaak geen chemotherapie nodig
* Op 1 bal kan je gewoon vruchtbaar zijn
* Minder dan 8% gebruikt de ingevroren zaadcellen om met een behandeling zwanger te worden
* Geen tijd verliezen aan zaad invriezen, snel opereren
50
Welke dosissen straling hebben welk effect op de testis?
<10 Gy : geen effect
10-30 Gy: tijdelijke oligospermie
30-200 Gy: tijdelijke azoospermie
>200 Gy: azoospermie met potentieel laat herstel
>1200: permanente azoospermie
51
Wat is het effect van gonadotoxische therapie?
* Na eerste dosis gonadotoxische therapie DNA schade in zaadcellen
* Leeftijd en endocriene suppressie spermatogenese beschermen niet
Epigenetische effecten transgenerationeel in diermodellen aangetoond
52
Wat is de behandeling van de kinderwens?
Afwijkend: geassisteerde voortplanting met zaadcellen uit sperma of ingevroren zaadcellen
Invriezen en ontodooien geeft veel kwaliteitsverlies van zaadcellen, waardoor vaak alleen reageerbuis bevruchting met ingevroren zaad mogelijk is
Geen zaadcellen: behandeling met ingevroren zaadcellen uit de testis of alsnog TESE > 2 jaar na laatste chemotherapie (maar kans op vinden zaadcellen wel veel kleiner dan voor chemo)
53
Wat is IUI en wat is de indicatie
* Intra uterine inseminatie
* Zaadcellen worden hoog in de baarmoeder ingebracht
* Indicatie: > 3 miljoen bewegende zaadcellen
54
Wat zijn IVF en ICSI en wat is de indicatie?
* In vitro fertilisatie
* Intra cytoplasmatische sperma injectie
* Indicatie: 0,5 tot 1 miljoen zaadcellen
55
Welke factoren hebben invloed op je kans op zwangerschap?
* Leeftijd vrouw
* Leefstijl vrouw
* Man en vrouw niet roken
* BMI vrouw
* Ingevroren zaadcellen kan… maar bij voorkeur 'verse' eigen zaadcellen
56
Wat is de impact van ziekte en behandeling?
* Vermoeidheid
* Angst
* Onzekerheid
* Verandering zelfbeeld
* Rouw
* Maar follow up bij mannen met ingevroren zaadcellen in praktijk moeizaam… soms geen contact
57
Wat is aspermie?
Droog ejaculaat
58
Wat doet de bal?
* Bestaat alleen maar uit buizen: 500m buis per bal
* Testis, epididymis, vas deferens, vesiculae seminales, prostaat, cowperse klieren, urethra
* Spermatogenese, semen opslag, semen transport
* Steroidogenese
* Osteogenese
* Testis volume >12 cc
→ 80% tubuli seminifiri met sertolicellen
→ 20% interstitium met Leydigcellen
→ Bloed-testis barrière
59
Wat zijn kenmerken van zaadcellen?
Zaadcellen komen uit de spermatogonium, dus die vormen spermatocyten en die worden spermatozoa
Zaadcellen van de man zijn nooit in aanraking geweest met zijn eigen bloed --> anders immuunreactie
60
Welk enzym wordt aangemaakt in de bal, en wat doet die?
In de bal wordt het enzym CYP2R1 25 alfa-hydroxylase aangemaakt, dat zorgt voor de vorming van vitamine D.
61
Wat komt er uit de tubuli seminifiri? (zaadbuisjes mannelijke testikels)
· 2-5% van ejaculaat volume
· Productie van 100 miljoen spermatozoa per testis per dag
· Spermatogenese neemt 70 dagen, waarvan 20 dagen spermiogenese
· Pathologie-classificatie spermatogenesis (johnsenscore)
→ Normale spermatogenese (John 10)
→ Hypospermatogenese (8-9)
→ Maturatie arrest (John 3-7)
→ Sertolicell-only (John 1-2)
62
Wat gebeurt er bij emissie bij de ejaculatie?
· Eerst blaashals dicht
· Dan sfincter dicht
· Vocht komt in ureththra prostatica
· Dan komt het ejaculaat via de plasbuis naar buiten
63
Welke pathologieën kunnen er zijn in de tractus genitalis?
· Azoospermie
· Aspermie
· Testiculaire kiemcel tumor
· Hypogonadisme
64
Welke testiculaire functietesten zijn er?
