wykład 8 wenus Flashcards
(20 cards)
czynniki egzogeniczne i endogeniczne Wenus
- Czynniki egzogeniczne:
> IMPAKTY
-Wpływ ochronny atmosfery powoduje deficyt małych kraterów
- ogólnie mało kraterów –> ała powierzchnia jest
młoda i równowiekowa
- Modyfikacja kraterów przez późniejsze procesy jest
niewielka, bo kratery są młode i brak jest wietrzenia
> OSUWISKA
>PROCESY EOLICZNE
- Wiatry przy powierzchni są słabe (13 km/h),
- duża gęstość atmosfery.
- Najczęściej występują smugi za przeszkodami.
- Skąd pochodzi „piasek”? Utwory piroklastyczne? - Czynniki egzogeniczne
> WULKANIZM
> TEKTONIZM
Wulkanizm Wensu
– bardzo intensywny, choć brak jednoznacznych dowodów współczesnej aktywności.
Równiny wulkaniczne Wenus
> zajmują 85% powierzchni,
większość ma gładką powierzchnię),
STRUMIENIE LAWY
- długości od kilku km do setek km, zaczynają się od wulkanów, spękań, lub depresji, choć czasem nie widać źródła.
- Mają gładką powierzchnię. Występują na nich
kanały , wały , grzbiety , granice poszczególnych wypływów
, ślady płynięcia , a także małe wulkany - tarcze i stożki.
Kanały lawowe (Lava Channels) długości setek do tysięcy km, zwykle są nierozgałęzione. Dzielą
się na:
„Sinous Rilles” (kręte rowki, rzeczki) – wypływają z określonego źródła, zwężające się i
spłycające w dół. Mają głębokie, pojedyncze koryto, zwykle setki km długości, szerokość –
1-2 km. Często występują wokół koron.
„Canali” – zachowane głównie na terenach o obniżonym reliefie, płytkie – kilkadziesiąt m
głębokości, 3-5 km szerokości, długość 500 – 7 000 km. Mają zakola, ławice, podcięcia
brzegów i „starorzecza”. Geneza – niejasna. Bardzo płynne lawy? (krzemianowe zbyt
szybko gęstnieją). Siarka? Lawy węglanowe?
Strumienie Lawy Wenus
> STRUKTURY
>PODZIAŁ
> GENEZA
> kanały ,wały , grzbiety , granice poszczególnych wypływów
, ślady płynięcia , a także małe wulkany - tarcze i stożki.
> Kanały lawowe długości setek do tysięcy km, zwykle są nierozgałęzione. Dzielą się na:
1. „SINOUS RILLES” (kręte rowki, rzeczki) – wypływają z określonego źródła, zwężające się i spłycające w dół. Mają głębokie, pojedyncze koryto, zwykle setki km długości, szerokość – 1-2 km. Często występują wokół koron.
2. „CANALI” – zachowane głównie na terenach o obniżonym reliefie, płytkie – kilkadziesiąt m głębokości, 3-5 km szerokości, długość 500 – 7 000 km. Mają zakola, ławice, podcięcia brzegów i „starorzecza”.
> Geneza – niejasna. Bardzo płynne lawy? (krzemianowe zbyt
szybko gęstnieją). Siarka? Lawy węglanowe?