· Bloed: LH, FSH, inhibine B, testosteron
· Semenanalyse (WHO criteria 2010):
→ Normaalwaardes: volume > 1,5cc, concentratie 15miljoen zc/ml, motiel > 40%, morfologie >4%, pH >7,1
· Echografie (grootte kan je zien, afwijkingen in parenchym etc.)
Genetisch onderzoek (alleen bij azoospermie): karyotypering, AZF Y deletie, CFTR mutatie
65
Welke 3 verschillende azoöspermieën zijn er?
· Pre-testiculair: hypothalamus-hypofyse falen --> hormonale oorzaak
· Testiculair: spermatogeen falen (non-obstructieve azoospermie)
· Post-testiculair: obstructie rete testis, epididymis, vas deferens of ductus ejaculatorius (obstructieve azoospermie) --> wel aangemaakt maar loopt vast, dus zaadcellen komen niet in ejaculaat
66
Wat kunnen oorzaken zijn van pre-testiculaire azoöspermie?*
· Suppressie van HHG-as (isolated hypogonadotropic hypogonadism, IHH)
· Kallmannsyndroom
· Hypofyse doet het niet
· Anabole steroid gebruik
· Verhoogd oestrogeen
· Adipeus weefsel
67
Wat kunnen oorzaken zijn van testiculaire azoöspermie?
· Testiculaire dysgenesie (kleine ballen die niet goed functioneren)
· Cryptorchisme (niet ingedalen ballen)
· Klinefeltersyndroom (ook vaak kleine ballen en verstoorde aanmaak)
· Y deletie
· Bof orchitis
· Radiotherapie
· Chemotherapie
68
Wat kunnen oorzaken zijn van post-testiculaire azoöspermie?
· Vasectomie
· Iatrogeen
· Postinfectieus
Congenitaal bilateraal agenesis van vas deferens (CBAVD)
69
Wat zijn de kenmerken van cryptorchisme?
· Indaling afhankelijk van INSL-3 en regressie gubernaculum
· 2-6% bij geboorte; 1% bij 3 maanden
· 60% unilateraal
· 30-80% ook epididymiale afwijking; 8% obstructief
· Verstoorde spermatogenese
→ 3-8% vd infertiele mannen; 20% vd azoospermia
→ Bilateraal: 80% oligospermie; unilateraal: 50% oligospermie
· Testis atrofie
· Endocriene dysfunctie (primair hypogonadisme)
· Verhoogd risico kiemcel tumor testis (3%)
70
Wanneer doen we genetisch onderzoek en wat bekijken we?
· Met name bij concentratie <1 miljoen zc/ml
· Karyotypering
· Y deleties: AZFa,b en/c deletie
· Cystic fibrosis transmembrane conductance regulator (CFTR) gen mutaties
· Je ziet maar in een aantal gevallen genetische afwijkingen bij NOA
· Bij CBVAD zie je juist vaak een genetische afwijking
71
Wat zijn de kenmerken van klinefelter syndroom?
· 90% 47 XXY
· Kleine testes (meestal onder de 5 cc)
· Hypergonadotroop hypogonadisme
· Azoöspermie
· Taalverwerkings problemen
· 0,1-0,2% van mannelijke baby's
· 3-4% van infertiele mannen
· 10% van mannen met azoöspermie
· Lager testosteron vroeger of later --> zorgt vaak voor de klachten
· Diagnose:
→ 10% prenataal/bij geboorte
→ 26% kind-volwassene (10% prepubertaal)
→ 64% ongediagnosticeerd
72
Wat kunnen een aantal klachten zijn van Klinefelter syndroom?
· Lange armen/lange benen
· Borstvorming
· Botontkalking
· Verhoogde kans op diabetes
73
Wat zijn de kenmerken van AZF Y microdeletie?
· AZF deletie op lange arm Y chromosoom (Yq)
· 7,5% van infertiele mannen; 5-10% van mannen met azoospermie
· 80% AZFc, 0,5-4% AZFa, 1-5% AZFv, 1-3% AZFbc
· AZFa en b geen zaadcellen bij TESE
· 100% overerfbaar
74
Wat zijn de kenmerken van CBAVD?
· Mutatie cystic fibrosis transmembrane receptor (CFTR)-gen op lange arm chromosoom 7 (7q31.2)
· Autosomaal recessief
· Populatie risico op CFTR mutatie is 3%
· 97% van de CF patiënten heeft CBAVD (niet aangelegde zaadleiders)
· 10% vd azoospermie patiënten heeft CFTR mutatie
· 40% van de patiënten met mutatie heeft CBAVD
· 2% van de azoospermia patiënten heeft CBAVD
· Niet iedereen met CFTR mutatie heeft niet aangelegde zaadleiders
· Ontbreken vas deferens, distale deel epididymis en soms vesicula seminalis en nier
· Obstructieve azoospermia dus normale spermatogenese
· Als partner geen CFTR mutatie-drager kans op kind met CF of CBAVD 0,1%
· Als beide ouders drafer 25-50% kans op kind met CF
75
Wanneer moet je CBAVD vermoeden?
· Laag ejaculaat volume
· Lage pH
76
Welke vormen van aspermie (droog ejaculaat) zijn er?
· Anorgasmie
→ Psychogeen/neurogeen
· Retrograde ejaculatie
→ Neurogeen/iatrogeen
· Anejaculatie
→ Psychogeen/neurogeen/iatrogeen
77
Wat is anorgasmie?
Geen orgasme
78
Wat is een retrograde ejaculatie?
· Blaashals blijft open, ejaculaat gaat terug naar blaas
· Vaak troebele urine na orgasme
· Neurogeen/ejaculatie
· Vaak door suikerziekte
· Of prostaatoperatie
· Of bepaalde medicijnen die zorgen dat de blaashals niet meer sluit
79
Wat is een anejaculatie?
· Er vindt geen zaadlozing plaats --> reflex treedt niet op
· Vooral bij mannen geopereerd aan lymfeklier bij zaadbalkanker
· Oplossingen:
→ Vibrator met zware trllingen plaatsen op verbinding voorhuid en eikel
→ Kijken of het werkt om deze trillingen voort te geleiden naar de prostaat
→ Anders elektrische probe in anus tegen prostaat (onder narcose)
→ Als al deze methoden niet werken dan doe je een TESE
80
Wat is de oplossing voor pre-testiculaire azoospermie?
Recombinant human chorionic gonadotropin (r-HCG) plus recombinant FSH (r-FSH) prikjes geven
81
Wat zijn de oplossingen voor testiculaire azoospermie?
· TESE, microTESE, oncoTESE
· Sperm retrieval rate 50-60%
82
Wat zijn de oplossingen voor post-testiculaire azoospermie?
· Microchirurgische vasovasostomie vasoepididymostomie
· Percutane sperma aspiratie (PESA), microchirurgische epididymale sperma aspiration (MESA) of TESE)
· Sperm retrieval rate 100%
83
Hoe ontstaat zaadbalkanker?
Zaadbalkanker ontstaat uit afwijkende spermatogonen --> zijn er al vanaf geboorte, ontwikkelen zich in puberteit
Vaak zaadbalkanker tussen 20 en 40 jaar
84
Wat zijn de risicofactoren voor zaadbalkanker?
· Familiair: vader, broer
· Contralaterale kiemceltumor testis
· Cryptorchisme
· Testis atrofie
· Afwijkende semenanalyse
· Gemiddeld rond de leeftijd van 30 jaar
· Vooral in noord-europa en vooral bij witte mensen
· NOA
· Deze mannen hebben vaak ook verminderde fertiliteit
85
Wat is de therapie bij een testiculaire kiemcel tumor?
· Preop tumormarkers
· Radicale inguinale orchidectomie (dus bal weghalen via lies)
· CT th/abd+ herhalen tumormarkers
· Radiotherpaie: alleen seminoom radisensitief
· Chemotherapie: als metastasen
· Retroperitoneale lymfeklier dissectie (RPLND) als lymfekliermetastasen persisteren ondanks chemotherapie
· Semencryopreservatie tevoren
86
Hoe kan je spermatozoa oogsten voor cryopreservatie?
· Nachtelijke ejaculatie in zaadvriendelijk-condoom
· Masturbatie
· Vibroejaculatie
· Electro ejaculatie
· Blaasspoeling in medium
· PESA
· MESA
· TESE, oncoTESE
87
Waar worden androgenen nog meer gemaakt?
Er worden ook nog androgenen aangemaakt door de bijnieren.
88
Waar kan testosteron in worden omgezet?
Testosteron kan worden gearomatiseerd, omzetting in buikvet door aromatase --> omgezet in oestradiol
Andere deel wordt omgezet in de prostaat door 5alfa-reductase in DHT (dihydrotestosteron
89
Waar werken testosteron en DHT op?