Wulkany - podział wg. wielkości i morfologii WENUS
- Małe = < 20 km
> małe wulkany tarczowe
> małe wulkany stożkowe – stromsze (Występują grupowo, zwykle na równinach. Często związane ze SPĘKANIAMI i USKOKAMI)
> małe kopuły. - Średnie = 20–100 km:
> wulkany „PŁATKOWE”- rozpoznano 25, związane z ERUPCJAMI SZCZELINOWYMI,
> wulkany typu „KLESZCZA” ), promieniście ułożone grzbiety i dolinki,
> kopuły – Zwykle okrągłe, mają stosunkowo strome brzegi i płaski wierzchołek. Skutek jednostajnego wypływu LEPKIEJ LAWY z centralnej żyły, Występują pojedynczo, parami i grupami,
> RACUCHY – płaskie, Wynik ERUPCJI lepkiej lawy na płaskiej powierzchni? - Wielkie: 100 – 600 km:
> TARCZOWE, o wysokości 3 – 5 km nad otaczający teren, mają widoczne PROMIENISTE wypływy lawy. Występują na WZIESIENIACH wulkanicznych (volcanic rises) i na PRZECIĘCIACH struktur tektonicznych,
> KALDERY – owalne depresje, wyglądające jak kratery impaktowe bez obrzeża
3 podstawowe typy terenów WENUS
- WULKANICZNE WZNIESIENIA
- kopulaste, tektonika EKSTENSYJNA, wulkanizm i
anomalie grawimetryczne świadczą, że mogą być rozwinięte nad głęboko zakorzenionymi prądami KONWEKCYJNYMI w płaszczu. - PŁASKOWYŻE ( nieco niższe od wulkanicznych wzniesień, starsze od nich, zwykle pokryte obszarami CTR (tesserae). Geneza:
> zbieżne zstępujące prądy konwekcyjne („coldspot” = downwelling) → grubienie skorupy, nad nimi „crustal plateaus”,
> intruzje i ekstruzje → nadtapianie i cienienie skorupy,
potem stygnięcie i zapadanie. - NIZINY - odpowiednik basenów oceanicznych? Ogromne wylewy law.
> Czasem uważane za miejsca pogrążania płaszcza.
> Na nich mało wulkanów,
> KOMPRESYJNE Grzbiety (= skrócenie?), spore ujemne anomalie grawimetryczne.
Wielkie struktury tektoniczne (100 – >1000 km) NA WENUS
Związane głównie z procesami magmowymi –
1.korony
2. pajęczaki
3. Novae
4. tessery (CRT).
Korony NA WENUS
> Kołowe struktury o obwodzie z wyniesionych koncentrycznych grzbietów i niecek oraz skarp.
Wewnątrz często ślady aktywności wulkanicznej i wczesnego pękania.
Poza obwodem zewnętrznym – promieniste ROWY tektoniczne.
Wnętrze obniżone lub wyniesione względem otoczenia.
Prawdopodobnie powierzchniowy przejaw wznoszenia się, stygnięcia i opadania pióropuszy płaszcza.
Korony NA WENUS Rozwój 4 etapy:
1 - ekstensja podłoża nad pióropuszem płaszcza = powstanie zespołu małych rowów i zrębów tektonicznych,
2 - wypełnienie rowów lawą,
3 - obniżenie terenu (zapadnięcie komory magmowej?) powodujące powstanie spękań koncentrycznych i radialnych,
4 - późniejsze spękania i radialne uskoki normalne
Pajęczaki NA WENUS
> Kołowe (eliptyczne) struktury złożone z centralnej kopuły lub depresji, otoczonej gęstą siatką radialnych i koncentrycznych struktur liniowych (brak grzbietów i rowów?).
Wynik iniekcji magmy na małych głębokościach?
Nowe (Nova-ae) NA WENUS
> Podobne do pajęczaków, ale złożone głównie ze struktur radialnych.
Występują głównie na kopulastych wypiętrzeniach.
Wczesne stadia formacji koron?
Tessery (Tessera-ae) = CRT (Complex Ridged Terrain) NA WENUS
+ następstwo wiekowe
Siatka przecinających się 2 lub więcej zespołów liniowych grzbietów i niecek. Najstarsze partie skorupy Wenus? Wszędzie podobne następstwo wiekowe:
1 - starsze grzbiety = stosunkowo intensywna faza KOMPRESYJNA o szerokim zasięgu;
2 - młodsze struktury EKSTENSYJNE, stosunkowo słabsze od1
a) równoległe uskoki ZRZUTOWE tworzące rowy i zręby tektoniczne (ekstensja),
B) – ortogonalne zespoły spękań i lokalnych uskoków powstające w warunkach RELAKSACJI NAPRĘŻEŃ w grubiejącej litosferze
Ryfty (Chasma-te). NA WENUS
> Interpretowane jako EKSTENSYJNE = podobne do ziemskich ryftów.
Mają tysiące km długości.
Nieliczne uznawane są za początki stref SUBDUKCJI.
Różnica względem Ziemi - brak następczych basenów = niepełny rozwój ryftingu?
Inne spękania i uskoki NA WENUS
> wokół wielkich wulkanów występują radialne i koncentryczne rowy tektoniczne = wynik ugięcia litosfery lub opróżniania komór lawowych na głębokości 20 – 40 km.