Zowel testosteron als DHT werken op de androgeenreceptor.
Testosteron moet op de AR zitten om zijn weking uit te voeren.
90
Wat zijn de kenmerken van AR en wat geeft een defect hierin?
* Testosteron uit testis (95%) en bijnier (5%)
* Testosteron effect op targetcellen via androgeenreceptor
* AR-gen is gelokaliseerd op het X-chromosoom bevat 8 exonen
* Defect in AR-receptor geeft:
→ Ondervirilisatie (DSD)
→ Geheel/gedeeltelijke androgeengevoeligheid (AIS, PAIS, etc.)
91
Waar zorgt oestradiol voor?
· Bot massa
· Sluiten epifysair schijven
· Psychotropische actie
· Vet metabolisme
· Feedback actie
· Prostaat
92
Hoe gaat een testosteron meting?
· Bloedafname <10 u 's ochtends, nuchter (dan hoogste waarde)
· Massa spectometrie (LCMS) betrouwbaarder dan sneltesten
· Testosteron spiegel diurnaal ritme mn bij jonge mannen
· Mediane ochtend testosteron hoger bij jonge mannen en daalt met leeftijd
· Slaaprestrictie remt testosteron
· Seizoens variatie testosteron
· Hypogonadisme als testosteron <8 nm/L en hypogonadale klachten
93
Wat zijn de functies van testosteron?*
· Seksualiteit: zin in seks, erecties, seksuele respons
· Fertiliteit: spermaproductie, prostaatfunctie
· Spieren: spiermassa en spierkracht
· Botten: botdichtheid en botvorming, groeischijven
· Beenmerg: productie rode bloedcellen
· Hersenen: cognitie, geheugen, gevoel van welbevinden, dominantie
· Huid en beharing
· Metabolisme: cholesterol, insuline-gevoeligheid
94
Wat zijn de kenmerken van de jaarlijkse afname van testosteron?
· Vanaf 40-jarige leeftijd daalt het testosteron met 1,5-2% per jaar
· Testosterontekort treedt echter pas laat in het leven op bij de meeste (gezonde) mannen
· Testosterontekort is vooral gerelateerd aan overgewicht en comorbiditeit
95
Welk testosteron is niet actief en welke wel?
Niet-actief: SHBG gebonden testosteron
Wel actief: vrij testosteron en albumine gebonden
96
Welke vormen van hypogonadisme zijn er?
· Primair: testiculaire dysfunctie
· Secundair: hypothalamus of hypofysaire dysfunctie
· Late-onset hypogonadisme (LOH): leeftijd en obesitas
97
Wat is het effect van hypogonadisme?
· Psychologische klachten: verandering in stemming, minder welbevinden, mindere concentratie en taalgevoel
· Fysiek: gynaecomastie, minder lichaamshaar, minder spierkracht, opvliegers, verminderd slaapritme, moeheid, osteoporose
· Cardiometabool: verhoogd BMI, viscerale obesitas, metabool syndroom, insuline resistentie en type 2 diabetes (typisch klachten bij LOH)
· Seksueel: uitgestelde puberteit, kleinere testis, infertiliteit, lager libido, minder seksuele gedachten verminderde erectiele functie, verminderd ejaculaatvolume, verminderde ochtenderecties
98
Waar speelt testosteron een rol bij?
Testosteron speelt een rol bij de opwinding, het verlangen en het orgasme.
99
Wat zijn de kenmerken van testosteron en botten?
· Osteocalcine, testosteron en insuline beinvloeden elkaar positief
· Verhoogde lichaamsactiviteit verbeterd botaanmaak en verhoogd testosteron door minder vetweefsel/aromatase
· Bij adipositas veel oestradiol wat botten beschermt tegen osteoporose
· Naast bewegen zijn calcium en vitamine D ook belangrijk ter preventie van osteoporose
100
Wat zijn de kenmerken van testosterone replacement therapy?
· Levenslang
· Testosteron undecanoate gel 1% of 2% 50 mg dagelijks op abdimen
· Testosteron isocaproate injectie (sustanon) 250 mg i.m elke 3 weken
101
Wanneer is er sprake van een laag testosteron?
< 8
102
Waar zorgt dihydrotestosteron voor?
· Seksuele differentiatie
· Secundaire haren (haren die zich vormen tijdens de puberteit)
· Talg productie
· Prostaat