Wielka ilość dajek.
Pasma górskie NA WENUS
> góry o budowie FAŁDOWO-USKOKOWEJ (skibowej?).
Podobne do ziemskich – powstały w wyniku KOMPRESJI
potem był nawet postorogeniczny wulkanizm i późniejsza relaksacja i ekstensja (są rowy tektoniczne równoległe do fałdów – np. Maxwell Mts.)
młode góry < 25 mln lat.
Grzbiety zmarszczkowe NA WENUS
> o genezieKOMPRESYJNEJ
W poszczególnych wystąpieniach mają dość regularne odstępy (Ale brak korelacji tych parametrów pomiędzy poszczególnymi wystąpieniami)
Generalnie te grzbiety są węższe i „gęstsze” niż na innych planetach (mała grubość warstwy fałdowanej?).
TEKTONIKA PŁYT NA WENUS
BRAK
Brak płyt litosfery = brak tektoniki płyt.
> Cała litosfera była ściskana lub rozciągana jednocześnie (występowały globalnie spójne epizody deformacji)
> podwyższenie temperatury litosfery powoduje wzrost naprężeń w litosferze
Historia Wenus
- powstała > 4 mld lat temu
- przeszła przez okres akrecji i Heavy Bombardment, ulegając dyferencjacji na geosfery.
- Brak informacji o następnych > 3 mld lat.
- Prawdopodobnie potem - grubienie litosfery i zanik ruchu płyt (nie wiadomi, co było przyczyną a
co skutkiem). - Brak recyclingu CO2 spowodował galopujący efekt cieplarniany, aż do odparowania H2O.
- Brak H2O w magmach, stąd ich mała prężność i ruchliwość.
- Najstarsze zachowane fragmenty to Crustal Plateaus na płaskowyżach - wynik wczesnej ekstensji w jeszcze cienkiej, gorącej skorupie (obszary tesserae = CRT).
- Potem: wyniesienia wulkaniczne nad pióropuszami płaszcza pod znacznie już grubszą litosferą. (wynik
zmiany typu konwekcji? ) - Brak form przejściowych = zmiana była gwałtowna.
- Gwałtowny spadek termalnej aktywności tektonicznej 300-500 mln lat temu (800? 300? 1 mld?) = „resurfacing” -
gwałtowne odnowienie całej powierzchni.
Stratygrafia WENUS NA JAKIEJ PODSTAWIE
Na podstawie sukcesji pokryw lawowych, deformacji tektonicznych i zliczania gęstości kraterów
STRATYGRAFAI WENUS
0 – PRE FORTUNIAN PERIOD = 80 - 90% historii Wenus, być może małe fragmenty utworów tego wieku są wbudowane w tessery (CRT),
1 –FORTUNIAN PERIOD– okres silnych deformacji tesser (CRT), zniszczenie całej poprzedniej morfologii
2 – GUINEVERIAN PERIOD – okres intensywnego rozwoju pokryw lawowych (plains volcanism) = odnowienie większości powierzchni Wenus, w tym okresie 3 - 4 etapy
deformacji pokryw lawowych:
a) – SIGURN GROUP – rowy tektoniczne („closely spaced graben systems”) = ekstensja,
b) – LAVINIA GROUP – liczne grzbiety = przejście z ekstensji do kompresji,
C) – RUSALKA GROUP – teraz najbardziej rozwinięta – liczne grzbiety „wrinkle ridges= kompresja, ten okres (a - c), sądząc po ilości impaktów, musiał być stosunkowo
krótki – chyba < 100 mln lat, potem:
D) – ATLA GROUP – lokalne budowle wulkaniczne, wylewy law związane z koronami i początek tworzenia ryftów,
3. -AURELIAN PERIOD– najmłodszy – charakterystyczne impakty z ciemnymi otoczkami – wiek od ok. 30 – 50 mln lat do dziś.
> Intensywny ryfting, kontynuacja wulkanizmu o mniejszej intensywności.
Ponieważ ta stratygrafia obejmuje tylko 10 – 20% wieku Wenus, to może jest to tylko jeden cykl, a takie cykle powtarzały się wielokrotnie? (hipoteza cyklicznego przegrzewania skorupy Wenus).
